“Μαζί τα φάγαμε” – Αυτή είναι η ελληνική πολιτική τάξη

Με αφορμή τη φορά αυτή την πανδημία του κορονοϊού, ο δημόσιος διάλογος στη χώρα μας επικεντρώνεται στο ζήτημα της ατομικής ευθύνης των πολιτών, επαναφέροντας στην αιχμή του δόρατος της ασκούμενης πολιτικής το μνημονιακό δόγμα του “μαζί τα φάγαμε”, με το οποίο σύσσωμη η πολιτική τάξη αποποιήθηκε προ δεκαετίας των εγκληματικών ευθυνών της για τη δημοσιονομική κατάρρευση και τη θεσμική κατάπτωση του μεταπολιτευτικού κράτους.

Με το τέχνασμα αυτό, το σάπιο ως το κόκκαλο πολιτικό σύστημα κατέστησε συλλήβδην ένοχη την κοινωνία και νομιμοποίησε την προσφυγή της Ελλάδας στο ΔΝΤ καθώς και την αδιάλειπτη έκτοτε λήψη σωρείας αντισυνταγματικών μέτρων σε βάρος των “υπόλογων υπηκόων”. Γιατί όμως το πολιτικό σύστημα ανήγαγε αίφνης την ατομική ευθύνη ως μόνιμη επωδό των κυβερνητικών εξαγγελιών και κορωνίδα της πολιτειακής διακυβέρνησης την τελευταία δεκαετία;

Στην πραγματικότητα, πέραν των καθαρά υποκειμενικών παραγόντων που καθορίζουν τον βαθμό καταλογισμού της ατομικής ευθύνης ενός εκάστου εξ’ ημών για τυχόν αξιόποινες πράξεις ή παραλείψεις μας, η μετάθεση και η μετακύλιση των εγκληματικών ευθυνών της πολιτικής τάξης στις πλάτες των “υπηκόων υποζυγίων” εκφράζουν περίτρανα τηρουμένων των ιστορικών αναλογιών, τις ιδεολογικές πεποιθήσεις που διατράνωνε πριν δύο αιώνες, ο κυριότερος εκπρόσωπος του νεοελληνικού διαφωτισμού, ο Αδαμάντιος Κοραής.

Συγκεκριμένα, ο Κοραής, ο οποίος βεβαίως υπήρξε σημαίνων λόγιος και στοχαστής του δευτέρου ημίσεως του 18ου αιώνα, δεν έκρυβε τον θαυμασμό του για τον γαλλικό διαφωτισμό σε βαθμό ώστε να θεωρεί ότι οι νεοέλληνες οφείλουμε την ύπαρξή μας στους Γάλλους διαφωτιστές, που μας επανασυνέδεσαν με την αρχαιότητα.

Ο Κοραής εάν και καταγόταν από την ιστορική μήτρα του Ελληνισμού, την Σμύρνη και την Χίο, απέρριπτε εξ’ ολοκλήρου τον ελληνικό κοινωνικό βίο των πόλεων/κοινών και ενστερνίστηκε το “δυτικό παράδειγμα” του γαλλικού διαφωτισμού. Χαρακτηριστική της ιδεολογικής προσήλωσής του στο πρόταγμα των Γάλλων Επαναστατών του 1789 ήταν η εκπεφρασμένη βούλησή του να αναλάβουν Γάλλοι την εκπαίδευση και τη διοίκηση στο υπό σύσταση νεοελληνικό κρατίδιο.

Στην εκλόγιμη Μοναρχία

Και ναι μεν ο γαλλικός διαφωτισμός αντιτάχθηκε τότε στη φεουδαλική απολυταρχία και την Ιερά Συμμαχία και στόχευσε στην απελευθέρωση των δουλοπαροίκων και τη συγκρότηση στη μεγάλη κοσμοσυστημική κλίμακα του εθνοκράτους, των εξερχομένων από τον ευρωπαϊκό Μεσαίωνα πρωτο-ανθρωποκεντρικών κοινωνιών (δηλαδή των δομημένων στη βάση της ατομικής ελευθερίας/προσωπικής αυτονομίας, κοινωνιών), ενδύθηκε ωστόσο τον πολιτειακό μανδύα της αιρετής ή εκλόγιμης Μοναρχίας.

Μάλιστα, χρειάστηκε να περάσουν δύο αιώνες από την πολιτική εξαγγελία του για να εφαρμοστεί το πολίτευμα της αιρετής/εκλόγιμης μοναρχίας, μόλις από τη δεκαετία 1960-70. Ίδιον γνώρισμά του αποτελεί η συγκέντρωση του συνόλου πολιτικού συστήματος στο πρόσωπο του Πρωθυπουργού ή του Προέδρου της κατ’ επίφαση “αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας”.

Αυτός είναι ο μοναδικός κάτοχος της πολιτικής εξουσίας του έθνος-κράτους, δηλαδή ταυτόχρονα είναι ο εντολέας και ο εντολοδόχος, ώστε το παρόν πολίτευμα να απέχει παρασάγγας τόσο από την Αντιπροσώπευση όσο και από τη Δημοκρατία. Την πρώτη χαρακτηρίζει η σαφής διάκριση μεταξύ της “εντέλλουσας κοινωνίας” και του “εντελλομένου πρωθυπουργού”, ενώ τη δεύτερη, η σε θεσμικό σώμα συγκροτημένη κοινωνία που ιδιοκατέχει το σύνολο του πολιτικού συστήματος.

Φερέφωνο του Διαφωτισμού

Ο Κοραής λοιπόν απαρνήθηκε το “ελληνικό κεκτημένο”, το οποίο δίδασκε πως ο ελληνικός κόσμος είχε βιώσει στην ιστορική διαχρονία του ολόκληρη τη διαδικασία της εξελικτικής κοινωνικής βιολογίας, από το αρχικό κρατοκεντρικό στάδιο των πρωτοανθρωποκεντρικών πόλεων/κρατών, στις μετακρατοκεντρικές ελληνιστικές κοσμοπόλεις, μέχρι την ανθρωποκεντρική ολοκλήρωσή του εντός των πόλεων/κοινών της Βυζαντινής Οικουμένης με την πολιτική υπεροχή της Βασιλεύουσας Πόλεως, και τοποθέτησε ως ανώτερη της καθολικής (ατομικής, κοινωνικής και πολιτικής) ελευθερίας των Ελλήνων, μόνη την ατομική ελευθερία τους.

Με άλλα λόγια, καθιέρωσε στα νεοελληνικά πράγματα την άποψη που ασπάζεται έκτοτε η νεοτερικότητα, ότι το τέλος της αρχαιότητας επήλθε τον 5ο μχ αιώνα με την κατάκτηση της Ρώμης από βαρβαρικά γερμανοσκανδιναυικά φύλα. Ως εκ τούτου το Βυζάντιο ήταν ξένος για την Δύση πολιτισμός, ο οποίος έπρεπε να αποβληθεί από την ιστορική συνέχεια του Ελληνισμού και να αντικατασταθεί από τον ευρωπαϊκό Μεσαίωνα.

Ο Κοραής έγινε κατ’ αυτόν τον τρόπο ο εκφραστής και διακινητής των δύο μεγάλων ρήξεων που επέφερε ο γαλλικός διαφωτισμός στην νεότερη πολιτική ιστορία της Ευρώπης, της μίας που αφορούσε στην εννοιολογική παραχάραξη της δημοκρατίας, της ελευθερίας, της δικαιοσύνης, της ισηγορίας κλπ, και της άλλης που τοποθέτησε τον Μεσαίωνα ως γέφυρα μεταξύ αρχαιότητας και νεοτερικότητας.

Πολιτική ιδεολογία υπεράνω του εθνικού συμφέροντος

Ο Κοραής πίστευε ακράδαντα πως εμείς ξαναθυμηθήκαμε ότι είμαστε Έλληνες επειδή η Δύση μας εξιστόρησε τα πεπραγμένα του έθνους μας, διότι είχαμε χάσει το ιστορικό νήμα από τον 5ο μχ αιώνα. Ατυχώς, δεν διέγνωσε ότι το πολιτικό πρόταγμα των Επαναστατών του 1821 ήταν η ελευθερία των Ελλήνων με πρόσημο την ανασύσταση του κράτους της κοσμόπολης, με αποτέλεσμα να αναδείξει το πρόταγμα του διαφωτισμού στην προμετωπίδα της πολιτικής ιδεολογίας, υπεράνω του εθνικού προτάγματος, προκρίνοντας ως σύστημα διακυβέρνησης του νεοσυσταθέντος κράτους την αιρετή/εκλόγιμη μοναρχία, την κατοχή δηλαδή του πολιτικού συστήματος από έναν απλώς μη κληρονομικό μονάρχη.

Γι’ αυτό και ενώ αρχικά ο Κοραής θαύμαζε και επικροτούσε τον πρώτο Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, αργότερα λιβελογραφούσε εναντίον του, επειδή αυτός δεν συντασσόταν με τις “αρχαϊκές” ανθρωποκεντρικά πολιτειακές ιδέες της εξερχόμενης από τη φεουδαρχία Ευρώπης, αποκαλώντας τον απολυταρχικό, τυραννικό κλπ., και προσχωρώντας στις απόψεις των πολιτικών του αντιπάλων, προεστών και κοτζαμπάσηδων, που είχαν ιδιοποιηθεί τις σφραγίδες των κοινών της τουρκοκρατίας κατά τη διάρκεια του επαναστατικού αγώνα.

Με αυτά τα δεδομένα κατά νου, δεν θα ήταν υπερβολή να συμπεράνουμε ότι το “πνεύμα” του Αδαμαντίου Κοραή κυβερνάει την Ελλάδα έως τις μέρες μας, νομιμοποιώντας ένα κράτος/πολιτικό σύστημα που αποτελεί ξένο σώμα προς το ανθρωποκεντρικό –και επομένως δημοκρατικό πολιτικό ανάπτυγμα της ελληνικής κοινωνίας–, και αναβιώνοντας μέσα από τις επίκαιρες πολιτικές της ατομικής ευθύνης των υπηκόων, που εφαρμόζει ανερυθρίαστα η μονίμως ανεύθυνη και αθώα πολιτική τάξη σε αγαστή συνεργασία με την δικαστική ελίτ της χώρας.