Η καθολική αμφισβήτηση των συνθηκών – Οδεύοντας προς τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Το Αμερικάνικο Κογκρέσο απορρίπτει τη συνθήκη των Βερσαλλιών (που υπογράφτηκε στις 28 Ιουνίου του 1919, ανάμεσα στις δυνάμεις της Αντάντ και την ηττημένη Γερμανική Αυτοκρατορία) σε δυο ψηφοφορίες, τον Νοέμβριο του 1919 και τον Μάρτιο του 1920. Το Αμερικανικό Κογκρέσο αρνείται επίσης την συμμετοχή των ΗΠΑ στην Κοινωνία των Εθνών και στις 26 Αυγούστου του 1921, οι ΗΠΑ υπογράφουν ξεχωριστή συνθήκη ειρήνης με την Γερμανία. Αυτά τα γεγονότα από μόνα τους αποδεικνύουν όχι απλά έλλειψη συνοχής, αλλά την ουσιαστική διάλυση του στρατοπέδου των νικητών, σημαίνοντας την αντίστροφη μέτρηση για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Οι Κινέζοι αρνούνται να υπογράψουν τις συνθήκες όταν πληροφορούνται ότι οι γερμανικές κτήσεις στην κινεζική επικράτεια, αντί να αποδοθούν στην Κίνα, παραχωρούνται στην Ιαπωνία. (άρθρο 156 της συνθήκης). Η προνομιακή μεταχείριση της Ιαπωνίας, στις συνθήκες, οδηγεί σε αντιδράσεις των φοιτητών στην Κίνα και σε εξέγερση στην Κορέα, εναντίον των συνθηκών και της ευνοϊκής μεταχείρισης της Ιαπωνίας. Η Κίνα θα υπογράψει ξεχωριστή συνθήκη ειρήνης με την Γερμανία τις 20 Μαΐου του 1921, πριν από τις ΗΠΑ (μία συνθήκη που κράτησε μέχρι τις Αρχές του Β Παγκόσμιου Πολέμου, όταν η Γερμανία υπέγραψε συνθήκη συμμαχίας με την Ιαπωνία).

Η απογοήτευση είναι καθολική και στον αραβικό κόσμο, ο οποίος, αντί ανεξαρτησίας ως ανταμοιβή για την ανταρσία του εναντίον των Οθωμανών και την συμμετοχή στο πλευρό της Αντάντ, υφίσταται κατακερματισμό και την διανομή του σε σφαίρες επιρροής, μεταξύ των Αγγλογάλλων. Επιπλέον η μη πρόσκληση των ηττημένων να συμμετάσχουν στις διαβουλεύσεις για τις συνθήκες, η μη πρόσκληση βασικών συμμάχων, όπως οι Άραβες, η μη συμμετοχή της Σοβιετικής πια Ρωσίας και η άρνηση της Κίνας να προσυπογράψει τις συνθήκες, τις καθιστούν, όπως και την ειρήνη που αυτές θα στήριζαν τουλάχιστον εύθραυστες.

Η παραίτηση από την θέση του αρχηγού της Αγγλικής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων στις διαπραγματεύσεις, John Maynard Keyness και η εκ μέρους του καταδίκη των συνθηκών ως καταστροφικών (όχι μόνον για την Γερμανία, αλλά και για την Ευρώπη στο σύνολό της) όπως και η καταγγελία, των συνθηκών, εκ μέρους του Πάπα Βενέδικτου του XV, αφαιρούσαν από τις συνθήκες κάθε κύρος και ενίσχυαν την γερμανική αντίδραση σε αυτές.

Παράλληλα αφαιρούσαν και κάθε κύρος από τις συνθήκες που αφορούσαν την “ειρήνη” με την τη Οθωμανική Αυτοκρατορία, ουσιαστικά με την διάλυση της. Οι συνθήκες ειρήνης της Αντάντ με την Οθωμανική Αυτοκρατορία περιλαμβάνουν την συνθήκη ανακωχής του Μούδρου (χωριό της Λήμνου) 1918, που αποτελεί ουσιαστικά την συνθήκη διάλυσης της και την γνωστή μας, Συνθήκη των Σεβρών. Ο κατακερματισμός του στρατοπέδου των νικητών είναι δεδομένος, όπως και η γερμανική βούληση να τον εκμεταλλευτεί και να ανατρέψει τις συνθήκες.

Απαξίωση του κύρους των νικητών

Σε αυτή την ανατροπή των Συνθηκών συνέβαλλε η καθολική τους αμφισβήτηση και η απαξίωση του κύρους των νικητών. Πέραν της ρωσικής και αμερικάνικης καταδίκης των συνθηκών, πέραν της ξεχωριστής ειρήνης που υπέγραψαν η Ρωσία, οι ΗΠΑ με την Γερμανία και η Γαλλία με τον Ατατούρκ, ξεχωριστή συνθήκη με την Γερμανία υπέγραψε και η Κίνα, στις 20 Μαΐου του 21. Η Ιαπωνία επίσης αποξενώνεται από τους νικητές, με αιτία την απόρριψη της πρότασης της για την φυλετική ισότητα ως συστατικού στοιχείου στη διακήρυξη του Καταστατικού Χάρτη της Κοινωνίας των Εθνών.

Το γεγονός ότι η ιαπωνική πρόταση απορρίφθηκε με παρέμβαση του προεδρεύοντος στη Διάσκεψη, προέδρου των ΗΠΑ Ουίλσον και παρά την υπερψήφισή της από τα συμμετέχοντα στη διάσκεψη μέλη, υπήρξε χαρακτηριστική για την αξιοπιστία των νικητών και κυνικά αποκαλυπτική των προθέσεων τους για τον μεταπολεμικό κόσμο. Η ιαπωνική αντιπροσωπεία κατέθεσε την πρόταση της ως τροπολογία στο άρθρο 21 του προτεινομένου καταστατικού χάρτη της Κοινωνίας των Εθνών, στις 13/2/ του 1919.

Το θέμα συζητήθηκε στην ολομέλεια της διάσκεψης, υπερψηφίστηκε με 11 έναντι 8 ψήφων. Προς τιμήν της Ελλάδα ψήφισε υπέρ της ιαπωνικής πρότασης, παρά την αντίθετη θέση των ΗΠΑ και τις Βρετανίας. Η απόρριψη επηρέασε την κοινή γνώμη στην Ιαπωνία, αξιοποιήθηκε ιδιαίτερα και από τους εθνικιστικούς κύκλους της χώρας και είχε επιπτώσεις σημαντικές στην εξέλιξη των αμερικανοϊαπωνικών σχέσεων.

To θέμα αξίζει μιας ιδιαίτερης παρουσίασης και σε ότι αφορά στο σκεπτικό και στις διαδικασίες της απόρριψης, καθώς οι επιπτώσεις υπήρξαν σοβαρές και εντός των ΗΠΑ, πρωτίστως από πλευράς των λευκών ρατσιστών, πανίσχυρων τότε στις Ηνωμένες Πολιτείες, που ανησυχούσαν για μια μεταπολεμική ανατροπή στη θέση των μαύρων πολιτών στην αμερικάνικη κοινωνία, πολιτική και οικονομία.

Ο οικονομικός πόλεμος

Για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης του 1929, που σύντομα κατέστη παγκόσμια, συγκαλείται το 1933 (12 Ιουνίου -27 Ιουλίου) η παγκόσμια διάσκεψη για το χρηματοπιστωτικό σύστημα και την οικονομία στο Λονδίνο. Στόχος των Αγγλογάλλων στην διάσκεψη είναι η αντιμετώπιση των, καθηλωτικών για την ευρωπαϊκή οικονομία, χρεών του Α Παγκοσμίου Πολέμου, προς τις ΗΠΑ.

Επιδίωξη τους η καθιέρωση σταθερών σχέσεων στις τιμές μεταξύ δολαρίου, αγγλικής λίρας, και γαλλικού φράγκου, με σχετικά υπερτιμημένο το δολάριο, ώστε να ενισχυθούν οι εξαγωγές των καθηλωμένων από τον πόλεμο οικονομιών της Αγγλίας και της Γαλλίας. Οι ΗΠΑ αρνήθηκαν τόσο την διαγραφή χρεών, όσο και τις σταθερές νομισματικές σχέσεις. Με ευθύνη των ΗΠΑ κατέρρευσε η παγκόσμια διάσκεψη και άρχισε η πορεία της ηγεμονίας του δολαρίου.

Η κατάρρευση της διάσκεψης συμβαίνει ενώ ο Χίτλερ έχει ήδη ορισθεί Καγκελάριος της Γερμανίας (30 Ιανουαρίου 1933) από τον Χίντεμπουργκ και μετά από την εξουσιοδότηση που του έδωσε η γερμανική βουλή κυβερνά ως νομιμοποιημένος δικτάτορας. Κυβερνά χωρίς την έγκριση του Κοινοβουλίου, λαμβάνοντας αποφάσεις ακόμα και εκτός συνταγματικών περιορισμών (24 Μαρτίου 1933). Σε κατάρρευση οδηγήθηκε και η παγκόσμια διάσκεψη για τον αφοπλισμό, η οποία άρχισε με πρωτοβουλία μελών της Κοινωνίας των Εθνών.

Η Γαλλία, επέμενε σε ελεγχόμενο γερμανικό επανεξοπλισμό, κατώτερο του γαλλικού. Μπορούσε να αποδεχθεί ισορροπία στρατιωτικών δυνάμεων με την Γερμανία, υπό τον όρο ότι οι ΗΠΑ και η Αγγλία θα δεσμεύονταν με συνθήκη συνδρομής στην Γαλλία, σε περίπτωση γερμανικής επίθεσης. Τόσο οι Άγγλοι, όσο και οι Αμερικανοί, αρνήθηκαν να ικανοποιήσουν τις γαλλικές απαιτήσεις, με αποτέλεσμα να καταρρεύσουν οι συνομιλίες και να αποχωρήσει η Γερμανία, τόσο από την διάσκεψη για τον αφοπλισμό, όσο και από την Κοινωνία των Εθνών.

Η αγγλική πολιτική, μετά την κατάρρευση της γερμανικής προσπάθειας για ηγεμονία στην Ευρώπη, προσπαθούσε να αποφύγει και την προοπτική μιας γαλλικής ηγεμονίας.
Στην Γερμανία οι συνθήκες τροφοδοτούν μια βαθιά πολιτική κρίση και έναν επιθετικότατο αντισημιτισμό.

Χαρακτηριστική του κλίματος είναι η δολοφονία (στις 24 1ουνίου του 1922) του εβραϊκής καταγωγής, σοσιαλδημοκράτη, υπουργού Εξωτερικών της Γερμανίας Walter Rathenau, (γιού του ιδρυτή της Α.Ε.G.) και μεγάλης μορφής της βιομηχανικής ανάπτυξης της Γερμανίας. Η θέση του ότι η Γερμανία οφείλει να τηρεί τις υποχρεώσεις της που απορρέουν από τις συνθήκες ειρήνης (αλλά παράλληλα να αγωνίζεται να τις ανατρέψει )θεωρήθηκε υπερβολικά ενδοτική, εξόργισε τους εθνικιστικούς κύκλους και οδήγησε στην δολοφονία του. Η πορεία του Χίτλερ στον ραγδαίο επανεξοπλισμό της Γερμανίας είναι πια ανεμπόδιστη.

Οι στόχοι του Χίτλερ

Η κατάρρευση των παγκοσμίων διασκέψεων για την οικονομία και τον αφοπλισμό, με τον Χίτλερ στην εξουσία, σε καθεστώς νόμιμης δικτατορίας και με γνωστό το πρόγραμμα του, δύσκολα εξηγείται. Αρκεί να επισημάνουμε ότι στους βασικούς άξονες του προγράμματος του Χίτλερ περιλαμβάνονταν οι ακόλουθοι στόχοι:

• Τέλος των επιβληθέντων στην Γερμανία όρων από την συνθήκη των Βερσαλλιών.
• Επανεξοπλισμός της Γερμανίας για την επέκταση της και την αποκατάσταση του διεθνούς της κύρους.
• Επέκταση προς ανατολάς και απόκτηση ζωτικού χώρου.
• Ενσωμάτωση όλων των γερμανόφωνων πληθυσμών και δημιουργία μιας μεγάλης Γερμανίας.
• Προώθηση της ναζιστικής ιδεολογίας, των θεωριών για την ανωτερότητα της Αρίας φυλής αντισημιτισμός, αντικομμουνισμός…

Δεν διδαχθήκαμε τίποτα… 

Συμπερασματικά,  οι συνθήκες ειρήνης, η ανυπαρξία πραγματικής συνοχής και ενότητας, μεταξύ των νικητών του Α Παγκοσμίου Πολέμου, η ανυπαρξία ενός αξιοσέβαστου πλαισίου αρχών στις μεταξύ των Αγγλογάλλων και Αμερικανών, σχέσεις, καθόρισε τις σχέσεις τους με την Γερμανία, την Οθωμανική Αυτοκρατορία, και την Ελλάδα. Επέτρεψαν και εν πολλοίς ενεθάρρυναν την άνοδο του ναζισμού.

Η ποιότητα και τα αποτελέσματα των ενδοευρωπαϊκών σχέσεων σήμερα, η ποιότητα και τα αποτελέσματα των ευρωαμερικανικών και ευρωρωσικών σχέσεων, η ανοχή στον θρασύτατο νεοοθωμανισμό, η απαξίωση του ΟΗΕ, η ανομία στις διεθνείς σχέσεις, η βαθύτατη κρίση της δημοκρατίας, η άνοδος ακραίων ρατσιστικών-νεοναζιστικών κινημάτων, αποτελούν φαινόμενα που ομοιάζουν ανησυχητικά με το κλίμα πριν από τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Αποτελούν φαινόμενα που δείχνουν ότι το αδελφοκτόνο σύνδρομο του Κάιν παραμένει κυρίαρχο στην Ευρωπαϊκή πολιτική κουλτούρα.

Οι δυο Ευρωπαϊκοί εμφύλιοι, ο Α και ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος, δεν δίδαξαν τίποτε τους μεγάλους της Ευρώπης. Δεν δίδαξαν τίποτα τους μεγάλους υπεύθυνους της περιθωριοποίησης και παρακμής της Ευρώπης. Η συμμαχική συμπεριφορά απέναντι στην Ελλάδα στο Μικρασιατικό ζήτημα και την Μικρασιατική καταστροφή, ο Εθνικός διχασμός και τα αποτελέσματά τους δεν φαίνεται να δίδαξαν τίποτε τους Έλληνες…