Η ξεχωριστή συνθήκη της Γαλλίας με τους κεμαλικούς

Για την ξεχωριστή συνθήκη ειρήνης μεταξύ της Γαλλίας και της κυβέρνησης της Άγκυρας (“Treaty of Ankara”) γνωστής ως Συμφωνία της Άγκυρας ή Συνθήκη Franklin Bouillon θα παραθέσουμε, θα τρεις πήγες: Μια αμερικανική (George Montgomery), μια αγγλική (Encyclopedia Britannica) και μία τουρκική (Yucel Guclu).

Η άποψη του Αμερικανικού ιστορικού George Montgomery, (Secret Pacts of France and Italy with Turkye. Current History 1918-1940, vol. 14, No 2, pp 203-205), είναι η παρακάτω: «Στη χρονική στιγμή κατά την οποία η Γαλλία διαμαρτύρεται εναντίον των ΗΠΑ, για την ξεχωριστή συνθήκη ειρήνης μεταξύ των ΗΠΑ και της Γερμανίας, δεν δίστασε να εγκαταλείψει τους εταίρους της, τους συνυπογράφοντες την Συνθήκη των Σεβρών για να προχωρήσει σε ξεχωριστή ειρήνη με τους Τούρκους εθνικιστές.

Το πλέον απίστευτο μέρος αυτής της μυστικής συμφωνίας είναι ότι συμφωνήθηκε ακριβώς την ίδια στιγμή που η Γαλλία σε ενότητα με τους πρωθυπουργούς των συμμάχων της για την από κοινού κατάθεση συγκεκριμένων προτάσεων προς την τουρκική πλευρά για την τροποποίηση της Συνθήκης των Σεβρών, οι Τούρκοι απάντησαν ότι θα ζητούσαν τη γνώμη της κυβέρνησης τους, της κυβέρνησης της Άγκυρας.

Αντί η Γαλλία να σταθεί στο πλευρό των συνυπογραψάντων την Συνθήκη των Σεβρών συμμάχων της, η Γαλλία προχώρησε σε άλλες τροποποιήσεις της συνθήκης και προχώρησε στην υλοποίηση τους χωρίς να περιμένει την απάντηση της Τουρκίας στις συμμαχικές προτάσεις. Αυτή η ανεξάρτητη γαλλική δράση εκτός από προδοσία απέναντι στους συμμάχους υπήρξε σημαντική από πλευράς διεθνών επιπτώσεων γιατί σήμαινε επαναφορά της τουρκικής κυριαρχίας στους χριστιανικούς πληθυσμούς που είχαν ενθαρρυνθεί να εγκατασταθούν στην Κιλικία, αμέσως μετά τη συμφωνία εκεχειρίας με την προσδοκία μετατροπής της Κιλικίας σε πατρίδα των Αρμενίων.

Σε αυτό το πνεύμα ο George Picot είχε οριστεί High Commissioner of Syria and Armenia. Oι ξεχωριστές συνθήκες ειρήνης που υπέγραψαν με την Τουρκία η Γαλλία και η Ιταλία έχουν επίσης διεθνείς επιπτώσεις γιατί αποκατάστησαν-επανέφεραν την Τουρκία στην παλαιά της θέση, την θέση του συντελεστού διαίρεσης και ανταγωνισμού μεταξύ των δυνάμεων, στο πνεύμα του 19ου αιώνα προετοιμάζοντας έτσι έναν ακόμα πόλεμο»…

Η Συμφωνία της Άγκυρας

Η Encyclopedia Britannica, στο λήμμα “The Ankara Agreement”, παραθέτει την Συμφωνία της Άγκυρας, Γαλλίας-Τουρκίας 1921: «Η συμφωνία της Άγκυρας γνωστή και ως Franklin-Bouillon agreement της 20 Οκτωβρίου 1921 αποτελεί την Συνθήκη μεταξύ της Γαλλικής κυβέρνησης και της Μεγάλης Τούρκικης Εθνοσυνέλευσης, αντί της κυβέρνησης του Οθωμανού Σουλτάνου Mehmet του VI, που αποτελούσε τη νόμιμη εξουσία στην Τουρκία. Αυτή η συνθήκη επισημοποίησε την αναγνώριση της κυβέρνησης της Άγκυρας.

Η κυβέρνηση της Άγκυρας είχε αρνηθεί να αναγνωρίσει τη Συνθήκη των Σεβρών τις 10ης Αυγούστου του 1920, η οποία είχε υπογραφεί από τον Σουλτάνο και παραχωρούσε μέρη της δυτικής Τουρκίας στην Ελλάδα. Η αντίδραση στη συνθήκη κατέληξε στην αναζωογόνηση του τούρκικου εθνικισμού… Μετά τις ήττες των Γάλλων στην Κιλικία οι Γάλλοι υποχώρησαν νοτιότερα και ενίσχυσαν τις δυνάμεις τους στη Συρία… Συμφώνως με τη συνθήκη οι Γάλλοι θα αποχωρούσαν από την Κιλικία…».

Καχυποψία έναντι των Άγγλων

Τέλος, κατά τον διακεκριμένο Τούρκο ιστορικό και διπλωμάτη Yucel Cuclu, το ζήτημα παρουσίαζε τις παρακάτω πτυχές: «Η Γαλλία έβλεπε την αγγλική πολιτική στην Εγγύς και Μέση Ανατολή με καχυποψία. Οι εμπειρίες της κατά τη διάρκεια του πολέμου οδήγησαν την Γαλλία και τους διαμορφωτές της εξωτερικής της πολιτικής να αρνούνται τα Αγγλικά Χασεμετικά σχήματα της μετά το 1918 περίοδο και να τα θεωρούν ως τίποτα λιγότερο από αγγλικά συνωμοτικά δημιουργήματα.

Το γεγονός ότι οι περιοχές της γαλλικής επικυριαρχίας βρίσκονταν περικυκλωμένες από αγγλοκρατούμενες περιοχές τόνιζε στους Γάλλους την αδύναμη θέση τους στο Levante και επιβεβαίωνε γαλλικούς φόβους για την αγγλική πολιτική. Οι δύο πρώην σύμμαχοι οδηγούνταν
προοδευτικά σε ρήξη, ειδικότερα στη Μεσανατολική τους πολιτική και η Γαλλία ήταν βαθύτατα εκνευρισμένη με την περιπετειώδη αγγλική στήριξη των Ελλήνων…

Ελληνική νίκη στην Ανατολία θα σήμαινε αγγλική υπέροχη στο Αιγαίο και συνεπώς αγγλική κυριαρχία στα Στενά (Δαρδανέλια)… Αυτή η προοπτική ήταν αντίθετη στις γαλλικές βλέψεις. Υπό αυτές τις συνθήκες η Γαλλία θα ήταν ιδιαίτερα ευχαριστημένη να μειώσει τις πολύ υψηλού οικονομικού επιπέδου και πολιτικού κόστους στρατιωτικές δεσμεύσεις στην Κιλικία για να καταστήσει ευκολότερο τον πόλεμο των Τούρκων εναντίον των Ελλήνων εισβολέων… Αυτή η
γαλλική μεταστροφή αναζωογόνησε τον αγγλογαλλικό αποικιακό ανταγωνισμό του 19ου αιώνα.

Η Αγγλία είδε αυτήν την γαλλική κίνηση ως βαριά προδοσία και μια επιπλέον αιτία για τον εντεινόμενο ανταγωνισμό. Όμως πέραν των άμεσων αιτιών σύγκρουσης βαθιά ριζωμένες και μακρόχρονες συγκρούσεις αγγλογαλλικών συμφερόντων στην περιοχή του Levante οδήγησαν τους Γάλλους στην επιλογή της προσέγγισης της Άγκυρας…

Στο πλαίσιο της προστασίας των γαλλικών συμφερόντων και επενδύσεων στην Τουρκία η Γαλλία αντιμετώπιζε σκληρά προβλήματα. Στην Ανατολία… Αν η Ανατολία διαμελιζότανε μεταξύ των νικητών συμμάχων σε διάφορες σφαίρες επιρροής ή κυριαρχίας τεράστια γαλλικά συμφέροντα και επενδύσεις θα βρισκόντουσαν σε κίνδυνο. Επενδύσεις σε ολόκληρο το φάσμα από τη Σμύρνη στην Κωνσταντινούπολη από την Τραπεζούντα στα Άδανα».

Σημαντική η Τουρκία

Συνεχίζει ο Cuclu: «Η Τουρκία αποτελούσε κιβωτό σημαντικών γαλλικών συμφερόντων και επενδυμένων κεφαλαίων. Ιδιαίτερα η πλειοψηφία των κατόχων του Οθωμανικού δημοσίου χρέους είναι Γάλλοι επενδυτές και έχουν δείξει τόσο σταθερό ενδιαφέρον στα Τουρκικά χρεόγραφα ώστε από το 1914 κρατούν άνω του 50% του Οθωμανικού. Ως αποτέλεσμα αυτής της κίνησης κεφαλαίων οι Γάλλοι τραπεζίτες έχουν κατακτήσει μία προνομιακή θέση στις χρηματοπιστωτικές του Οθωμανικού κράτους και στην διοίκηση της imperial Oθωμανικής
Τράπεζας, ενός θεσμού καθοριστικής σημασίας στην οικονομική ζωή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Αν το τουρκικό κράτος διαμελιζόταν, η Γαλλία θα έπρεπε να υποστεί ζημίες τόσο σε επίπεδο χρεογράφων όσο και σε επίπεδο ασφαλίστρων, χρέους. Αυτά τα προβλήματα κατέτρεχαν
το Παρίσι καθ’ όλη την διάρκεια του επεισοδίου της Κιλικίας και τελικά οδήγησαν την Γαλλία να επιδιώξει την ειρήνη… 

Για την αγγλική κυβέρνηση και προσωπικά για τον Λόρδο Curzon η Συμφωνία της Άγκυρας υπήρξε καταδικαστέα και πέραν κάθε ορίου προδοσία…. θέμα που δεν αφορούσε μόνον την Γαλλία. Ασφαλώς η Κιλικία είχε παραχωρηθεί στην Γαλλία από τους συμμάχους, όμως η
οποιαδήποτε εκχώρησή της ήταν θέμα που δεν μπορούσε να λυθεί μεταξύ της Γαλλίας και της Τουρκίας χωρίς προηγούμενη συνεννόηση με την Αγγλία και την Ιταλία. Ήταν θέμα αντίθετο προς τη Συνθήκη των Σεβρών…

Η επίσημη χρησιμοποίηση του τουρκικού εθνικισμού από την Γαλλία θα όξυνε τις απαιτήσεις από τις άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις. Ο αραβικός εθνικισμός από την άλλη πλευρά υποστηριζόμενος από την Αγγλία οδήγησε στα ύψη τις γαλλικές απαιτήσεις στο Levante και όξυνε τον αγγλογαλλικό ανταγωνισμό που βρισκόταν ήδη σε έξαρση στη Μέση Ανατολή. Είχαν ήδη καταγραφεί πολλές δηλώσεις αυτού του ανταγωνισμού.

Σχετικά με την ερμηνεία και την υλοποίηση των προπολεμικών συμφωνιών, την συμφωνία Sykes-Picot. Ασυμφωνία υπήρξε στο θέμα των πετρελαίων της Μοσούλης και στο θέμα της
Ανατολίας και των στενών. Στην Ανατολία και στα στενά οι Άγγλοι στήριζαν ενεργά τους Έλληνες ενώ οι Γάλλοι έβλεπαν τους Τούρκους ως ανάχωμα στην αγγλοελληνική κυριαρχία στην Μεσόγειο, τα Δαρδανέλια και την Μικρά Ασία. Η τουρκική κυβέρνηση της Άγκυρας με επιδέξια διπλωματία έστρεφε τον ένα σύμμαχο εναντίον του άλλου…» (Yucel Guclu, “Beleten Turk Tarih Kukumu. Turko Frence Struggle for Mastery in Kilikia and Ankara Agreement”).