Τα 14 σημεία του Ουίλσον και η σοβιετική χείρα βοηθείας στον Κεμάλ

Οι ΗΠΑ μπαίνουν στον πόλεμο στις 3/4/1917, (ενώ ο πόλεμος έχει αρχίσει από τον Ιούλιο του 1914), κηρύσσοντας τον πόλεμο μόνον εναντίον της Γερμανίας. Οι ΗΠΑ μπαίνουν στον πόλεμο ως συνδεμένη δύναμη και όχι ως σύμμαχος των Αγγλο-Γάλλων, όχι ως allied power, αλλά ως associated power. Σε ό,τι αφορά την Ρωσία του Λένιν, θα δώσει χείρα βοηθείας στον Κεμάλ.

Οι ΗΠΑ, στις 25 Αυγούστου 1921 υπογράφουν ξεχωριστή ειρήνη με τη Γερμανία. Στις 24 Αυγούστου 1921 υπέγραψαν με την Αυστρία και στις 29 Αυγούστου με την Ουγγαρία. Οι ΗΠΑ, μπαίνοντας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο κηρύσσουν πόλεμο μόνον εναντίον της Γερμανίας και όχι εναντίον του βασικού συμμάχου της Γερμανίας, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Επίσης δεν κηρύσσουν πόλεμο εναντίον της Βουλγαρίας. Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, οι Αγγλογάλλοι και οι Ρώσοι “έχουν συμφωνήσει” την, μετά τον πόλεμο, διάλυση και διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Επιβάλλεται να επισημανθεί ξανά ότι οι ΗΠΑ δεν μπήκαν στην συμμαχία της Αντάντ ως σύμμαχοι. Με μεγάλη, επίσης, καθυστέρηση, στις 7/12/1917, οι ΗΠΑ κηρύσσουν πόλεμο εναντίον της Αυστροουγγαρίας. Κατά συνέπεια, από την είσοδό τους στον πόλεμο οι ΗΠΑ καθιστούν σαφές ότι έχουν δική τους και αντίθετη με τους Άγγλους-Γάλλους στρατηγική για τη
Μέση Ανατολή, το μέλλον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τα Βαλκάνια, τον μεταπολεμικό κόσμο.

Η άρνηση της Ρωσίας του Λένιν και των ΗΠΑ να αποδεχθούν τις προπολεμικές μυστικές συμφωνίες και τη μυστική διπλωματία, ήταν καταλύτης των μεταπολεμικών εξελίξεων και της τύχης της ελληνικής εκστρατείας στην Μικρά Ασία. Πριν από τις συμφωνίες κατάπαυσης του πυρός, μεταξύ των εμπολέμων, οι μυστικές συμφωνίες για τη διανομή της λείας του πολέμου
και του μεταπολεμικού κόσμου καταγγέλλονται.

Η στάση του Λένιν 

Η καταδίκη των μυστικών συμφωνιών από τον Λένιν (Διάγγελμα 7/12/1917) και τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ουίλσον (με την κατάθεση των 14 σημείων για την ειρήνη, 8/1/1918), δυναμίτιζε την
προοπτική υλοποίησης των προ-πολεμικών μυστικών συμφωνιών. Δυναμίτιζε τα θεμέλια της συνεργασίας των νικητών και προδιέγραφε τους νέους ανταγωνισμούς και το “μέλλον” των συνθηκών ειρήνης.

Εξίσου σοβαρές συνέπειες για την πορεία του πολέμου, αλλά και για την εσωτερική συνοχή της Αντάντ, της συμμαχίας που συμμετείχε η Ελλάδα και την ενίσχυση της Οθωμανικής Τουρκίας ήταν η ρωσογερμανική συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ (Μάρτιος του 1818) και η Συνθήκη της Μόσχας, που ακολούθησε στις 16 Μαρτίου του 1921. Η Συνθήκη αδελφοσύνης της Ρωσίας του Λένιν με την Τουρκία του Ατατούρκ στις 16 Μαρτίου 1921, στην Μόσχα, υπογράφτηκε ανάμεσα στη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση της Τουρκίας (Grand National
Assembly of Turkey) και τη Ρωσική Σοβιετική Ομοσπονδιακή Σοσιαλιστική Δημοκρατία (Russian Soviet Federative Socialist Republic – SFSR).

Eπικεφαλής της SFSR ήταν ο Βλαδιμίρ Λένιν και επικεφαλής της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης της Τουρκίας ήταν ο Κεμάλ Ατατούρκ. Να σημειώσουμε ότι ούτε η ΕΣΣΔ είχε ιδρυθεί τότε (αυτό έγινε το 1922), ενώ η διεθνώς αναγνωρισμένη τουρκική κυβέρνηση εκείνη την εποχή ήταν αυτή του σουλτάνου Μεχμέτ VI (6ου), ο οποίος είχε υπογράψει τη Συνθήκη των Σεβρών, που είχε αποκηρύξει ο Κεμάλ. Κατά συνέπεια, αναγνώριση του Κεμάλ και συνθήκη με την επαναστατική του κυβέρνηση σημαίνει άρνηση της Συνθήκης των Σεβρών.

Η σοβιετική διακήρυξη προς τους Μουσουλμάνους

Η Διακήρυξη υπογράφεται από τον Στάλιν ως Κομισάριο του Λαού για τις Εθνότητες και τον Λένιν ως πρόεδρος του Σοβιέτ. Έχει ιδιαίτερη σημασία για μας, πέρα από την καταδίκη των συμφωνιών, η ειδική αναφορά τους στο μέλλον της Κωνσταντινούπολης. Ας δούμε το
κείμενο με βάση την αυθεντική πηγή:

«Σύντροφοι. Αδελφοί. Σημαντικότατα γεγονότα συμβαίνουν στη Ρωσία. Το τέλος του αιματηρού πολέμου ο οποίος άρχισε με τον σκοπό της διανομής ξένων χωρών πλησιάζει στο τέλος του. Η κυριαρχία των ληστών και των υποδουλωτών των λαών της γης δεν θ’ αργήσει να τελειώσει. Κάτω από τα χτυπήματα της Ρωσικής επανάστασης ο παλιός κόσμος της σκλαβιάς και της δουλείας καταρρέει. Ένας καινούργιος κόσμος γεννιέται. Ένας κόσμος των εργατών και των ελεύθερων ανθρώπων. Στην κεφαλή αυτής της επανάστασης στέκεται η κυβέρνηση των εργατών και των αγροτών της Ρωσίας, το Σοβιέτ των κομισάριων του λαού. Ολόκληρη η Ρωσία έχεις σπαρθεί με τα επαναστατικά Σοβιέτ των εργατών, των στρατιωτών και των αγροτών. Η δύναμη της χώρας βρίσκεται στα χέρια του λαού. Οι εργαζόμενοι της Ρωσίας φλέγονται από μια και μόνο επιθυμία να κατακτήσουν μια έντιμη ειρήνη και να βοηθήσουν τους λαούς της γης να πολεμήσουν για την ελευθερία τους.

»Σε αυτόν τον ιερό σκοπό η Ρωσία δεν είναι μόνη. Το κάλεσμα στην ελευθερία που σαλπίστηκε από τη Ρωσική Επανάσταση έχει φτάσει στους εργαζομένους της Ανατολής και της Δύσης. Οι εξουθενωμένοι, από τον πόλεμο, λαοί της Ευρώπης απλώνουν τα χέρια τους σε μας που
πραγματώνουμε την ειρήνη. Οι εργαζόμενοι και οι στρατιώτες της Δύσης ήδη συγκεντρώνονται
κάτω από τα λάβαρα του σοσιαλισμού ορμώντας στα κάστρα του ιμπεριαλισμού. Όσον αφορά στην μακρινή Ινδία, η οποία για αιώνες καταπιέζεται από τους «πεφωτισμένους» Ευρωπαίους λεηλάτες, σηκώνει το λάβαρο της επανάστασης, οργανώνει Σοβιέτ αντιπροσώπων, από-
τινάζοντας την αποτρόπαιη σκλαβιά από τους ώμους της, καλώντας τους λαούς της Ανατολής στον αγώνα για τη λευτεριά.

»Μπροστά στα μεγαλειώδη αυτά γεγονότα στρεφόμαστε σε σας τους σκληρά κοπιάζοντας και απόκληρους μουσουλμάνους της Ρωσίας και της Ανατολής. Μουσουλμάνοι της Ρωσίας, Τάταροι του Βόλγα και της Κριμαίας, Κιρκίζιοι και Σάρτς της Σιβηρίας, Τουρκμένοι και Τάταροι της Υπερκαυκασίας, Τσετσένοι και Ορεσίβιοι του Καυκάσου, όλοι εσείς των οποίων τα ιερά και τα τζαμιά έχουν καταστραφεί των οποίων οι παραδόσεις και οι πεποιθήσεις έχουν καταπατηθεί από τους Τσάρους καταπιεστές και της Ρωσίας. Από τώρα και στο εξής οι παραδόσεις, οι εθνικοί και πολιτιστικοί σας θεσμοί είναι ελεύθεροι και απαραβίαστοι. Χτίστε την Εθνική σας ζωή ελεύθερα και ανεμπόδιστα. Έχετε κάθε δικαίωμα να το κάνετε. Να γνωρίζετε ότι τα δικαιώματά σας όπως και τα δικαιώματα όλων των λαών της Ρωσίας προστατεύονται από τα Σοβιέτ των εργατών, των στρατιωτών και των αγροτών. Υπερασπιστείτε αυτή την επανάσταση και την κυβέρνηση της.

»Μουσουλμάνοι της Ανατολής, Πέρσες, Τούρκοι, Άραβες και Ινδουιστές όλοι εσείς των οποίων η ζωή, η περιουσία, η ελευθερία και η γη αποτελεί για αιώνες στόχο της ευρωπαϊκής αρπακτικότητας, όλοι εσείς των οποίων την γη ετοιμάζονται να διαμοιράσουν αυτοί που
άρχισαν τον πόλεμο. Εμείς δηλώνουμε ότι οι μυστικές συμφωνίες του εκθρονισμένου
Τσάρου, οι σχετικές με την απόκτηση της Κωνσταντινούπολης, τις οποίες είχε αποδεχτεί και επιβεβαιώσει η ανατραπείσα Κυβέρνηση Κερένσκυ, είναι νεκρές και άκυρες.

»Η Ρωσική Δημοκρατία και η Κυβέρνησή της, το Σοβιέτ των κομισάριων του λαού είναι αντίθετο στην αρπαγή κάθε ξένης περιοχής. Η Κωνσταντινούπολη πρέπει να παραμείνει στα χέρια των
Μουσουλμάνων (η επισήμανση δική μας). Δηλώνουμε ότι η συμφωνία για το διαμελισμό της Περσίας είναι νεκρή και άκυρη. Με το πέρας του πολέμου τα στρατεύματα θα αποσυρθούν από την Περσία και στους Πέρσες θα διασφαλιστεί το δικαίωμα να αποφασίσουν για το μέλλον τους. Δηλώνουμε ότι η συμφωνία που αφορά στον διαμελισμό της Τουρκίας και της απόσπασης από αυτήν της Αρμενίας είναι νεκρή και άκυρη. Με το τέλος των πολεμικών επιχειρήσεων θα διασφαλιστεί στους Αρμένιους το δικαίωμα να αποφασίσουν για το μέλλον τους. Όχι, στα χέρια της Ρωσίας και της επαναστατικής της κυβέρνησης δεν υπάρχει για σας προοπτική σκλαβιάς. Η σκλαβιά παραμένει ως προοπτική στα χέρια των ευρωπαίων επιδρομέων ιμπεριαλιστών που μετέτρεψαν και την πατρίδα μας σε δικιά τους καταληστευμένη αποικία.

»Αποτίναξε τους άρπαγες και δουλοκτήτες δουλέμπορους από τη χώρα σας. Τώρα που ο πόλεμος και η καταστροφική ερήμωση γκρεμίζουν τις δομές του παλιού κόσμου. Τώρα που ο κόσμος φλέγεται από βίαιη αγανάκτηση για τους ληστρικούς ιμπεριαλιστές, τώρα που κάθε σπίθα εξέγερσης μετουσιώνεται σε γιγάντια επαναστατική φλόγα. Τώρα που
και οι Μουσουλμάνοι της Ινδίας απελπισμένοι από την καταπίεση αρχίζουν την εξέγερση τους εναντίον των καταπιεστών τους. Τώρα είναι αδύνατο να παραμένει κάποιος σιωπηλός. Μην χάνετε άλλο χρόνο, μην χάνετε άλλο χρόνο κρατώντας στους ώμους σας τους επί αιώνες κατακτητές της γης σας. Μην τους επιτρέψετε να συνεχίσουν να ληστεύουν τη γη και τα σπίτια σας. Εσείς έχετε χρέος και δικαίωμα να χτίσετε την ζωή σας κατά τις παραδόσεις και τις επιθυμίες σας. Είναι δικαίωμά σας, η μοίρα και το μέλλον σας βρίσκονται στα χέρια σας.

»Σύντροφοι αδελφοί. Αποφασιστικά και αμετακίνητα ας επιδιώξουμε μία ντιμη και δημοκρατική ειρήνη. Στις σημαίες μας διακηρύττουμε την απελευθέρωση των καταπιεσμένων του κόσμου. Μουσουλμάνοι της Ρωσίας, Μουσουλμάνοι της Ανατολής. Αναμένουμε την συμπάθεια και τη στήριξή σας στην προσπάθεια να χτίσουμε ένα καινούργιο κόσμο».

Τα 14 σημεία του προέδρου των ΗΠΑ για την ειρήνη

Τα 14 σημεία του Ουίλσον έχουν ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα και τον Ελληνισμό, αν και για την Ελλάδα δεν υπάρχει ούτε μία αναφορά στα 14 σημεία, ενώ εκφράζεται ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις μικρότερες χώρες των Βαλκανίων και για μειονότητες στην Τουρκία, στη
Σερβία ως και για τη χάραξη των συνόρων της Ιταλίας πάνω στη βάση αναγνωρίσιμων γραμμών εθνικότητας. Τα 14 σημεία, ως βάσεις για την ειρήνη και τις διαπραγματεύσεις, τέθηκαν από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Woodrow Wilson στις 8 Ιανουαρίου του 1918, σε ομιλία του στο Κογκρέσο, με θέμα τους στόχους του πολέμου και τους όρους για την ειρήνη.

Παραθέτουμε ενδεικτικά μερικά από αυτά, που αφορούν γενικές αρχές ή ζητήματα που
σχετίζονται με τον βαλκανικό και μικρασιατικό χώρο. Σημεία που παραβλέπουν όχι την συμμετοχή της Ελλάδος στον πόλεμο αλλά και την ύπαρξή της, παραβλέπουν την ύπαρξη του Ελληνισμού στην Μικρά Ασία.

• Ανοιχτές οι συμφωνίες ειρήνης και μετά απ’ αυτές καθενός τύπου διεθνείς συνεννοήσεις εκτός της ανοιχτής και διαφανούς διπλωματίας.
• Απόλυτη ελευθερία ναυσιπλοΐας στις θάλασσες εκτός χωρικών υδάτων και σε περίοδο ειρήνης και σε περίοδο πολέμου, με εξαίρεση την υλοποίηση διεθνών συμφωνιών.
• Κατάργηση όλων των οικονομικών περιορισμών στο διεθνές εμπόριο και καθιέρωση ισότιμων εμπορικών σχέσεων μεταξύ όλων των εθνών, που αποδέχονται και υπερασπίζονται σχέσεις ειρήνης.
• Καθιέρωση όλων των αναγκαίων εγγυήσεων, ώστε οι εξοπλισμοί να μειωθούν στο ελάχιστο αναγκαίο για την εσωτερική ασφάλεια επίπεδο.
• Ελεύθερη και ανεπηρέαστη προσέγγιση όλων των υποθέσεων που αφορούν σε αποικίες και θέματα ανεξαρτησίας, με ισότιμη αντιμετώπιση όλων των εμπλεκομένων.
• Η Ρουμανία, η Σερβία και το Μοντενέγκρο πρέπει να εκκενωθούν πάραυτα, οι εκκενωθείσες περιοχές να αποκατασταθούν. Η Σερβία πρέπει να έχει ασφαλή διέξοδο στη θάλασσα και οι σχέσεις μεταξύ των Βαλκανικών χωρών να εδραιωθούν σε φιλικό διάλογο, πάνω σε παραδοσιακές γραμμές φιλικών σχέσεων, σε εθνοτικές σχέσεις, στη διασφάλιση πολιτικής, οικονομικής ανεξαρτησίας και εδαφικής ακεραιότητας.
• Ανεξαρτησία πρέπει να διασφαλιστεί στο Τουρκικό μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όπως επίσης η ελευθερία για την ανεμπόδιστη αυτονομία πρέπει να διασφαλιστεί και στις άλλες εθνότητες που ζουν υπό Τουρκική κυριαρχία. Τα Δαρδανέλια πρέπει να αφεθούν ανοιχτά, ελεύθερα στο διηνεκές για τη ναυτιλία και το εμπόριο όλων των Εθνών, υπό διεθνείς εγγυήσεις.
• Μια Γενική Ένωση των Εθνών πρέπει να οργανωθεί κάτω από ξεχωριστή Συνθήκη με σκοπό την παροχή κοινών και αλληλέγγυων εγγυήσεων πολιτικής ανεξαρτησίας, εδαφικής ακεραιότητας στα μικρά και τα μεγάλα κράτη εξίσου..