Covid-19: Οι αρνητές και οι “μασκοφόροι”

Μα πόσο ηλίθιοι μπορεί να είναι οι αρνητές της μάσκας και των lockdown; Μήπως έχουν χάσει τα λογικά τους; Καλά δεν βλέπουν τι γίνεται γύρω τους και πιστεύουν αυτές τις απίστευτες θεωρίες συνωμοσίας; Και καλά με αυτούς! Τι θα κάνουμε μεθαύριο με τους αρνητές του εμβολίου;

Να τους στερήσουμε το δικαίωμα περίθαλψης σε κρεβάτια εντατικής θεραπείας, όπως σκέφτονται οι Ελβετοί; Στην κρίση της πλούσιας Ελβετίας των 876 ΜΕΘ, ναι, στην καθωσπρέπει Ελβετία οι ειδικοί προτείνουν επίσης στους πολίτες να διαλέξουν μέσω διαθήκης με ποιον τρόπο θέλουν να διαχειριστούν την πιθανή έλλειψη μηχανικής υποστήριξης!

Δεν χρειάζεται εδώ να θυμίσουμε τις δυναμικές διαδηλώσεις των αρνητών στη Βρετανία, στη Γερμανία, στις ΗΠΑ και όπου αλλού για να υπογραμμίσουμε ότι το πρόβλημα είναι βαθύ και κάτι παραπάνω από αυτό που φαίνεται. Άλλωστε, η Ελλάδα πρωτοστατεί, καθώς είναι η δεύτερη χώρα μετά τη Νιγηρία που οι πολίτες πιστεύουν ότι οι κυβερνήσεις φουσκώνουν επίτηδες τους θανάτους από Covid-19, σύμφωνα με έρευνα του Guardian.

Τι δεν πάει καλά; Τι κρύβεται πίσω από αυτή την διάχυτη στάση; Ποιο είναι το ποσοστό της βλακείας ή της τρέλας που τη δικαιολογεί; Πόσο άξεστοι και αμόρφωτοι είναι όλοι αυτοί; Οι κοινωνικοί ψυχολόγοι θα μπορούσαν να πουν πολλά, ενδεχομένως οι πολιτικοί θα μπορούσαν να εξηγήσουν περισσότερα για το φαινόμενο της άρνησης, αφού είναι αυτοί που στην ουσία το χειρίζονται.

Κρίση εμπιστοσύνης προς τους πολιτικούς

Είναι σκόπιμο εδώ να σημειώσουμε ότι μια ισχυρή παράμετρος της άρνησης της μάσκας και των lockdown είναι η κρίση εμπιστοσύνης προς τους πολιτικούς που διαχειρίζονται το κράτος και τη δημοκρατία. Εκεί βρίσκεται η ρίζα του κακού. Οι πολιτικοί λένε μισές αλήθειες, κρύβουν τα περισσότερα και είναι τουλάχιστον με το ένα πόδι στον λαϊκισμό. Το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ διεξήγαγε έρευνα κοινής γνώμης (10-11 Νοεμβρίου 2020) για την αποτύπωση στάσεων των πολιτών στο δεύτερο lockdown σε σχέση με το πρώτο, από την οποία προκύπτει υψηλή αποδοχή του στο 62%, με τη διαφωνία να κινείται στο 37%.

Οι ψηφοφόροι της ΝΔ είναι πιο ένθερμοι υποστηρικτές του lockdown, σε σχέση με το καλοκαίρι, ενώ οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ μεταπίπτουν σε στάση διαφωνίας. Στην έρευνα του Νοεμβρίου το 51% των ερωτώμενων αξιολογεί αρνητικά, τόσο την υγειονομική όσο και την οικονομική διαχείριση της κυβέρνησης. Οι ισχυρότερες αρνητικές αξιολογήσεις της υγειονομικής διαχείρισης προέρχονται από τους νέους (69%), τους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ (87%), τους “αριστερούς” (90%) και τους “αδιάφορους” (90%).

Για την ατομική ψυχολογία, η έρευνα επισημαίνει ότι τη θέση της “ηρεμίας” του Ιουλίου παίρνει η “οργή”, η οποία το καλοκαίρι βρισκόταν στην έκτη θέση (13%), διαμορφώνοντας μια περισσότερο “επιθετική” δυσαρέσκεια. Η “οργή” είναι κυρίαρχο συναίσθημα στις γυναίκες (31%), στους νέους (33%, μαζί με την αβεβαιότητα), στους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ (40%) και στους “αριστερούς” (45%). Σε γενικές γραμμές, το δεύτερο lockdown συνοδεύεται από την αργή αλλά σταθερή ένταση της κοινωνικής δυσαρέσκειας, απόρροια της αρνητικής εξέλιξης της πανδημίας.

Ο φόβος για την απώλεια ελευθερίας

Προφανώς και ο “αλγόριθμος της αλήθειας” των αρνητών είναι πολυπαραγοντικός και περίπλοκος. Από απόψεως πολιτικού χρωματισμού μοιάζει να κινείται προς τα δύο άκρα. Υπάρχει κατάμαυρο, ακροδεξιό, μάτσο-ναζί-αριανό που αναζητά με θρησκευτική πίστη την επιβεβαίωση της φυλετικής ανωτερότητας έναντι του ιού. Υπάρχει το κόκκινο, το δημοκρατικό κόκκινο, αλλά και το επαναστατικό κόκκινο που διαβλέπουν την επέκταση της επιτήρησης των κοινωνιών, τη μεγέθυνση του κρατικού αυταρχισμού, την ανεργία, την κάθοδο των ρομπότ στην αγορά εργασίας. Και φυσικά υπάρχει το βαθύ μαύρο, το αναρχικό, το αντιεξουσιαστικό που αντιλαμβάνεται την επερχόμενη δυστοπία.

Με δυο λόγια, κατά βάθος πίσω από πολλούς αρνητές (με εξαίρεση τους ναζί) υποβόσκει ο φόβος της απώλειας της υπαρκτής ελευθερίας. Είναι μια ενστικτώδης, υποσυνείδητη ενδεχομένως, αντίδραση καθώς η κλίμακα των απαγορεύσεων μεγεθύνεται και δεν υπάρχουν εγγυήσεις για την επιστροφή στην ex ante κατάσταση. Ήδη έχουμε κάνει λόγο για την επιστροφή των μαζών στην πολιτική με αφορμή την πανδημία, αλλά και για την υπερβατικότητα του Covid-19 και τη μεταφυσική της πανδημίας, όμως διαφαίνεται ότι ο κορονοϊός έχει ενεργοποιήσει πολλά υποκείμενα πολιτικά και κοινωνικά νοσήματα.

Δεν είναι τυχαίο που ο ελπιδοφόρος Μακρόν έστειλε τελεσίγραφο δεκαπέντε ημερών στους μουσουλμάνους της χώρας του για να αποκηρύξουν εγγράφως το πολιτικό Ισλάμ και ψήφισε νόμο που απαγορεύει την φωτογράφηση και τη βιντεοσκόπηση αστυνομικών εν δράσει, λες και είναι αναγνωρίσιμοι οι σιδερόφρακτοι πραιτωριανοί του κράτους με τις στολές τους. Ο φόβος είναι εύλογος…

Ο θαυμασμός του αυταρχισμού

Υπάρχει και μια άλλη διάσταση. Γύρω από την “Αποκάλυψη” του Covid-19, αναπτύσσεται ένα ύποπτο παιχνίδι από τα συστημικά μέσα μαζικής ενημέρωσης που καλλιεργεί τον θαυμασμό στον απολυταρχισμό. “Οι κομμουνισταί τα πήγαν καλύτερα”, οι Ασιάτες (διάβαζε Κινέζοι) εξάλειψαν τον κορονοϊό γιατί τα καθεστώτα εκεί επιβάλλουν πειθαρχία. Που σημαίνει ότι αν θέλετε να σας γλιτώσουμε από την πανδημία πρέπει να αποδεχτείτε τους περιορισμούς που αποφασίζουμε.

Και μέχρι εδώ καλά και ενδεχομένως σωστά. Όμως μεθαύριο τι θα γίνει με τους αρνητές του εμβολίου; Θα τους φορέσουμε αστέρι του Δαβίδ; Δεν θα τους βάζουμε στα αεροπλάνα; Δεν θα τους παίρνουμε στη δουλειά; Θα τους κλείσουμε σε ρεζέρβες; Αυτά τα ρητορικά ερωτήματα έρχονται σύντομα στην πραγματικότητα μας. Η φαινομενολογία της πανδημίας στην εποχή της on line ιστορίας κρύβει πολλά πολιτισμικά, πολιτικά και κοινωνικά υποδόρια αλλά δυναμικά ζητήματα που θα βρούμε μπροστά μας…