Φταίει ο φεμινισμός για την υπογεννητικότητα;

Συγκεκριμένα, η δημοσίευση ανέφερε πως «η Ελλάδα θα είναι η πρώτη χώρα που θα βιώσει πληθυσμιακή κατάρρευση» και: «Η Ελλάδα είναι μια από τις δεκάδες χώρες που βιώνουν κατάρρευση του πληθυσμού τους, λόγω των χαμηλών ρυθμών των γεννήσεων». Επιπλέον η δημοσίευση που αναπαρήγαγε ο Νοτιοαφρικανός μεγιστάνας, ανέφερε ότι: «Οι ξαφνικοί θάνατοι στην Ελλάδα συνεχίζουν να αυξάνονται, την ώρα που ο ρυθμός των γεννήσεων κινείται χαμηλότερα από όλες τις προβλέψεις».

Και ενώ σχολιάστηκε εκτενώς η τοποθέτηση αυτή του Μασκ, παραλείψαμε να εστιάσουμε πως το αρχικό post το οποίο αναπαρήγαγε, ανήκει σε χρήστη ο οποίος θεωρεί ως βασική αιτία της υπογεννητικότητας τον εμβολιασμό κατά του COVID. Αν και κανείς δεν μπορεί να ξέρει με βεβαιότητα ποιες είναι οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις του εμβολίου στον οργανισμό, αναμφισβήτητα η υπογεννητικότητα και η μείωση του πληθυσμού είναι ένα σημαίνον ζήτημα για τον δυτικό κόσμο (και όχι μόνο), με πολύ βαθύτερες κοινωνικές ρίζες.

Η HOPEgenesis, μη κερδοσκοπική οργάνωση για την υπογεννητικότητα, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πειραιώς και την υποστήριξη του Ομίλου Eurolife FFH, πραγματοποίησε την πρώτη στοχευμένη έρευνα για το μείζον θέμα της υπογεννητικότητας στην Ελλάδα. Η δειγματοληψία της έρευνας έγινε την περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου του 2019 , σε δείγμα 121 ενήλικων ατόμων, προερχόμενων από το αρχείο της αστικής μη κερδοσκοπικής οργάνωσης HOPEgenesis. Στην έρευνα συμμετείχαν ζευγάρια τα οποία έλαβαν μέρος σε προγράμματα επιδότησης για την διαδικασία γεννήσεως τέκνου, ή ζευγάρια που ενδιαφέρονται για να ενταχθούν μελλοντικά στα εν λόγω προγράμματα.

Υπογεννητικότητα 

Σύμφωνα με την παραπάνω έρευνα, η υπογεννητικότητα στην Ελλάδα οφείλεται σε τρεις βασικούς λόγους:

• Η αβεβαιότητα στον εργασιακό χώρο.
• Η διαθεσιμότητα υπηρεσιών υγείας, η πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και η ποιότητα τους.
• Ο τρίτος και κυριότερος παράγοντας είναι ο οικονομικός, αφενός λόγω της οικονομικής κρίσης και αφετέρου λόγω της βαρύτητας που έχει το οικογενειακό εισόδημα κατά τη διάρκεια της ζωής ενός παιδιού, όπως και ο παράγοντας του διαθέσιμου χρόνου για τα παιδιά (κυρίως στα πρώτα χρόνια της ζωής τους) που στις σημερινές συνθήκες της ζωής  αποτελεί περιορισμό για πολλούς ανθρώπους.

Όπως προαναφέραμε, η υπογεννητικότητα δεν αποτελεί αποκλειστικά ελληνικό ζήτημα. Αυτή υφίσταται όταν πεθαίνουν περισσότεροι άνθρωποι απ’ ότι γεννιούνται. Πρόκειται δηλαδή για το λεγόμενο επίπεδο γονιμότητας-αντικατάστασης, δηλαδή το επίπεδο γονιμότητας όπου ένας πληθυσμός αντικαθίσταται από τη μια γενιά στην άλλη. Στις ανεπτυγμένες χώρες, το επίπεδο γονιμότητας-αντικατάστασης μπορεί να θεωρηθεί ότι απαιτεί κατά μέσο όρο 2,1 παιδιά ανά γυναίκα.

Ωστόσο, οι οικονομικές και οι δημογραφικές θεωρίες δεν δίνουν μια σαφή πρόβλεψη σχετικά με τις συνέπειες της μείωσης του πληθυσμού. Υπάρχουν αισιόδοξοι και απαισιόδοξοι μελετητές σε ό,τι αφορά την προοπτική της μείωσης του πληθυσμού (οι  τοποθετήσεις εκατέρωθεν σχετίζονται με την οικονομική ευημερία και το μέλλον του ανθρώπινου είδους). Ανεξαρτήτως αυτών, η δημογραφική κρίση στις ανεπτυγμένες χώρες έχει αποδοθεί σε πλήθος παραγόντων, όπως η μειωμένη ανάγκη για παιδιά ως πηγή οικογενειακής εργασίας ή συνταξιοδοτικής πρόνοιας (παράγοντες που μειώνουν το κίνητρο για την απόκτηση πολλών παιδιών). Επιπλέον, οι κοινωνικές δομές, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, η οικονομική ευημερία και η αστικοποίηση επίσης επηρεάζουν τα ποσοστά γεννήσεων, όπως και τα ποσοστά των αμβλώσεων.

Οι ανεπτυγμένες χώρες τείνουν να έχουν χαμηλότερο ποσοστό γονιμότητας, λόγω του σύγχρονου τρόπου ζωής που συνδέεται με την οικονομική ευημερία, όπου τα ποσοστά θνησιμότητας είναι χαμηλά, ο έλεγχος των γεννήσεων εύκολα προσβάσιμος, ενώ σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και ο οικονομικός παράγοντας, λόγω του κόστους στέγασης, εκπαίδευσης και των άλλων εξόδων που συνεπάγεται η ανατροφή των παιδιών. Επίσης, ως αιτία για την υπογεννητικότητα συχνά αναφέρεται και η καλύτερη πρόσβαση των νέων γυναικών στην εκπαίδευση, η οποία διευρύνει τις επαγγελματικές τους προοπτικές.

Αυτή η άποψη (η οποία στην πραγματικότητα υποκρύπτει μία πολιτική-αντιφεμινιστική ατζέντα) έχει υποστηριχθεί από πολλούς ερευνητές. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, οι πιο μορφωμένες γυναίκες εστιάζουν στην επαγγελματική τους καριέρα-σταδιοδρομία και  μέσω της εκπαίδευσης και της έκθεσης τους σε παγκόσμια δίκτυα επικοινωνίας απομακρύνονται από το παραδοσιακό πρότυπο οικογένειας. Κι έτσι με ιδεοληψίες και “λογικά άλματα” πολλοί καταλήγουν στο συμπέρασμα: “Ο φεμινισμός προκαλεί υπογεννητικότητα”. Μήπως όμως πρέπει να το ξανασκεφτούμε από την αρχή και να εξετάσουμε το ενδεχόμενο πως, ίσως, το πρόβλημα να είναι οι πατριαρχικές δομές και η ανισοκατανομή του πλούτου;

Στη Νότια Κορέα

Η Νότια Κορέα έχει το χαμηλότερο ποσοστό γονιμότητας στον κόσμο, με τον πληθυσμό της να αναμένεται να μειωθεί στο μισό μέχρι το 2100. Το κορεατικό φεμινιστικό κίνημα 4B, το οποίο ξεκίνησε για πρώτη φορά το 2019 στο Twitter, έχει πλέον “εκτοξευθεί” μέσα από το TikTok. Tο κίνημα υποστηρίζει ότι οι γυναίκες πρέπει να απορρίψουν τους κανόνες των φύλων, συμπεριλαμβανομένου του γάμου και της ανατροφής των παιδιών, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τον ανεξέλεγκτο μισογυνισμό της χώρας.

Ο όρος επινοήθηκε από τη Νοτιοκορεάτισσα συγγραφέα Cho Nam-joo στο μυθιστόρημά της “Kim Jiyoung, Born 1982”, το 2016. Τα τέσσερα Β αντιπροσωπεύουν τέσσερις αρχές: “Bihon” (κανένας ετεροφυλόφιλος γάμος), “Bichulsan” (κανένας τοκετός), “Biyeonae” (κανένα ραντεβού με άνδρες) και “Bisekseu” (καμία ετεροφυλόφιλη σεξουαλική σχέση).

Κι ενώ οι βασικές αντιδράσεις στο κίνημα είναι πως πρόκειται για «ακραίες φεμινίστριες» που υποστηρίζουν την «άκρατη μισανδρία», είναι σημαντικό να αναλογιστούμε τι βρίσκεται πίσω από αυτό. Κατ’ αρχάς, μία σημαντική διευκρίνηση, είναι πως το κίνημα 4Β έχει παρουσιαστεί “παραφουσκωμένα” από τα δυτικά media. Στην πραγματικότητα, οι τέσσερεις αρχές του κινήματος, δεν αποτελούν υπολογίσιμο παράγοντα στην υπογεννητικότητα που παρατηρείται.

Ωστόσο, αυτό που μοιάζει να κρύβεται πίσω από το κίνημα 4β είναι περισσότερο ο “κορεσμός” των Νοτιοκορεατών γυναικών απέναντι στον μισογυνισμό και την καταπίεση. Πρόκειται περισσότερο για μία ιδέα του τύπου “αν μας βλέπετε σαν αναπαραγωγικές μηχανές, τότε κι εμείς θα κάνουμε απεργία”.

Συμπεράσματα για την Ελλάδα

Εν κατακλείδι, το ζήτημα της υπογεννητικότητας είναι πολύπλευρο και περίπλοκο. Όσον αφορά την Ελλάδα καλό θα είναι, πριν κουνήσει κάποιος το δάχτυλο στους νέους και κυρίως στις νέες που επιλέγουν να μην κάνουνε παιδιά, να εξετάσει καλύτερα τις αιτίες, ειδικότερα τις οικονομικές συνθήκες που επικρατούν. Και αν το πρόβλημα είναι “η ανώτερη εκπαίδευση των γυναικών που τις οδηγεί στο να θέλουν να κάνουν καριέρα και όχι παιδιά”, ίσως πριν φτάσουμε εκεί, θα έπρεπε για αρχή να μην τις σκοτώνουμε…

Ευχαριστούμε τον κύριο Μασκ για την ανησυχία του για την χώρα μας και τον κόσμο. Όπως έχει πει, η υπογεννητικότητα αποτελεί μεγαλύτερη απειλή για την ανθρωπότητα από την υπερθέρμανση του πλανήτη. Ο ίδιος μάλιστα, έχει αποκτήσει 11 παιδιά με τρεις διαφορετικές γυναίκες. Ωστόσο ίσως να μην έχει υπολογίσει το οικονομικό κόστος που συνακολουθεί την ανατροφή ενός παιδιού για τον μέσο άνθρωπο. Με πρόχειρους υπολογισμούς, δεδομένου ότι ο Musk έχει στην διάθεση του περίπου 190 δισ. ευρώ και το κόστος του να μεγαλώσεις ένα παιδί στην Ελλάδα μέχρι τα 18 του είναι 233.000 ευρώ, προσκαλούμε τον κύριο Έλον, αν ενδιαφέρεται τόσο πολύ, να έρθει στην Ελλάδα και να κάνει περίπου 807.000 παιδιά!