Με τη μέθοδο STEM θα εκτιναχθεί η εκπαίδευση

Βρισκόμαστε ένα βήμα πριν από την έξοδο της πανδημίας, όπως επίσης και τη διαμόρφωση νέων κανόνων που θα επανακαθορίζουν τη ζωή γενικά αλλά και την καθημερινότητα της ζωής των ανθρώπων. Ο τρόπος με τον οποίο θα ζούμε, θα κινούμαστε, θα διασκεδάζουμε, θα εργαζόμαστε και γενικά θα πορευτούμε, αλλάζει δραστικά!

Έχω αναφερθεί σε προηγούμενη αρθρογραφία στην ανάγκη αλλαγής του μοντέλου εκπαίδευσης με την προώθηση ενός σύγχρονου μοντέλου εκπαίδευσης και κατάρτισης, εναρμονισμένο με τις ανάγκες τις οποίες δημιουργεί η διεθνής πραγματικότητα και κυρίως ο διεθνής ανταγωνισμός. Η ανάγκη ενός εθνικού στόχου είναι επιτακτική και για να αποφύγουμε να αναφερόμαστε συνεχώς στις γνωστές αναπτυγμένες χώρες, λόγου χάρη, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν θέσει ως στόχο το 2030 να είναι από τις πρώτες παγκόσμια χώρες στη Τεχνητή Νοημοσύνη.

Για να δείτε ότι είμαστε στο κομβικό σημείο της επανεκκίνησης της οικονομίας μας διαβάστε το “Ελλάδα 2.0 – Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας | Grant Thornton. Από το συνολικό κεφάλαιο του Ταμείου Ανάκαμψης ύψους € 672,5 δισ., το ποσό το οποίο αναλογεί στην Ελλάδα ανέρχεται σε € 31 δισ., από τα οποία € 18 δισ. θα έλθουν με τη μορφή επιχορηγήσεων και τα υπόλοιπα € 13 δισ. με τη μορφή δανείων με μηδενικό επιτόκιο.

Το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, βάσει του οποίου θα αξιοποιηθεί το παραπάνω ποσό, συνδυάζει επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις με στόχο να αναβαθμιστεί επιχειρηματικά η χώρα και να γίνει πιο ελκυστική σε ξένες επενδύσεις. Οι πυλώνες στους οποίους θα βασιστεί είναι οι εξής: Πυλώνας 1, Πράσινη Μετάβαση. Πυλώνας 2, Ψηφιακή Μετάβαση. Πυλώνας 3,  Απασχόληση, Δεξιότητες, Κοινωνική Συνοχή. Πυλώνας 4, Ιδιωτικές Επενδύσεις, Μετασχηματισμός της Οικονομίας.

Αντίστοιχα και το υπουργείο Παιδείας θα πρέπει να δημοσιοποιήσει ένα εθνικό στόχο για τα επόμενα χρόνια ο οποίος να είναι υλοποιήσιμος και να υπηρετεί την εθνική προσπάθεια. Κατά την ταπεινή μας γνώμη, δύο είναι τα στοιχεία που θα πρέπει να καθορίσουν τα επόμενα μας βήματα: η απόκτηση κλασσικής παιδείας από την εκπαιδευτική κοινότητα και η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών και της μεθόδου STEM (Science Technology Engineering Mathematics) για τη βιωματική κατανόηση και την απόκτηση δεξιοτήτων.

Καινοτομία STEM

Για την κλασσική παιδεία υπάρχουν καλύτεροι εμού να συνεισφέρουν αλλά κανένας λαός δεν αναπτύχθηκε, ο οποίος να αγνοεί την ιστορία του τόπου του ώστε να αποτελέσει και κυρίαρχη ιδεολογία. Όπως σήμερα όλοι αναφωνούν ότι η ατμομηχανή της οικονομίας μας είναι ο τουρισμός, μπορεί σύντομα να αποτελέσει η ανάδειξη του πολιτισμού μας, το αναπτυξιακό γρανάζι σε όλα τα επίπεδα: στην παιδεία (μεταπτυχιακές σπουδές κλπ), στον πολιτισμό (ταινίες, διατροφή, κλπ) στο περιβάλλον κ.ά.

Εξίσου σημαντική είναι και η εισαγωγή του STEM στην εκπαιδευτική διαδικασία ως μεθοδολογία. Σε πρόσφατη αναφορά του ΣΕΒ με θέμα “Παιδεία STEM για καινοτομία και ευημερία – ΣΕΒ σύνδεσμος επιχειρήσεων και βιομηχανιών” προτείνονται:

1. Συνεκτική, μακροπρόθεσμη στρατηγική για τη μέθοδο STEM με σωστά σχεδιασμένο πλαίσιο μέτρησης και παρακολούθησης αποτελεσμάτων, θεσμική κατοχύρωση της ουσιαστικής αυτονομίας του σχολείου και εθνική εκστρατεία ευαισθητοποίησης STEM ως ελκυστικές επιλογές πεδίου σπουδών.
2. Ανασχεδιασμός των αναλυτικών προγραμμάτων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (και της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης) με έμφαση στη μέθοδο STEM, δημιουργία σύγχρονου εκπαιδευτικού υλικού, αξιοποίηση της τεχνολογίας στη σχολική εκπαίδευση, σύγχρονες υλικοτεχνικές υποδομές και αναβάθμιση του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού.
3. Θεσμικές ρυθμίσεις για πιο ευέλικτα αναλυτικά προγράμματα, ώστε να εμπλουτίζεται η σχολική εμπειρία με παράλληλες δραστηριότητες STEM. Εισαγωγή δείκτη προώθησης STEM ή/και συνεργασίας με το εξωσχολικό περιβάλλον στο σύστημα αξιολόγησης σχολικών μονάδων και εκπαιδευτικών. Η τρέχουσα εμπειρία της τηλεκπαίδευσης θα ήταν καλό να αξιοποιηθεί.
4. Αναθεώρηση του συστήματος αρχικής και συνεχιζόμενης εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών με ενίσχυση της διδακτικής STEM και προώθηση της εκπαιδευτικής αριστείας στη βάση των προτάσεων της ΑΔΙΠΠΔΕ.
5. Υιοθέτηση πιο θετικής και ενεργητικής στάσης εκ μέρους της εκπαιδευτικής κοινότητας και κινητοποίηση των επιχειρήσεων για την υποστήριξη της εκπαίδευσης STEM με προώθηση του προγράμματος STEM Alliance, και δικτύωση επιχειρήσεων για την ανάληψη κοινών δράσεων προώθησης της μεθόδου STEM στα σχολεία.

Οι μαθητές στο επίκεντρο

Τα πλέον κρίσιμα γνωστικά πεδία σε αυτό το περιβάλλον είναι η εισαγωγή της μεθοδολογίας STEM. Βρίσκεται στον πυρήνα της εκπαιδευτικής στρατηγικής στις τεχνολογικά αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας και δευτερευόντως της Β. Αμερικής, με την Ευρώπη να χάνει συνεχώς έδαφος, ως να απεμπολεί την ανταγωνιστική της παρουσία για τα επόμενα κρίσιμα χρόνια.

Στην Ελλάδα, η εικόνα είναι μικτή, δηλαδή παρατηρείται υψηλό ποσοστό συμμετοχής σε κατ’ όνομα προγράμματα STEM που αναδεικνύει την κοινωνία ως πρωτοπόρα δύναμη προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά οι επιδόσεις –το προσδοκώμενο αποτέλεσμα– είναι ιδιαίτερα χαμηλό! Η εκπαίδευση STEM είναι ένα παιδαγωγικό μοντέλο βασισμένο στη διεπιστημονικότητα, τη διερευνητική και βιωματική μάθηση, την ομαδική εργασία, τη συνδυαστική σκέψη και την επίλυση προβλημάτων (problem solving), με τους μαθητές στο επίκεντρο.

Ο κεντρικός στόχος για κάθε μαθητή είναι η απόκτηση αυτοπεποίθησης μέσα από τη γνώση. Αυτός ο στόχος υπακούει στις νέες επιταγές που θα επικρατήσουν στο χώρο εργασίας στα επόμενα χρόνια και ο οποίος είναι ότι το 65% των σημερινών μαθητών δεν γνωρίζει τί επάγγελμα θα κάνει αφού αυτό δεν έχει ανακαλυφθεί ακόμη (βλ. The Future of Jobs – Reports – World Economic Forum).

Σε όλο τον κόσμο και κυρίως στην Ευρώπη, οι υπεύθυνοι για τη χάραξη εκπαιδευτικής πολιτικής παραδέχονται ότι οι χώρες τους έχουν μείνει πίσω στον τομέα των μαθηματικών και της επιστήμης. Η εκπαίδευση στη μέθοδο STEM αποτελεί πλέον οικονομική επιταγή διότι το σύνολο σχεδόν από τα 30 αναπτυσσόμενα επαγγέλματα μέσα στην επόμενη δεκαετία θα απαιτήσουν τουλάχιστον κάποιο υπόβαθρο σε γνώσεις τεχνολογίας, μηχανικής, και μαθηματικών.

Επίλυση προβλημάτων

Αυτό σημαίνει ότι έχει περισσότερο νόημα από ποτέ για τις κυβερνήσεις, τα σχολεία και τα άλλα θεσμικά όργανα σε όλο τον κόσμο να επενδύσουν στην εκπαίδευση STEM. Σε όλη την Ευρώπη οι χώρες που θέλουν να αναπτύξουν τη βιομηχανία τους προσπαθούν να εντάξουν τη μέθοδο STEM στην εκπαίδευση, πρωτοβάθμια-δευτεροβάθμια καθώς και στα παιδαγωγικά της τριτοβάθμιας.

Με τη μέθοδο STEM επιχειρείται ο μετασχηματισμός από το επίπεδο της παραδοσιακής δασκαλοκεντρικής διδασκαλίας στη διδασκαλία όπου κυρίαρχο ρόλο στο αναλυτικό πρόγραμμα θα διαδραματίζει η επίλυση προβλήματος, η διερευνητική μάθηση, ενώ θα απαιτείται η δημιουργική εμπλοκή των εκπαιδευόμενων στην ανακάλυψη της λύσης.

Η μέθοδος STEM παρέχει ευκαιρίες για την ανάπτυξη δεξιοτήτων, ενθαρρύνοντας τα παιδιά να απαντούν σε ερωτήματα και να εμπλέκονται σε παιγνιώδεις δραστηριότητες με θέματα την επιστήμη, τα μαθηματικά, τη μηχανική και την τεχνολογία. Είναι πραγματικά εντυπωσιακή η αλλαγή της εμπλοκής και του ενδιαφέροντος που εμφανίζουν τα παιδιά με τα επιστημονικά πεδία του STEM.

Πέντε στόχοι

Με την εφαρμογή του STEM μέσω projects, οι εκπαιδευόμενοι μαθαίνουν να αναστοχάζονται στη διαδικασία της επίλυσης αυθεντικών προβλημάτων και να αποκτούν δεξιότητες που είναι σχετικές με την παγκοσμιοποίηση στην εκπαίδευση, καθώς εστιάζει στην κριτική σκέψη, στην εργασία σε ομάδες (συνεργασία), ενώ έχει αναφερθεί ότι μειώνει το χάσμα γνώσεων ανάμεσα σε εκπαιδευόμενους από διαφορετικά κράτη. Σκοπός μας λοιπόν πρέπει να είναι:

• Η δημιουργία κατάλληλων εκπαιδευτικών συνθηκών για την ανάπτυξη της δημιουργικότητας, της καινοτομίας και του πνεύματος συνεργασίας σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες στη χώρα μας.
• Η ανάπτυξη εφαρμογών των φυσικών επιστημών και των νέων τεχνολογιών, με ιδιαίτερη έμφαση στις μεθόδους και εφαρμογές του Engineering και του Coding με έμφαση στην εκπαιδευτική ρομποτική.
• Η ανάπτυξη της τεχνολογικής γνώσης και η ενίσχυση της σχολικής επίδοσης που αφορά την καλύτερη και αποδοτικότερη κατανόηση των πρακτικών μαθημάτων-φυσική, μαθηματικά, πληροφορική.
• Η ανοιχτή ανταλλαγή απόψεων και συνεργασιών με όλους όσους ενδιαφέρονται και ασχολούνται με τους τομείς των νέων τεχνολογιών και της εκπαιδευτικής ρομποτικής.
• Η εισαγωγή του Engineering και του Coding στην εκπαιδευτική διαδικασία, με άμεση προτεραιότητα την Πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Το κεφάλαιο των “Απλών Μηχανών” είναι εκτός αναλυτικού προγράμματος σπουδών και η διδαχή του είναι ιδιαίτερα σημαντική.

Εκπαιδευτική ρομποτική

Η αναγέννηση τους κράτους και ο ψηφιακός του μετασχηματισμός δεν είναι ευχή αλλά απαραίτητη προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη της πατρίδας μας. Ας πάρουμε για παράδειγμα το φαινόμενο της ανάπτυξης της εκπαιδευτικής ρομποτικής στη χώρα μας. Από το 2008 η χώρα μας συμμετέχει στην Ολυμπιάδα εκπαιδευτικής ρομποτικής όπως αναφέρει και η εν λόγω μελέτη του ΣΕΒ:

«Παρά την απουσία ολοκληρωμένης στρατηγικής STEM, τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί σημαντικές πρωτοβουλίες για την προώθηση της εκπαίδευσης STEM σε όλες της βαθμίδες, κυρίως όμως στη δευτεροβάθμια γενική εκπαίδευση, και πιο συστηματικά, στην ιδιωτική μέση εκπαίδευση.

»Μολονότι πρόκειται, κατά κανόνα, για μεμονωμένες και αποσπασματικές δράσεις, η αξία και η επίδρασή τους στην εκπαιδευτική και μαθητική κοινότητα, αλλά και στην ελληνική κοινωνία συνολικά, είναι εξαιρετικά σημαντικές, καθώς αφενός αυξάνουν το ενδιαφέρον των μαθητών γι’ αυτές τις επιστημονικές περιοχές, αφετέρου εισάγουν βαθμιαία τη διδακτική STEM στα σχολεία».

»Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, οι δράσεις αυτές υλοποιούνται με τη συνδρομή, ή ακόμα και με πρωτοβουλία, κάποιας ιδιωτικής επιχείρησης ή οργανισμού, όπως, για παράδειγμα η στρατηγική συνεργασία της Cosmote με το ελληνικό σκέλος του Οργανισμού Εκπαιδευτικής Ρομποτικής και Επιστήμης (WRO Hellas).»

Ο φορέας WRO Hellas

Με αυτό ως δεδομένο, δίχως να σημαίνει ότι αποδίδει και την πραγματικότητα όπως τη βιώνουμε μέσω του Οργανισμού Εκπαιδευτικής Ρομποτικής & Επιστήμης, ο βασικός φορέας ανάπτυξης και εισαγωγής της εκπαιδευτικής ρομποτικής στη χώρα μας είναι ο WRO Hellas με στρατηγικό συνεργάτη την COSMOTE.

Από το 2008 αδιαλείπτως η χώρα μας συμμετέχει στη Ολυμπιάδα εκπαιδευτικής ρομποτικής. Αναπτύσσονται εθνικοί διαγωνισμοί συμμετέχουν δε σε αυτούς εκπρόσωποι βαλκανικών χωρών. Σήμερα έχουμε να επιδείξουμε σε ό,τι αφορά στην Ολυμπιάδα Εκπαιδευτικής Ρομποτικής, δεύτερες και τρίτες θέσεις, γεγονός το οποίο ισοδυναμεί με θαύμα αφού οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί εργάζονται και κατανοούν εκτός σχολικού ωραρίου.

Σε ό,τι αφορά στον Πανελλήνιο διαγωνισμό, η εισαγωγή των επιδαπέδιων ρομπότ στα νηπιαγωγεία και η εισαγωγή των αυτοματισμών με τη χρήση της γλώσσας Scratch στο δημοτικό αποτελεί την επιβράβευση των προσπαθειών μας. Εξίσου σημαντικό θεωρούμε τον εξοπλισμό περισσοτέρων από 1000 σχολείων και την επιμόρφωση 2500 και πλέον εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.