Μέχρι το εμβόλιο, η καλύτερη άμυνα στον Covid-19 είναι η κοινή λογική

Με την πανδημία του Covid-19 να ξεσπά με την μορφή μίας καταστροφικής καταιγίδας, εκδηλώνεται με αγριότητα και ένα απίστευτο κύμα ψιθύρων, φημών και ψευδών ειδήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πανικοβάλλοντας σχεδόν τους πάντες και προκαλώντας ένα απίθανο κλίμα φοβίας. Οι προτάσεις των ειδικών αντιμετωπίζονται με καχυποψία, η τακτική του να διαμορφώνονται ανά δύο εβδομάδες μέτρα, ανάλογα με την επιδημιολογική εξέλιξη, καταγγέλλεται ως παλινωδία πρώτου μεγέθους και γενικά οι πάντες υποπτεύονται τους πάντες και τα πάντα.

Στην περίπτωση του νέου ιού ο κόσμος έχει να αντιμετωπίσει έναν ιδιαίτερα μεταδοτικό κορωνοϊό, χωρίς σημαντικά μέσα αντίδρασης. Από τη στιγμή μάλιστα που οι υγειονομικού φορείς δεν διαθέτουν τα κατάλληλα φαρμακολογικά αντίμετρα, επαναφέρουν μέτρα και περιορισμούς που είχαν εφαρμοσθεί πριν από έναν αιώνα κατά την διάρκεια της τρομερής πανδημίας της ισπανικής γρίπης. Όταν τελικά ο ιός εκείνος φθίνει το 1920, αφήνει σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών, 500 εκατομμύρια καταταλαιπωρημένα κρούσματα και 50 έως και 100 εκατομμύρια νεκρούς, από τους οποίους οι 675.000 είναι Αμερικανοί.

Οι αποστάσεις και η φυσική απομόνωση και όχι όπως συνηθίζεται η κοινωνική αποστασιοποίηση – social distancing (άλλη μία έντεχνα επινοημένη έκφραση για αποφυγή πρόκλησης του πανικού λόγω του εγκλεισμού στον πληθυσμό), ορίζεται με μέτρα μείωσης στο ελάχιστο της φυσικής επαφής. Αποτελεί την πρώτη γραμμή άμυνας από αρχαιοτάτων χρόνων με αφετηρία τον Ιπποκράτη για τον περιορισμό επιδημιών, λόγω του ότι αποτρέπει την μετάδοση ιών μέσω επιφανειών και συμπτωμάτων, όπως ο βήχας, που τους μεταφέρουν και τους διατηρούν ενεργούς επί ώρες.

Περιοριστικά μέτρα και μεταδοτικότητα

Οι σύγχρονοι μαθηματικοί υπολογισμοί που ορίζουν την αποτελεσματικότητα των μέτρων απομόνωσης, βασίζονται σε έναν αλγόριθμο που περιλαμβάνει γνωστές παραμέτρους, δηλαδή το ρυθμό μετάδοσης από φορέα σε άλλα πρόσωπα και ένα διάστημα 30 ημερών. Ο χρόνος αξιοποιείται με την έννοια του πολλαπλασιαστή για τα ενδεχόμενα κρούσματα και το αποτέλεσμα στοιχειοθετεί εάν με την υπάρχουσα δυναμικότητα, το υγειονομικό σύστημα αντεπεξέρχεται ή καταρρέει.

ΥΠΟΘΕΣΗ	ΧΡΟΝΟΣ 5 ΗΜΕΡΩΝ	ΧΡΟΝΟΣ 30 ΗΜΕΡΩΝ
Χωρίς απομόνωση	1 φορέας μολύνει άλλους 2,50*	406 κρούσματα
50% μείωση φυσικής Έκθεσης	1 φορέας μολύνει άλλους 1,25*	15 κρούσματα
75% μείωση φυσικής έκθεσης	1 φορέας μολύνει άλλους 0,625*	2,5 κρούσματα

 *Για λόγους υπολογισμού, αφού δεν νοούνται δεκαδικοί αριθμοί προσώπων.

Τα αποτελέσματα στοιχειοθετούν πως η απόφαση αποφυγής μέτρων απομόνωσης οδηγεί στην μόλυνση του 65% του πληθυσμού, αν και η εφαρμογή τους οδηγεί:

• στη μείωση του ρυθμού εξάπλωσης κατά 45% μετά από υστέρηση 4 εβδομάδων,
• κατά 21% μετά από υστέρηση 3 εβδομάδων,
• και 7% μετά από υστέρηση 2 εβδομάδων.

Τα στοιχεία αυτά πιστοποιούν πως, όσο μειώνεται ο χρόνος υστέρησης στη λήψη μέτρων, η τελική επέλαση του ιού έρχεται μετά από 3 εβδομάδες, οπότε υπάρχει περιθώριο χρόνου για προετοιμασίες υγειονομικής αντιμετώπισης, έχοντας πλέον φθάσει στην κορύφωση της εξάπλωσης.

Κατά συνέπεια τα παρεμβατικά μέτρα της φυσικής απομόνωσης αποτελούν την μόνη διαθέσιμη και εγγυημένη μέθοδο αντιμετώπισης επιδημιών, όταν δεν υπάρχει δυνατότητα μαζικών εμβολιασμών. Τα σχετικά μαθηματικά αποτελέσματα πιστοποιούν ότι χωρίς μέτρα προσβάλλεται το 65% του πληθυσμού, αλλά με την εφαρμογή τους η κατάσταση μεταβάλλεται δραστικά.

Με τέσσερις εβδομάδες χρονική υστέρηση από την εκδήλωση της πανδημίας το ποσοστό μειώνεται στο 45%, με τρεις εβδομάδες στο 21% και με δύο εβδομάδες στο 7%, ποσοστό που ανταποκρίνεται στα ελληνικά δεδομένα. Τα ευρήματα αποδεικνύουν πως τα μέτρα φυσικής απομόνωσης αποκτούν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, όταν εφαρμόζονται με τη μικρότερη δυνατή χρονική υστέρηση σε σχέση με τον χρόνο εκδήλωσης της πανδημίας. Η φυσική απομόνωση αποτελεί προς το παρόν το μοναδικό διαθέσιμο εγγυημένο μέτρο εναντίον μίας νέας πανδημίας και επιβάλλεται να εφαρμόζεται στην πρώιμη φάση της.

Μάσκες και ατομική υγιεινή

Αν και οι διαθέσιμες προσωπίδες επαρκούν μέχρι στιγμής για τις ανάγκες της τρέχουσας πανδημίας, θεωρούνται υποχρεωτικές από την εποχή της ισπανικής γρίπης πριν από έναν αιώνα. Τότε η επιβεβλημένη χρήση τους κρίνεται αποτελεσματική κατά του ιού, περιορίζοντας την εξάπλωσή του. Πάντως, παρά το γεγονός ότι οι χειρουργικές προσωπίδες προσφέρουν κάποιο βαθμό προστασίας, δεν καλύπτουν ολόκληρο το πρόσωπο και δεν παρακρατούν τα μικροσωματίδια που μεταφέρονται από τον αέρα.

Το 1918, όλοι στις μονάδες επειγόντων περιστατικών που υποχρεούνται σε επαφή με ασθενείς, επιβάλλεται να χρησιμοποιούν προσωπίδες. Εκείνη την εποχή χρησιμοποιούνται πέντε επάλληλα διαφανή λεπτά στρώματα, μεταξιού, λινού ή βάμβακος, που συγκρατούνται με λεπτό περιμετρικό σύρμα και καλύπτουν το στόμα και την μύτη. Οι κανονισμοί που κοινοποιούνται τότε συστήνουν την αντικατάστασή τους ανά δίωρο, την αποστείρωσή τους, ώστε να επαναχρησιμοποιούνται και αποτελούν προδρόμους των σύγχρονων νοσοκομειακών αναπνευστήρων N95 που προστατεύουν το ιατρικό προσωπικό από αερόβιους παράγοντες μολύνσεων.

Το προσωπικό των νοσοκομείων διατηρεί, από την εποχή της πανδημίας της ισπανικής γρίπης, εξαιρετικά υψηλές προδιαγραφές στο θέμα της προσωπικής υγιεινής και της αντίστοιχης του περιβάλλοντος χώρου. Αναμφίβολα αυτό το χαρακτηριστικό ενισχύει τη μείωση του ρυθμού αναπαραγωγής μολύνσεων, όπως και των θανάτων. Η ταχύτητα με την οποία δημιουργούνται νέες επείγουσες μονάδες για να αντιμετωπίσουν τα κρούσματα πνευμονίας αποτελεί επίσης έναν αποφασιστικό παράγοντα.

Στην εποχή μας πολλές χώρες δεν είναι προετοιμασμένες για ένα ενδεχόμενο αυτής της μορφής και σε περίπτωση μεγάλης διάρκειας της πανδημίας τα υγειονομικά συστήματα θα καταρρεύσουν, λόγω της απίστευτης επιβάρυνσης που θα δεχθούν από την πλημμυρίδα των περιστατικών. Οπωσδήποτε τα αντιβιοτικά και τα αντιϊκά σκευάσματα έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά στις παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος και στις επιπλοκές τους, αλλά ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού της υδρογείου δεν έχει πρόσβαση σε αυτά τα φαρμακευτικά σκευάσματα.

Εάν η πανδημία του Covid-19 εξελιχθεί με τις κλίμακες της ισπανικής γρίπης, η ιστορική μνήμη συνιστά την επιτακτική ανάγκη δημιουργίας εγκαταστάσεων περίθαλψης σε ανοικτούς χώρους, ώστε να αξιοποιηθούν τα πλεονεκτήματα του ηλιακού φωτός και της ανανέωσης του ατμοσφαιρικού αέρα.