Σταθεροποίηση στο κατώτατο σημείο

Επτά χρόνια εφαρμογής του Μνημονίου, υπό το βάρος των επισφαλών επιχειρηματικών δανείων και των ενδεχομένων κινδύνων που μπορούν να προκύψουν για το τραπεζικό σύστημα, η κυβέρνηση αποφασίζει να ασχοληθεί με την αναδιάρθρωση του επιχειρηματικού ιστού. Μέχρις εδώ καλά.

Το πρόβλημα είναι ότι αναθέτει την επίλυση του τεράστιου αυτού προβλήματος στις τράπεζες, οι οποίες, ως εμπλεκόμενες, έχουν συμφέρον να προχωρήσουν σε λύσεις, οι οποίες συνάδουν με την όσο μεγαλύτερη δυνατή εξασφάλιση των ίδιων συμφερόντων τους. Έτσι, άλλωστε, θα έπραττε ο καθένας επιχειρηματίας που θα είχε την ευκαιρία.

Η αναμενόμενη αναδιάρθρωση ουσιαστικά σημαίνει στην παρούσα φάση ένα μεγάλο downsizing της υπάρχουσας παραγωγικής βάσης μέσω εξαγορών, συγχωνεύσεων και κλεισίματος επιχειρήσεων. Με άλλα λόγια, η εκκαθάριση των αγορών θα συμβεί στο κατώτατο σημείο. Οι συνέπειες στην απαξίωση φυσικού κεφαλαίου, αλλά και στην αγορά εργασίας, θα είναι περαιτέρω αρνητικές. Η επικρατούσα λογική της γραμμικής και εν σειρά σταδιακής αντιμετώπισης των προβλημάτων αποδεικνύεται αναποτελεσματική και με υψηλό κόστος.

Καταδίκη χωρίς πρόταση

Η συλλήβδην καταδίκη του προηγουμένου αναπτυξιακού υποδείγματος έχει προσλάβει διαστάσεις υστερίας. Θεωρείται άξιο μόνο να καεί στις φωτιές της κόλασης! Η στάση αυτή, ωστόσο, αποτελεί πράξη αθεράπευτης εθελοτυφλίας και αποπροσανατολισμού για την παραγωγική πραγματικότητα της ελληνικής οικονομίας στον ιστορικό χρόνο.

Είναι τουλάχιστον αφελές να πιστεύει κανείς ότι στην παρούσα συγκυρία και υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες θα επιτευχθεί η πολυπόθητη δραστική αλλαγή στο παραγωγικό υπόδειγμα της χώρας. Όλοι όσοι σκέπτονται με τον τρόπο αυτό, πρωταρχικά λοιδορούν τους εαυτούς τους και στη συνέχεια όλους τους υπολοίπους. Προφανώς, δεν συμπεριλαμβάνω στον κατάλογο τους πολιτικούς, δεδομένου ότι κανείς  δεν θα πρέπει  να λαμβάνει υπόψη τα όσα κατά καιρούς υποστηρίζουν.

Αν τα παραγωγικά υποδείγματα των διαφόρων χωρών μπορούσαν να μεταβληθούν ολοκληρωτικά σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα με βάση τα βολονταριστικά προτάγματα μιας ατελέσφορης οικονομικής επιστήμης, όπως αυτή που κυριαρχεί σήμερα, θα ζούσαμε σε άλλον κόσμο. Πιθανά ιδανικό, όπως τα α-παγωγικά οικονομικά υποδείγματα, τα οποία δεν συνιστούν τίποτε περισσότερο από ασκήσεις στον μαυροπίνακα.

Δεν μπορεί κανείς να γεννήσει κάποιον άχρονο οικουμενικό συμβολισμό, όπως ακριβώς δεν μπορεί να επινοήσει άχρονο, οικουμενικό τρόπο ζωής, τον οποίο κάποια ορθολογική ύπαρξη θα ακολουθεί, όπου και όποτε συμβαίνει να ζει. Είναι κανείς ό,τι είναι σε ένα συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο. Κανείς δεν μπορεί να διαφύγει από τις ιδιαίτερες κατηγορίες, κοινωνικές και ψυχολογικές, πνευματικές και συγκινησιακές που επικρατούν σε δεδομένο χώρο και χρόνο και υπόκεινται στους νόμους της εξέλιξης (εκσυγχρονισμού).

Σταδιακά και όχι βίαια

Οι εκσυγχρονιστικές μεταβολές υπάρχουν, διαφορετικά θα ήμασταν μια νεκρή χώρα. Είναι, ωστόσο, μακροχρόνιες και μακρόσυρτες. Απαιτούν μεγάλη προσπάθεια για να ενσωματωθούν στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Είναι πολυδιάστατες, μη γραμμικές, οι κινήσεις τους περιλαμβάνουν άλματα προς τα εμπρός και μεγάλα πισωγυρίσματα.

Η ιστορία είναι ανοικτή, οι σκοποί της είναι ετερογενείς. Προπαντός δεν είναι βίαιες και ολικές. Είναι σταδιακές, επικεντρωμένες στους στόχους που ιεραρχικά τοποθετούνται πρώτοι. Αντανακλούν όλες τις συνιστώσες της ιστορικής πραγματικότητας. Στην ελληνική οικονομία αυτό που επιβεβαιώνεται ιστορικά είναι ότι ο βηματισμός της είναι προς τα εμπρός με μεγάλα πισωγυρίσματα.

Μπορεί αυτό να μην αρέσει αλλά αυτό είναι. Και ευτυχώς μέχρι πρότινος, ως ιστορική τάση ήταν ανοδική σε σύγκριση με τις 205 χώρες του πλανήτη. Οι βίαιες αλλαγές από τη μια μεριά ή οι παθητικές διαχειρίσεις από την άλλη προκαλούν τις μεγαλύτερες κρίσεις στην ελληνική οικονομία όλη την περίοδο του ελληνικού κράτους.