Έκθεση Πισσαρίδη: Μπορούμε να συμφωνήσουμε σε κάτι;

Ο Robert Solow (Νόμπελ οικονομικών) θεμελίωσε την θεωρία της οικονομικής μεγέθυνσης στο άρθρο του 1956 και στην συνέχεια ακολούθησε μια σειρά επιστημονικών εργασιών στο θέμα αυτό, από κορυφαίους οικονομολόγους όπως ο Edmund Phelps, Robert Lucas, Paul Romer (όλοι τιμηθέντες με το βραβείο Νόμπελ κυρίως για την συνεισφορά στην θεωρία της οικονομικής μεγέθυνσης).

Τα θεωρητικά συμπεράσματά όλων αυτών των μελετών ερμηνεύουν με τον καλύτερο δυνατόν τρόπο, μέχρι σήμερα, την οικονομική εξέλιξη και μέχρι να εισαχθεί από την οικονομική επιστήμη, κάτι που να κάνει καλύτερες προβλέψεις από την υπάρχουσα θεωρία, θα εξακολουθούν να αποτελούν ίσως τον μοναδικό οδηγό, για την εφαρμοστέα πολιτική οικονομικής μεγέθυνσης.

Σύμφωνα λοιπόν με την θεωρία της μεγέθυνσης, το κατά κεφαλήν εισόδημα μιας χώρας είναι συνάρτηση του κατά κεφαλήν κεφαλαίου που απασχολείται στην οικονομία. Όσο αυξάνει το κατά κεφαλήν κεφάλαιο, αυξάνει ανάλογα και το κατά κεφαλήν εισόδημα και οι πολίτες της χώρας απολαμβάνουν καλύτερο βιοτικό επίπεδο. Για να αυξηθεί, όμως, το κατά κεφαλήν κεφάλαιο απαιτούνται αποταμιεύσεις.

Επίσης, όταν αυξάνει το ανθρώπινο δυναμικό απαιτείται περισσότερο κεφάλαιο, για να εργαστούν οι πρόσθετοι εργαζόμενοι και κατά συνέπεια αναπτύσσεται ταχύτερα η οικονομία. Τέλος, η διατηρήσιμη ανάπτυξη επιτυγχάνεται με την βελτίωση της τεχνολογίας και του γνωσιολογικού επιπέδου των εργαζόμενων. Ειδικά για το τελευταίο, μια παλαιότερη μελέτη υπολόγισε ότι περίπου το 60-70% της μεταπολεμικής αύξησης του κατά κεφαλήν εισοδήματος, στις χώρες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) οφειλόταν στην γνώση και την τεχνολογία.

Όμως, για να υπάρξει αποταμίευση, τεχνολογία, γνώση, αύξηση της απασχόλησης, η κάθε χώρα θα πρέπει να υιοθετεί θεσμούς που συμβάλλουν στην αύξηση των παραπάνω, όπως λέει ο Douglas North (επίσης τιμήθηκε με Νόμπελ για την θεωρία του σχετικά με τον ρόλο των θεσμών στην οικονομία). Για να επιταχυνθεί η οικονομική μεγέθυνση, η χώρα θα πρέπει να υιοθετήσει θεσμούς που δημιουργούν κίνητρα για αποταμίευση, επένδυση, εκπαίδευση και απασχόληση.

Συρρίκνωση ΑΕΠ

Αυτοί οι θεσμοί όμως, παράλληλα, μεταβάλλουν και την κατανομή των πόρων και εισοδημάτων από παραγωγές που αποφέρουν πρόσοδο (στην καθομιλουμένη κρατικοδίαιτοι ή προστατευμένοι από τον ανταγωνισμό), προς όφελος της δυναμικής και παγκοσμίως ανταγωνιστικής παραγωγής.

Κατά την δεκαετία 2010-2020, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας συρρικνώθηκε σημαντικά με ταυτόχρονη μείωση του φυσικού κεφαλαίου της οικονομίας κατά 95 περίπου δις ευρώ (δηλαδή, τα μηχανήματα αυτά καθώς και τα κτίρια που τα στέγαζαν δεν υπάρχουν πλέον). Άρα η ελληνική οικονομία εισέρχεται στην δεκαετία του 2020 με λιγότερα μηχανήματα σε σχέση με δέκα χρόνια πριν.

Τα υπάρχοντα πλέον μηχανήματα καθορίζουν και το δυνητικό παραγωγικό δυναμικό της χώρας. Με άλλα λόγια, εάν η ελληνική οικονομία σήμερα φτάσει να παράγει στο μάξιμουμ των δυνατοτήτων της, το παραγόμενο προϊόν, άρα και το εισόδημα, θα είναι χαμηλότερο από το αντίστοιχο του 2009.

Επιπλέον, πέραν της καταστροφής του κεφαλαίου της ελληνικής οικονομίας, οι υπόλοιπες χώρες της ΕΕ, ακόμη και αυτές που εφάρμοσαν μνημόνια σαν και εμάς, πρόσθεσαν νέο κεφάλαιο με επενδύσεις κατά την δεκαετία του 2010, με αποτέλεσμα να αυξηθεί το παραγόμενο προϊόν και εισόδημά τους. Έτσι η χώρα μας απέκλινε από τον μέσο όρο της ΕΕ, αφενός μεν λόγω της καταστροφής του κεφαλαίου της χώρας και αφετέρου λόγω της αύξησης του κεφαλαίου των υπόλοιπων χώρων.

Επενδυτικό κενό

Αυτό το κενό που δημιουργήθηκε στην δεκαετία του 2020 ανέρχεται, σύμφωνα με την Έκθεση Πισσαρίδη, στα 135 δισεκατομμύρια ευρώ. Επομένως, η σύγκλιση της χώρας προς τον μέσο όρο της ΕΕ απαιτεί, όχι μόνο την κάλυψη του καταστραφέντος ελληνικού κεφαλαίου, αλλά και της απόκλισης του κεφαλαίου που δημιουργήθηκε λόγω των επενδύσεων που έκαναν οι υπόλοιπες χώρες.

Όπως αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης, αυτή η πορεία θα πάρει αρκετό χρόνο, πιθανόν πάνω από μια δεκαετία. Όμως κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου που η Ελλάδα θα επενδύει για να προλάβει τις υπόλοιπες χώρες, αυτές θα εξακολουθήσουν να επενδύουν. Άρα στο τέλος της περιόδου θα υπάρχει πάλι επενδυτικό κενό. Συνεπώς, η Ελλάδα θα πρέπει να επενδύσει ακόμη περισσότερα σε σχέση με τα 135 δισεκατομμύρια ευρώ, προκειμένου να επιτύχει την πραγματική σύγκλιση με τον μέσο όρο της ΕΕ.

Διαβάζοντας την Έκθεση είναι εμφανής η επιστημονική βάση ως προς τους βασικούς στόχους που τίθενται και συμβαδίζουν με τα συμπεράσματα της θεωρίας της μεγέθυνσης που αναπτύξαμε συνοπτικά παραπάνω. Ειδικότερα, στην Έκθεση αναφέρεται ότι στόχος για την ελληνική οικονομία κατά την επόμενη δεκαετία, πρέπει να είναι η αύξηση του κατά κεφαλήν πραγματικού εισοδήματος και η σταδιακή σύγκλιση με τον μέσο όρο της ΕΕ, με ταυτόχρονη ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων.

Οι τρεις στόχοι

Δεν νομίζω να υπάρχει στην Ελλάδα ενημερωμένος πολίτης που να διαφωνεί με τους τρεις αυτούς στόχους και δεν βλέπω ότι τα τρία τουλάχιστον κόμματα (ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ και ΚΙΝΑΛ) να μπορούν να διαφωνήσουν στους στόχους. Ας ξεκινήσει λοιπόν η συζήτηση για το μέλλον της χώρας από τους στόχους που συμφωνούμε για την επόμενη δεκαετία. Σύμφωνα με την Έκθεση για να επιτευχθούν οι στόχοι απαιτείται:

• σημαντική αύξηση της απασχόλησης μέσω της μείωσης της ανεργίας και της αύξησης της συμμετοχής, στην αγορά εργασίας υποαπασχολούμενων ομάδων του πληθυσμού, όπως οι γυναίκες και οι νέοι (αύξηση του ανθρώπινου δυναμικού σύμφωνα με τη θεωρία της μεγέθυνσης).
• αύξηση του παραγωγικού κεφαλαίου και επομένως νέες επενδύσεις (σύμφωνα με την θεωρία της μεγέθυνσης).
• εφαρμογή νέων τεχνολογιών στην παραγωγή και υψηλό βαθμό εξειδίκευσης από το ανθρώπινο δυναμικό (σύμφωνα με την θεωρία της μεγέθυνσης).

Ούτε σε αυτά θεωρώ ότι μπορεί να υπάρξει διαφωνία μεταξύ των τριών κομμάτων.
Συμπερασματικά, όσον αφορά τους στόχους που θέτει η Έκθεση για την ελληνική οικονομία και τις αντίστοιχες προϋποθέσεις, αυτές πηγάζουν από την θεωρία της μεγέθυνσης και κατά συνέπεια δεν μπορεί να μην υπάρξει συμφωνία εκ μέρους των κοινωνικών εταίρων.

Δεν υπάρχει άλλος δρόμος, όπως τουλάχιστον μας λέει η οικονομική επιστήμη μέχρι σήμερα, για να αυξηθεί το παραγόμενο προϊόν, το κατά κεφαλήν εισόδημα και το βιοτικό επίπεδο των πολιτών. Σε επόμενα άρθρα θα συζητήσουμε και τις πολιτικές για την επίτευξη των παραπάνω και θα διαπιστώσουμε ότι σε αρκετά από αυτά μπορεί να υπάρξει επίσης ομοφωνία.