Για να μην αργοπεθάνουν τα μικρά νησιά μας

Το απέραντο ελληνικό γαλάζιο αγκαλιάζει 502 νησιά, από τα οποία μόνο τα 124 είναι κατοικημένα. Τα 48 από αυτά έχουν λιγότερο από 100 κατοίκους, ενώ τα υπόλοιπα 48 πάνω από χίλιους. Εξυπακούεται ότι τα προβλήματα των νησιών μας υπεισέρχονται, κατά προτεραιότητα, στα προβλήματα του ευρύτερου τομέα της περιφερειακής ανάπτυξης, λόγω και των πρόσφατα πολλαπλασιαζόμενων εθνικών απειλών, εναντίον τους.

Η προσπάθεια για περιφερειακή ανάπτυξη αποτελεί καταρχήν εθνικό μας καθήκον, που όμως επεκτείνεται, μετά τη δημιουργία της ΕΟΚ, και στα λοιπά κράτη-μέλη. Η ανάγκη για περιφερειακή ανάπτυξη εκκινεί από τη διαπίστωση ότι, σε μια χώρα, θα πρέπει κατά το δυνατόν να αναπτύσσονται όλες οι περιοχές της, και να μην ενθαρρύνεται η υπέρ ανάπτυξη ορισμένων και η ερήμωση άλλων.

Και τούτο, όχι μόνο για την ανάγκη εξασφάλισης ικανοποιητικών όρων διαβίωσης σε όλους τους κατοίκους μιας χώρας, αλλά και επειδή η περαιτέρω ανάπτυξη ορισμένων κέντρων, όταν υπερβεί ένα σημείο που θεωρείται κρίσιμο, συνεπάγεται την εμφάνιση του νόμου της φθίνουσας απόδοσης, που περιορίζει τους αναπτυξιακούς ρυθμούς σε εθνικό επίπεδο. Στην Ελλάδα, όταν ακόμη λειτουργούσε το Υπουργείο Συντονισμού, έκανε ηρωικές προσπάθειες, μέσω των κονδυλίων δημοσίων επενδύσεων, για τη διαδοχική ανάδειξη νέων κέντρων ανάπτυξης και, συνεπώς, για τον περιορισμό του υδροκεφαλισμού της πρωτεύουσας.

Μετά την ένταξη στην ΕΟΚ, το καθήκον αυτό ανατέθηκε σ’ αυτήν, η οποία μεταξύ άλλων είχε αναλάβει την υποχρέωση τής, κατά το δυνατόν, επαρκούς ανάπτυξης όλων των περιοχών της Ευρώπης. Δυστυχώς, ούτε η ΕΟΚ, αλλά ούτε και αργότερα η ΕΕ, δηλαδή ήδη τώρα επί 66 χρόνια, μπόρεσαν να τηρήσουν τις αρχικές τους υποσχέσεις, αναφορικά με την ανάπτυξη των καθυστερημένων περιοχών της Ευρώπης. Οι κατά καιρούς ευρωπαϊκές, αλλά και εθνικές επιδιώξεις στράφηκαν προς άλλες κατευθύνσεις, εγκαταλείποντας σταδιακά τις σχετικές ανησυχίες για την περιφερειακή ανάπτυξη των κρατών της Ευρώπης.

Η Ελλάδα, η πιο προβληματική ίσως χώρα στον τομέα αυτό, με τις μεγαλύτερες περιφερειακές ανισότητες, ουσιαστικά εγκαταλείφθηκε στην τύχη της. Αποτέλεσμα, η κορύφωση των ανισοτήτων ποιότητας ζωής κατά περιφέρειες, η υπερσυγκέντρωση πληθυσμού, δραστηριοτήτων και πλούτου σε ορισμένες και η ερήμωση και φτώχεια σε άλλες. Να σημειωθεί ότι, ειδικά, για την Ελλάδα, πέρα από τους καθαρά οικονομικούς και κοινωνικούς λόγους, που επιβάλλουν την, κατά το δυνατόν, ομοιόμορφη ανάπτυξη, κατά περιοχές, υπάρχουν επιπλέον και σοβαροί εθνικοί λόγοι, που την καθιστούν επιτακτική. Που ολοένα εντονότερα τα τελευταία χρόνια αναφέρονται ειδικότερα στα νησιά μας. Και που, δυστυχώς, δεν είμαστε σε θέση, όπως αποδεικνύει σειρά γεγονότων, να τα υπερασπιστούμε.

Να υπενθυμίσω, λοιπόν, ορισμένα θλιβερά και άκρως ντροπιαστικά για όλους εμάς, γεγονότα. Το πρόβλημα της ερήμωσης των ελληνικών νησιών αρχίζει με το φιάσκο των Ιμίων, τον Ιανουάριο του 1996, όταν με αφόρητη δόση υποτέλειας αποδεχτήκαμε την απαράδεκτη κατάσταση για τα δικά μας νησιά: “ούτε σημαίες, ούτε πλοία, ούτε στρατιώτες”. Αυτή η ντροπιαστική παραδοχή ανέστειλε το πρόγραμμα εποικισμού, που άρχισε να εφαρμόζεται το Νοέμβριο του 1995.

Η προσπάθεια Σαντορινιού

Από τότε, ουδείς τόλμησε να ασχοληθεί με το μέγα αυτό εθνικό θέμα. Εκτός από τον Νεκτάριο Σαντορινιό, βουλευτή Δωδεκανήσου του ΣΥΡΙΖΑ, που το 2016 ανέλαβε Υφυπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Ανάπτυξης. Σε έγγραφο που διαβίβασε τότε στη Βουλή, ανέφερε ότι η Γενική Γραμματεία Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής «δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και καταβάλλει σοβαρές προσπάθειες για την προοπτική κατοίκησης 28 μικρών νησιών του Αιγαίου, με στόχο τα νησιά αυτά να αποκτήσουν οικονομική δραστηριότητα και να κατοικηθούν, κάποια από αυτά για εθνικούς κυρίως λόγους».

Δυστυχώς, στην εξαιρετική αυτή εθνική προσπάθεια, ο Σαντορινιός έμεινε μόνος. Και η τότε κυβέρνηση, τρομοκρατημένη κατά την πάγια δυστυχώς τακτική της, έσπευσε να αποσύρει το σωτήριο αυτό σχέδιο του Σαντορινιού. Να υπενθυμίσω τη σχετική δήλωση του Σαντορινιού, τώρα πιο επίκαιρη παρά ποτέ: «Η νησιωτικότητα ούτε βάρος είναι, ούτε πρόβλημα. Αυτή η Ελληνική Κυβέρνηση, πιστεύει στους νησιώτες και στα νησιά μας, θεωρώντας ότι μπορούν να γίνουν πυλώνες στήριξης της εθνικής μας οικονομίας, αν τους δοθούν οι κατάλληλες εκείνες ευκαιρίες για να ανθίσουν και να δημιουργήσουν. Αισθανόμαστε ιδιαίτερα τυχεροί για τον πολυνησιακό χαρακτήρα της χώρας μας, γιατί είναι αναπόσπαστο μέρος της ελληνικότητας».

Με την ευκαιρία να αναφέρω και άλλη, εξίσου δραματική περίπτωση, με την παραπάνω των Ιμίων, που παρότι χωρίς εμφανείς, τουλάχιστον, συνέπειες, δείχνει ωστόσο τον διαχρονικά απαράδεκτο τρόπο αντιμετώπισης των νησιών μας. Πρόκειται, για την πρόταση ενός από τους αξιωματούχους μας, επί Μνημονίων, που ανάμεσα και σε άλλες εμπνεύσεις, πρότεινε «να εκκενωθούν τα νησιά που έχουν λιγότερους από 100 κατοίκους, για να περιοριστούν έτσι οι κρατικές δαπάνες»!

Αλλά και η πολιτική της ΕΟΚ/ΕΕ για τα μικρά νησιά υπήρξε καταστρεπτική και, όπως φαίνεται μέχρι στιγμής, μη αναστρέψιμη, για την Ελλάδα. Και φυσικά έγινε αποδεκτή, ως συνήθως, χωρίς προβληματισμό, από τις ελληνικές κυβερνήσεις. Συγκεκριμένα, οι κάτοικοι των ελληνικών νησιών, με τις ευλογίες της ευρωπαϊκής πολιτικής, εγκατέλειψαν την πρωτογενή και δευτερογενή παραγωγή και ασχολήθηκαν με τον τουρισμό, που εξασφαλίζει εύκολα και γρήγορα κέρδη.

Αρχικά, οι κάτοικοι των ελληνικών νησιών, χάρη στα κοινοτικά επιδόματα, ενθαρρύνθηκαν στην εκτροφή πολλών χιλιάδων αιγοπροβάτων, χωρίς να υπάρχουν οι απαραίτητες, προς τούτο, δομές. Τα αρχικά λίγες εκατοντάδες ζώα πολλαπλασιάστηκαν σε χιλιάδες (π.χ. στην Ικαρία των 9000 κατοίκων 35.000 αιγοπρόβατα, στους Αρκιούς των 40 κατοίκων 3000 αιγοπρόβατα κ.ο,κ.). Δεν υπήρχαν οι απαραίτητες, προς τούτο, προϋποθέσεις. Και έτσι καταστράφηκε η κτηνοτροφία.

Ακολούθησε η καταστροφή της αλιείας, με βάση σχετική ευρωπαϊκή πολιτική, που ήθελε τον περιορισμό της αλιείας. Για την υλοποίηση αυτής της πολιτικής, οι κάτοικοι των ελληνικών νησιών υποχρεώθηκαν να καταστρέψουν, σπάζοντας σε κομμάτια, περισσότερα από 13.500 αλιευτικά πλοιάρια, κυρίως ξύλινα και μοναδικής πολιτιστικής κληρονομιάς παραδοσιακά κομψοτεχνήματα. Για κάθε καταστρεφόμενο πλοιάριο, δινόταν από την ΕΕ 30.000-50.000 ευρώ, με το προϊόν των οποίων χτίζονταν ενοικιαζόμενα δωμάτια. Έτσι, τα ελληνικά νησιά αποψιλώθηκαν από τις παραδοσιακές τους δραστηριότητες και αφέθηκαν απροστάτευτα στο έλεος του Θεού.