Η πανδημία επανέφερε την απειλή της λιμοκτονίας

Το απίστευτο κλίμα χάους που έχει δημιουργήσει η πανδημία, εξωθεί τους ανθρώπους να αδιαφορούν για το οτιδήποτε με εξαίρεση τα σχετικά με την επιβίωσή τους από την λαίλαπα του COVID-19. Την κατάσταση επιτείνουν και τα ΜΜΕ που δεν παρέχουν καμία άλλη πληροφόρηση, περιθωριοποιώντας ίσως σκόπιμα κάποιους άλλους χειρότερους κινδύνους. Μία από τις παράπλευρες έκτακτες ανάγκες που επιτείνονται και απειλεί την επιβίωση εκατομμυρίων ανθρώπων ανά την υδρόγειο, επικεντρώνεται στην ανασφάλεια για την επάρκεια ή μη των τροφίμων στον πλανήτη.

Η πανδημία δυστυχώς οξύνει το πρόβλημα και οι τρέχουσες εκτιμήσεις προσδιορίζουν, στην καλύτερη περίπτωση, πως το φάντασμα της πείνας απειλεί σε επίπεδα λιμού 265 εκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο, τους διπλάσιους σχεδόν σε σχέση με τους συνηθισμένους μέσους όρους που πλήττονται σε περιόδους κρίσεων. Η τέταρτη κατά σειράν Παγκόσμια Αναφορά Κρίσεων Ειδών Διατροφής (Global Report on Food Crises-GRFC 2020) στοιχειοθετεί πως η ήδη επικίνδυνη τρέχουσα κατάσταση κλιμακώνεται, όπως και η συσσώρευση των προβλημάτων έλλειψης τροφίμων σε 55 χώρες.

Η αναφορά εστιάζεται στο φαινόμενο της οξείας ανασφάλειας στον τομέα των τροφίμων (Integrated Food Security Phase Classification – IPC), που επαγωγικά πλήττει θανάσιμα την δυνατότητα επιβίωσης των ανθρώπων και βαθμονομεί προοδευτικά πέντε στάδια διαφοροποίησης φάσεων εξέλιξης της ανασφάλειας στα τρόφιμα: Στάδιο 1: Μηδαμινή έως Ανύπαρκτη. Στάδιο 2: Πίεση. Στάδιο 3: Κρίση. Στάδιο 4: Έκτακτη Ανάγκη. Στάδιο 5: Καταστροφή και Λοιμός. Ήδη η IPC προειδοποιεί πως 135 εκατομμύρια άνθρωποι βιώνουν οδυνηρές εμπειρίες που αντιστοιχίζονται στο Στάδιο 3+ ή και χειρότερα στα επόμενα:

Αν και η πείνα αποτελεί ένα πιεστικό διεθνές ζήτημα, ακόμα και με τις καλύτερες δυνατές συνθήκες, η επέλαση της πανδημίας προσθέτει επιπλέον 135 εκατομμύρια εξαθλιωμένους ανθρώπους στους ήδη λιμοκτονούντες ανά την υδρόγειο, έως τα τέλη του 2020. Η τρομακτική εξέλιξη αυξάνει το σύνολο σε 270 εκατομμύρια, μέγεθος σχεδόν ισοδύναμο με το 80% του πληθυσμού των ΗΠΑ, ή με το σύνολο του πληθυσμού της Βρετανίας, της Γαλλίας της Γερμανίας και της Ιταλίας. Σύμφωνα με τον David Beasley, πρόσφατο αποδέκτη του βραβείου Νόμπελ για λογαριασμό του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος του ΟΗΕ, ο αριθμητικός όγκος των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν δεινό πρόβλημα επιβίωσης λόγω ασιτίας είναι πρωτοφανής στην πρόσφατη ιστορία.

Μία ήπειρος σε κρίση

Τα πλήγματα της ανασφάλειας στον τομέα των τροφίμων αναδύονται σε ολόκληρο τον κόσμο, αν και η Αφρική αντιμετωπίζει τα χειρότερα προβλήματα σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη ήπειρο. Η τέταρτη κατά σειράν Παγκόσμια Αναφορά Κρίσεων Ειδών Διατροφής (Global Report on Food Crises -GRFC 2020) στοιχειοθετεί πως τουλάχιστον το 50% των πληθυσμών σε κρίση πείνας που ανιχνεύονται με βάση τα δεδομένα του 2019, ήτοι 73 εκατομμύρια άνθρωποι, εντοπίζονται στην Υποσαχάρια Αφρική, με πολλούς υποκείμενους παράγοντες να εξωθούν προς την απόλυτη εξαθλίωσή τους.

Ένας σημαντικός και σχεδόν διαχρονικός επικεντρώνεται στις εμπόλεμες συγκρούσεις, την ένοπλη βία μεταξύ εθνοτικών ομάδων, τις περιφερειακές αστάθειες και τις πολιτικές κρίσεις. Ένας άλλος και επίσης σχεδόν διαχρονικός εστιάζεται στις κλιματολογικές και καιρικές συνθήκες με ακραία δείγματα τις ξηρασίες και τα πλημμυρικά φαινόμενα. Ταυτόχρονα οι χώρες της ηπείρου έχουν να αντιμετωπίσουν και οικονομικά πλήγματα, με κυριότερα τα μακροοικονομικά δείγματα του υπερπληθωρισμού ή τις απότομες υποτιμήσεις και τα ανάλογα μικροοικονομικά της ανόδου των τιμών στα είδη διατροφής και την δραστική μείωση της αγοραστικής δύναμης.

Επιπλέον η ήπειρος μαστίζεται από συχνές επιδρομές παρασιτικών επιβλαβών εντόμων, τις ακρίδες της ερήμου ή τις κάμπιες και συχνά τραυματίζεται από υγειονομικής υφής πλήγματα, όπως οι επιδημίες που επιδεινώνονται από τις ελλείψεις στις υποδομές υγείας, την κακή ποιότητα του νερού και τις μολύνσεις του αέρα. Τέλος συχνά εκτοπίζονται χιλιάδες άνθρωποι λόγω συγκρούσεων, πείνας και αντίξοων καιρικών συνθηκών. Μία από τις χώρες με εφιαλτικά προβλήματα είναι το Κονγκό, όπου περισσότεροι από 15 εκατομμύρια άνθρωποι βιώνουν τρομακτικές ανασφάλειες διατροφής και από τον Μάρτιο του 2020 οι ένοπλες συγκρούσεις επαναφέρουν τον κίνδυνο επιδημίας του Ebola.

Ταυτόχρονα και στην ανατολική Αφρική μία νέα γενεά καταστροφικών ακρίδων στην κυριολεξία εξαφανίζει τις καλλιέργειες, αφαιρώντας πολύτιμα βασικά είδη διατροφής από εκατομμύρια ανθρώπους. Οι ακρίδες ευνοούνται κυρίως από τις καιρικές συνθήκες, επιτρέποντας τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό τους σε τρισεκατομμύρια σε περιοχές που σε κανονικές συνθήκες δεν έχουν συνηθίσει σε ανάλογα φαινόμενα, με συνέπεια τον απόλυτο αιφνιδιασμό των κατοίκων. Τα σμήνη τους αναπαράγονται με εκθετικό ρυθμό μέσα σε μόλις μερικούς μήνες,  με αποτέλεσμα το πρόβλημα να συνεχίσει να ταλανίζει τους κατοίκους και κατά την διάρκεια των υπολοίπων μηνών του 2020.

Μέση Ανατολή και Ασία

Στην Μέση Ανατολή 42 εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν ανάλογες προκλήσεις, με την Υεμένη να αποτελεί την κορυφή του παγόβουνου, όπου 15,9 εκατομμύρια (το 53% του συνολικού της πληθυσμού) απειλείται με πρωτοφανή λιμό και την χώρα να διανύει το καταστροφικό Στάδιο 5 της πείνας. Ένα άλλο ευαίσθητο σημείο εντοπίζεται στο Αφγανιστάν στην Κεντρική Ασία, όπου 11,3 εκατομμύρια άνθρωποι απειλούνται με οξύτατη ανασφάλεια διατροφής, με την επιστροφή 138.000 λαθρομεταναστών από το Ιράν και το Πακιστάν στην περίοδο Ιανουαρίου-Μαρτίου του 2020, να επιδεινώνει την επισιτιστική κρίση. Πάντως και το 51% του πληθυσμού του Πακιστάν (το υψηλότερο στην Ασία) πλήττεται από ανάλογη επισιτιστική κρίση, με τις ακραίες καιρικές συνθήκες και την ξηρασία να επιδεινώνουν την ήδη άσχημη κατάσταση.

Με το διεθνές οικονομικό περιβάλλον σε φάση αποσάθρωσης λόγω πανδημίας, πολλά προγράμματα επιχορηγήσεων προς τις αγριότατα χειμαζόμενες χώρες του πλανήτη αναθεωρούνται, με κύριο χαρακτηριστικό τις μεγάλες περικοπές. Οι ανασχεδιασμοί συνεπάγονται μία μέση ημερήσια αύξηση των θανάτων ανά την υφήλιο, κατά 300.000 άτομα. Επιπλέον η Παγκόσμια Αναφορά Διατροφικών Κρίσεων του 2020 (Global Report on Food Crises 2020-GRFC), προειδοποιεί πως όλες οι εκτιμήσεις εμφανίζονται συγκεχυμένες και με μεγάλες αποκλίσεις, λόγω μεγάλων κενών στην πληροφόρηση και την συγκέντρωση δεδομένων.

Λόγου χάρη 16 χώρες, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται το Ιράν και οι Φιλιππίνες, δεν κοινοποιούν στοιχεία για την κατάσταση των διατροφικών συνθηκών, με συνέπεια να απαιτείται χρόνος και έργο για να προσδιορισθεί με μεγάλη ακρίβεια το μέγεθος της παγκόσμιας διατροφικής ανασφάλειας. Όμως με την πανδημία σε εξέλιξη δεν υπάρχει ευχέρεια να προσεγγισθούν με αυξημένη αξιοπιστία κομβικά δεδομένα και μόνον μετά την πλήρη αποφόρτιση θα καταστεί δυνατόν να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα, αν και το μόνο βέβαιο είναι πως η επιδείνωση θα έχει σωρευτικό χαρακτήρα, με μεγάλους πολλαπλασιαστές.

Για τους Ευρωπαίους που τρέμουν με κάποιους χιλιάδες συγκεντρωμένους στην Λέσβο και σε άλλα σημεία του Βορείου Αιγαίου και των Δωδεκανήσων, καλό θα είναι να αρχίσουν να σκέπτονται πολλαπλασιάζοντας τους αριθμούς, τουλάχιστον επί 1.000, για να αντιληφθούν το μέγεθος της απειλής. Επιπλέον η ΕΕ οφείλει να εξετάσει σοβαρά της ενδείξεις για μία επισιτιστική κρίση στην Τουρκία, όπου το 22% σχεδόν του πληθυσμού τελεί σε καθεστώς ανέχειας, υπάρχει σημαντική ανεπάρκεια σε είδη διατροφής, η δε αύξηση των τιμών εξελίσσεται αρνητικά, ενώ και η ξηρασία απειλεί με σημαντικές ελλείψεις σε βασικά είδη, όπως τα δημητριακά και τα όσπρια.