Μεγάλο το “φέσι” για τις αραβικές τράπεζες στην Τουρκία

Με  την λήξη του Αυγούστου οι θυγατρικές των τραπεζών των χωρών του Κόλπου στην Τουρκία καταγράφουν μεγάλες ζημίες, με βασικό αίτιο την έκθεσή τους στο ανεξέλεγκτο τουρκικό πληθωρισμό, που αναμένεται να συνεχίσει να απομειώνει την αξία των επενδύσεών τους στην χώρα, με εντεινόμενο ρυθμό και κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2022.

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του γνωστού οίκου αξιολόγησης FITCH RATINGS, οι θυγατρικές των τραπεζών των χωρών του Κόλπου σημειώνουν κατά το πρώτο εξάμηνο του 2022 καθαρές ζημίες της τάξης των $950 εκατομμυρίων, κυρίως λόγω της έκθεσής τους σε οικονομία που λειτουργεί σε συνθήκες υπερπληθωρισμού. Τα χειρότερα πλήγματα δέχονται η NBD των Εμιράτων με έδρα της μητρικής το Ντουμπάι και η KUWEIT FINANCE, με έκθεση του ενεργητικού τους στην Τουρκία κατά 16% και 28% αντίστοιχα, ενώ μεγάλες ζημίες σημειώνει και η QATAR NATIONAL BANK.

Από το 2018 οι τράπεζες των χωρών του Κόλπου (Εμιράτα, Κατάρ, Κουβέϊτ, Μπαχρέϊν, Ομάν, Σαουδική Αραβία) αντιμετωπίζουν απώλειες, όταν του τουρκικό νόμισμα εισέρχεται απότομα σε καθοδική τροχιά. Μάλιστα η FITCH RATINGS σημειώνει πως σωρευτικά ο πληθωρισμός της τελευταίας τριετίας, όπως ανακοινώνεται από την τουρκική στατιστική αρχή (Turkish Statistical Institute-TÜİK), υπερβαίνει το 100%. Οι μειώσεις των επιτοκίων με αφετηρία την εαρινή περίοδο του 2021, προκαλούν υποτίμηση της τουρκικής λίρας έναντι του αμερικανικού δολαρίου κατά 44% το 2021 και επιπλέον 28% στο πρώτο οκτάμηνο του 2022.

Ταυτόχρονα ο επίσημος πληθωρισμός υπερβαίνει το 80% τον Αύγουστο, στο υψηλότερο σημείο των τελευταίων 24 ετών, με την FITCH RATINGS να υπολογίζει τον μέσο πληθωρισμό του 2022 στο 71,4% και του 2023 στο 57,1%, επισημαίνοντας τους οξύτατους μακροοικονομικούς και εξωτερικούς κινδύνους, που σε συνδυασμό με τον ανεξέλεγκτο πληθωρισμό την υποχρεώνουν να υποβαθμίσει 25 τουρκικές τράπεζας από την βαθμίδα Β, στην βαθμίδα Β-.

Ο οίκος επί μία και πλέον τριετία τονίζει πως θεωρεί την έκθεση των τραπεζών των χωρών του Κόλπου πιστωτικά αρνητική, κυρίως λόγων συναλλαγματικών διαφορών που επηρεάζονται αρνητικά από την υποτίμηση του τουρκικού νομίσματος. Μάλιστα η τελευταία μείωση των επιτοκίων στα μέσα Αυγούστου από το 14% στο 13%, αποτελεί μία πρώτου μεγέθους ψυχρολουσία για τις αγορές.

Ευθεία προς τον τοίχο

Σύμφωνα με τον γνωστό από τις συνεχείς του παρεμβάσεις επικεφαλής των στρατηγικών αναλυτών του BLUEBAY ASSET MANAGEMENT, Timothy Ash, αποτελεί απόλυτη ανοησία με επίσημο πληθωρισμό ανώτερο του 80% και πραγματικό πέραν του ορίου του 100% να προβαίνει η κεντρική τράπεζα σε μειώσεις επιτοκίων. Ο μέσος πολίτης αντιλαμβάνεται με βάση τις καθημερινές μεταβολές των τιμών πως απλούστατα τον εμπαίζουν ασύστολα, ενώ από την γνωστή ομάδα των οικονομολόγων και ακαδημαϊκών ENAG, ο πληθωρισμός υπολογίζεται στο 181,4% τον Αύγουστο, έναντι του 176,1% του Ιουλίου.

Τον Σεπτέμβριο του 2017 η ισοτιμία της τουρκικής λίρας προς το αμερικανικό δολάριο κινείται στο 3,5:1, αλλά μία πενταετία αργότερα καταρρέει στο 18,2:1, με την καθίζηση να προκαλείται από την συνεχή άνοδο της οικονομικής ανάπτυξης και την κεντρική τράπεζα να αποφεύγει σκόπιμα να προχωρήσει σε αυξήσεις επιτοκίων κατά του αναδυόμενου πληθωρισμού, ώστε να τον ελέγξει πριν οδηγήσει σε χειρότερες καταστάσεις. Το επιδεινούμενο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, η μείωση των συναλλαγματικών αποθεματικών, η αύξηση του κόστους της ενέργειας και οι αντιπαραθέσεις με τις ΗΠΑ που αν και φέρουν την χώρα στο στόχαστρο κυρώσεων που δεν υλοποιούνται, συντελούν στις πιέσεις που ασκούνται συνεχώς στο νόμισμα.

Οι απανταχού οικονομολόγοι κατηγορούν συλλήβδην τον Τούρκο πρόεδρο Recep Tayyip Erdoğan για την κατάσταση, που δηλώνει όποτε έχει την ευκαιρία πως τα επιτόκια δεν πρόκειται να αυξηθούν, πως αποτελούν την μητέρα όλων των κακών, φροντίζοντας ταυτόχρονα να ελέγξει ασφυκτικά την κεντρική τράπεζα της χώρας. Μάλιστα εάν ένας κεντρικός τραπεζίτης είχε το θάρρος να εναντιωθεί στις απόψεις του, τότε ο Τούρκος πρόεδρος φρόντιζε για την άμεση αποπομπή του και έως την εαρινή περίοδο του 2021, τέσσερις κεντρικοί τραπεζίτες παρελαύνουν από την διοίκησή της εντός διετίας.

Η κυβέρνηση Erdoğan, υποχρεώνεται να ακολουθήσει καταστροφικές εναλλακτικές μεθόδους κυρίως για να στηρίξει το νόμισμα και να ενισχύσει τα έσοδα, με πωλήσεις των συναλλαγματικών αποθεματικών της κεντρικής τράπεζας, επιβάλλοντας αυστηρούς κανόνες δανεισμού στο εθνικό νόμισμα και βελτιώνοντας τις σχέσεις της Τουρκίας με τις χώρες του Κόλπου για να προσελκύσει επενδύσεις. Μόνον το Κατάρ και τα Εμιράτα έχουν κατευθύνει δισεκατομμύρια δολάρια προς την τουρκική οικονομία προσδοκώντας σημαντικές αποδώσεις από την ανάπτυξή της. Όμως το αδιέξοδο του τουρκικού νομίσματος προδικάζει τα χειρότερα με συνέπεια οι θυγατρικές τους στην Τουρκία να έχουν να αντιμετωπίσουν, σύμφωνα με την πλειοψηφία των οικονομικών αναλυτών, επιδείνωση των κινδύνων.

Ζημίες δισεκατομμυρίων

Σύμφωνα με την έκθεση της FITCH RATINGS οι συνολικές ζημίες των θυγατρικών των τραπεζών του Κόλπου της περιόδου 2018-2021, ανέρχονται σε $6,3 δισεκατομμύρια, κυρίως λόγω της υποτίμησης του τουρκικού νομίσματος, έναντι καθαρών εσόδων μόλις $3,3 δισεκατομμυρίων στην ίδια περίοδο. Από τον Ιανουάριο του 2022 οι οικονομικές καταστάσεις και τα σχετικά οικονομικά μεγέθη στο εθνικό νόμισμα των θυγατρικών στην Τουρκία, αποτυπώνονται με βάση  τα ειδικά διεθνή λογιστικά πρότυπα IAS-International Accounting Standards 29, που επιβάλλονται όταν επικρατεί κατάσταση υπερπληθωρισμού. Αυτό συνεπάγεται πως μηνιαίες, τριμηνιαίες, εξαμηνιαίες και ετήσιες οικονομικές καταστάσεις, όπως και όλα τα οικονομικά μεγέθη, αναπροσαρμόζονται με βάση τον γενικό δείκτη τιμών που εκφράζεται με τον πληθωρισμό. Κατά την FITCH RATINGS οι ζημίες πρόκειται να παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα τουλάχιστον έως και το 2024, λόγω περαιτέρω υποτίμησης του τουρκικού νομίσματος.

Με κυβερνητικό διάταγμα του Ιανουαρίου του 2022 πάντως η τουρκική κυβέρνηση δεν αποδέχεται την κατάρτιση οικονομικών καταστάσεων με βάση τα ειδικά διεθνή λογιστικά πρότυπα IAS-International Accounting Standards 29, που θέτουν την χώρα σε συνθήκες υπερπληθωρισμού. Όμως οι εξελίξεις την διαψεύδουν και οι μεγάλοι χρηματοπιστωτικοί όμιλοι αδιαφορούν για τα διατάγματα του Recep Tayyip Erdoğan. Ούτως η άλλως και η GOLDMAN SACHS, αποδέχεται την συγκεκριμένη λογιστική πρακτική και διατυπώνει την πρόβλεψη για επίσημο πληθωρισμό της τάξης του 90% τον Οκτώβριο, ενώ και ο ολλανδικός όμιλος ING εκτιμά πως κατά τον ίδιο μήνα θα κινηθεί στο εύρος του 85%-90%.

Ήδη πάντως από τις 8 Ιουλίου, ο οίκος αξιολόγησης FITCH RATINGS υποβαθμίζει το τουρκικό αξιόχρεο στο επίπεδο B από B+, δηλαδή πέντε επίπεδα κάτω από την επενδυτική βαθμίδα, εκφράζοντας τις ανησυχίες του για την αρνητική κατάσταση της οικονομίας και τον επικίνδυνο καλπασμό του πληθωρισμού. Όμως δεν κρίνει σκόπιμο να υποβαθμίσει την βιωσιμότητα και την πιστοληπτική δυνατότητα των θυγατρικών των Τραπεζών του Κόλπου στην Τουρκία, κρίνοντας πως διαθέτουν ακόμα ικανοποιητικά περιθώρια απορρόφησης ζημιών. Παράλληλα δεν αναμένει αποχώρησή τους από την τουρκική αγορά, κυρίως λόγω του ότι δεν υπάρχουν προς το παρόν αγοραστές, παρά το γεγονός ότι οι τουρκικές τράπεζες διαπραγματεύονται πλέον χρηματιστηριακά στο 50% της καθαρής τους θέσης.

Υπερ-πληθωριστικές πιέσεις

Οι μητρικές τράπεζες του Κόλπου έχουν την δυνατότητα να υποστηρίξουν χρηματοοικονομικά τις θυγατρικές τους στην Τουρκία εάν απαιτηθεί, δεδομένο που ανακλάται στην αξιολόγησή τους, αν και η πιστωτική τους έκθεση παραμένει αρνητική και σε κατάσταση επιδείνωσης λόγω των κυβερνητικών παρεμβατισμών στον τουρκικό τραπεζικό κλάδο.

Ενώ από τον Ιανουάριο οι θυγατρικές των τραπεζών του Κόλπου εφαρμόζουν τα ειδικά διεθνή λογιστικά πρότυπα IAS-International Accounting Standards 29, ακολουθούμενες και από την ισπανική τράπεζα BBVA που έχει εξαγοράσει μία από τις μεγαλύτερες τουρκικές τράπεζες, την GARANTI BANK, οι μεγάλοι όμιλοι του εξωτερικού με αιχμή τους χρηματοπιστωτικούς φορείς CITIGROUP Inc. και ING, κηρύσσουν επίσημα την Τουρκία σε κατάσταση υπερπληθωρισμού με καθυστέρηση οκταμήνου. Την ίδια πρακτική ακολουθεί και ο όμιλος της UNILEVER από το δεύτερο τρίμηνο του 2022, επικαλούμενος το γεγονός ότι σε εύρος τριετίας, ο γενικός δείκτης τιμών έχει αυξηθεί περισσότερο από το 100%. Αλλά και ο βρετανικός  όμιλος ψηφιακών τηλεπικοινωνιών VODAFONE υιοθετεί την νέα λογιστική τακτική.

Αυτό συνεπάγεται πως μηνιαίες, τριμηνιαίες, εξαμηνιαίες και ετήσιες οικονομικές καταστάσεις, όπως και όλα τα οικονομικά μεγέθη, αναπροσαρμόζονται με βάση τον γενικό δείκτη τιμών που εκφράζεται με τον πληθωρισμό. Σε σχέση με το 78,61% του Ιουνίου, το 79,60% του Ιουλίου αποτυπώνει για τις λογιστικές ανάγκες μία αρνητική διαφορά της τάξης του 1%, και το 80,20% του Αυγούστου μία ανάλογη της τάξης του 0,6%. Όμως με δεδομένο το 48,69% του Ιανουαρίου και το 78,61% του Ιουνίου, η αρνητική διαφορά  διαμορφώνεται στο 29,92%, οπότε όλα τα εξαμηνιαία μεγέθη οφείλουν να αναπροσαρμοσθούν με μείωσή τους κατά 30% περίπου.