Μπορούν Κύπρος και Ελλάδα να γίνουν “Νορβηγία της Μεσογείου”;

Η πρόσφατη δήλωση της Αμερικανίδας πρέσβειρας στην Κυπριακή Δημοκρατία Κάθλιν Ντόχερτυ προκάλεσε ντελίριο ενθουσιασμού. Αν μη τι άλλο, όταν σε χαρακτηρίζει “Νορβηγία της Μεσόγειου”  ο εκπρόσωπος μιας υπερδύναμης έχεις κάθε λόγο να κομπάσεις, σωστά; Κατ’ αρχάς, ο χαρακτηρισμός «Νορβηγία της Μεσογείου» υποδηλώνει την αξιόπιστη γνώση ύπαρξης, σοβαρών ποσοτήτων πετρελαίου ή/και φυσικού αερίου. Δύναται η κυρία Ντόχερτυ να έχει πρόσβαση σε στοιχεία σεισμικών ερευνών, τα οποία δεν γνωρίζει η κυπριακή κυβέρνηση;

Επίσης, μιλάμε για ένα ζήτημα τεχνικό, όπου οι καθ’ ύλην αρμόδιοι είναι η Exxon Mobil και η Εταιρεία Υδρογονανθράκων Κύπρου. Η αξιότιμη πρέσβης μάλλον έχει την εντύπωση ότι απευθύνεται σε ιθαγενείς, γι’ αυτό και η έλλειψη μετριοπάθειας και υπευθυνότητας στον λόγο της. Αλλά ας εξηγήσουμε, γιατί η Κύπρος και η Ελλάδα ούτε είναι ούτε θα γίνουν «Νορβηγία της Μεσογείου». Οι λόγοι είναι πολλοί, αλλά ας μείνουμε στους βασικούς.

Η σκανδιναβική χώρα, διαθέτει μια ειδοποιό διαφορά σε σχέση με την Κύπρο, αλλά και την Ελλάδα: Ασκεί καθολικά και αδιαμφισβήτητα την εθνική της κυριαρχία. Τα παράκτια κράτη είναι αυτά, στα οποία ανήκει η ιδιοκτησία των εκάστοτε θαλάσσιων οικοπέδων. Ως εκ τούτου, παρέχουν στις εταιρίες το πλαίσιο δραστηριοτήτων καθώς και τις εγγυήσεις ασφαλείας. Στην περίπτωση της Κύπρου η παγκόσμια πρωτοτυπία έγκειται στο γεγονός ότι ένα ανεξάρτητο κράτος όχι μόνο δεν έχει την δυνατότητα να εγγυηθεί την ασφάλεια των δραστηριοτήτων μιας πετρελαϊκής εταιρίας, αλλά αντιθέτως βασίζει την ομαλή άσκηση της ίδιας της εθνικής του κυριαρχίας, στην παρουσία της εν λόγω εταιρείας.

Σε περίπτωση, λοιπόν, που βρεθούν κοιτάσματα, τίθεται το παρακάτω εύλογο ερώτημα: Ποια θα είναι η διαπραγματευτική ισχύς της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και της Ελλάδας, απέναντι στις ξένες εταιρείες; Ας μην γελιόμαστε, οι συμφωνίες καταμερισμού εσόδων θα είναι πιθανότατα ετεροβαρής. Χαρακτηριστική η περίπτωση της πρόσφατης απαίτησης των εταιρειών ανάπτυξης του κοιτάσματος “Αφροδίτη”, σχετικά με την αντιστροφή του καταμερισμού εσόδων 75/25 υπέρ τους.

Η Νορβηγία δεν βασίζεται μόνο στο πετρέλαιο

Αλλά ας συνεχίσουμε με τη Νορβηγία. Στη εν λόγω χώρα του ευρωπαϊκού Βορρά, η ανακάλυψη των κοιτασμάτων συνοδεύτηκε από την ίδρυση ενός ισχυρού δημόσιου φορέα-κρατικής εταιρίας ενέργειας, με σκοπό την ανάπτυξη και διαχείριση τους. Η Den Norske Stats Oljeselskap, πρώην STATOIL και νυν Equinor, δημιουργήθηκε το 1972 κυριολεκτικά από το μηδέν. Στις επόμενες δεκαετίες κατάφερε να αναπτύξει κορυφαία τεχνογνωσία, στους τομείς των σεισμικών ερευνών και των γεωτρήσεων σε μεγάλα βάθη.

Συν τοις άλλοις, αποτελεί φορέα υψηλού κύρους και συνδιαμορφωτή της ενεργειακής, και όχι μόνο, στρατηγικής της χώρας. Δραστηριοποιείται σε παγκόσμιο επίπεδο και θεωρείται εκ των κορυφαίων διεθνών παικτών στον χώρο των πετρελαϊκών εταιριών. Επίσης, παρέχει σειρά ετησίων υποτροφιών σε νέους επιστήμονες, αλλά και καλλιτέχνες!. Από την άλλη, στην Ελλάδα ο ρόλος της κρατικής εταιρίας υδρογονανθράκων ανήκει στην ημιδημόσια εταιρεία ΕΛΠΕ.

Επίσης, παρά το γεγονός ότι η Νορβηγία είναι ένας τόπος φτωχός σε φυσικούς πόρους και η οικονομία της για αιώνες βασιζόταν στην αλιεία, έχει κατορθώσει να επιτύχει μια ισόρροπα διαφοροποιημένη οικονομική ανάπτυξη. Με απλά λόγια, ενώ οι εξαγωγές υδρογονανθράκων αποτελούν την ατμομηχανή της οικονομίας της, δεν συνιστούν τη μοναδική κύρια πηγή εσόδων.

Ο τομέας της αλιείας δεν εγκαταλείφθηκε. Αντιθέτως, χάρη και στα έσοδα απ’ τον ενεργειακό τομέα, επεκτάθηκε και ενδυναμώθηκε κατακόρυφα. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι τα ορυκτά καύσιμα διαθέτουν ελάχιστο μέρισμα στο νορβηγικό ενεργειακό μείγμα. Ειδικά στην ηλεκτροπαραγωγή, το 80% προέρχεται από υδροηλεκτρικούς σταθμούς, και άλλες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Τα παραπάνω έγιναν εφικτά, διότι οι νορβηγικές κυβερνήσεις ενέταξαν την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων σε έναν ευρύ εθνικό στρατηγικό πλαίσιο εκτεταμένου χρονικού ορίζοντα. Δεν αντιμετώπισαν τα δισεκατομμύρια εσόδων σαν μαγική λύση και μάνα εξ ουρανού, ούτε απλά σαν πηγή συντάξεων και παροχών. Έχει κανείς αμφιβολία για το πάρτυ που θα ακολουθήσει, στην περίπτωση που ανακαλυφθούν στην Ελλάδα και την Κύπρο αντίστοιχες ποσότητες;

Οι δηλώσεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ

Κλείνοντας θα ήθελα να αναφερθώ σε μια άλλη δήλωση επίσης από Αμερικανικά χείλη. Σ’ αυτή την περίπτωση την απάντηση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ στις απειλές Ερντογάν. «Η πολιτική των ΗΠΑ για την ΑΟΖ της Κύπρου είναι μακροχρόνια και δεν έχει αλλάξει: Οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν το δικαίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας να αναπτύξει τους πόρους εντός της Αποκλειστικής Οικονομικής της Ζώνης. Συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι οι πόροι πετρελαίου και φυσικού αερίου του νησιού, όπως και όλοι οι πόροι του, πρέπει να μοιραστούν ισομερώς ανάμεσα στις δύο κοινότητες στο πλαίσιο μιας συνολικής διευθέτησης. Αποθαρρύνουμε κάθε ενέργεια ή ρητορική που αυξάνει τις εντάσεις στην περιοχή» .

Ας σταθούμε στην ουσία, δηλαδή στην διαχρονική θέση των ΗΠΑ ότι «οι πόροι πετρελαίου και φυσικού αερίου του νησιού, όπως και όλοι οι πόροι του, πρέπει να μοιραστούν ισομερώς ανάμεσα στις δύο κοινότητες στο πλαίσιο μιας συνολικής διευθέτησης». Σε περίπτωση, λοιπόν, που όντως η ExxonMobil ανακαλύψει τεράστια κοιτάσματα, αυτά θα βρίσκονται στη διάθεση της Κυπριακής Δημοκρατίας, ή θα εργαλειοποιηθούν σαν καταλυτικός μοχλός πίεσης για τη λύση του Κυπριακού;

Ακόμα, διαφαίνεται ότι ο στρατηγικός σχεδιασμός της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, προσφάτως επιχειρεί τον εμπλουτισμό του κατευναστικού πλαισίου με μια υβριδική μεταφορά βαρών. Αυτή συνοψίζεται στο να προσφέρεται «γη και ύδωρ» στους δυνατούς, στη Γερμανία και στις ΗΠΑ, με την ελπίδα της μεταστροφής τους υπέρ των ελληνικών εθνικών συμφερόντων, στο πλαίσιο της κρίσης που διέρχονται οι σχέσεις των Δυτικών με την Τουρκία του Ερντογάν. Μάλλον οι ιθύνοντες δεν έχουν κατανοήσει κάτι βασικό. Οι ΗΠΑ θέλουν να επαναφέρουν την Τουρκία στο δυτικό στρατόπεδο, δεν επιθυμούν ούτε να τη διαμελίσουν ούτε να τη συντρίψουν, πόσο μάλλον για χατίρι μας.

Εν κατακλείδι, λυπάμαι, αλλά όσο πετρέλαιο και φυσικό αέριο και να βρεθεί, δεν θα γίνουμε Νορβηγία. Τουλάχιστον, όχι όσο δεν λειτουργούμε και σκεπτόμαστε σαν σύγχρονο κράτος. Ούτε όσο δεν αλλάξουν οι δομές και οι νοοτροπίες που μας οδήγησαν στην χρεωκοπία και στην κρίση.