Ο EastMed και ο… Άγιος Βασίλης

Μετά τη Χάγη, που θα μας λύσει τα προβλήματα με την Τουρκία, την καθυστερημένη και εκ των ενόντων προσέγγιση του Χαφτάρ στη Λιβύη, νέο “μαντζούνι” με εορταστικό περιτύλιγμα ανακάλυψαν οι φωστήρες της εξωτερικής μας πολιτικής, που μέλει να “καεί” και μάλιστα, όχι τόσο φαντασμαγορικά, όσο προ ημερών το χριστουγεννιάτικο δέντρο στην πλατεία Εξαρχείων!

Η υπογραφή στην Αθήνα μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ της συμφωνίας για την κατασκευή του αγωγού EastMed ανακοινώθηκε ως η κίνηση ματ που απομονώνει και ανατρέπει οριστικά τα σχέδια της Τουρκίας sτην Ανατολική Μεσόγειο και ακυρώνει τη συμφωνία της με τη Λιβύη. Είναι όμως μια κίνηση περισσότερο διπλωματική και για τη δημιουργία εντυπώσεων. Μία κίνηση για να πιεστούν τα πράγματα προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις, με μικρή έως αμελητέα επίπτωση επί της ουσίας.

Διότι όλοι γνωρίζουν ότι ο EastMed είναι ένα πολύ δύσκολο και πανάκριβο έργο. Δεν θα μπορούσε ποτέ να επιλεγεί για την μεταφορά φυσικού αερίου στην Ευρώπη, παρά μόνον εάν δεν θα μπορούσε να υπάρξει άλλη εναλλακτική, είτε μέσω μονάδων υγροποίησης (LNG) και μεταφορά του με τάνκερ, είτε με αγωγό μέσω Τουρκίας.

EastMed και TAP

Ας προχωρήσουμε σε μερικές μόνο συγκρίσεις:

Πρώτον, ο EastMed θα έχει ένα μήκος 2.000 km μέχρι να φτάσει στην Ιταλία. Αντίθετα, ένας αγωγός μέσω Τουρκίας φτάνει στον ήδη κατασκευασμένο αγωγό TAP και μπορεί να συνδεθεί μαζί του, σε διαδρομή 900 Km.

Δεύτερον, ο EastMed υποχρεωτικά στο μεγαλύτερό του μήκος (άνω των 1.300 Km), θα κατασκευαστεί υποθαλάσσια και σε μεγάλα βάθη, που μεταξύ Κύπρου και Κρήτης φτάνουν ακόμη και τα τρία χιλιόμετρα, σε ένα εξαιρετικά δύσκολο ανάγλυφο του βυθού. Αντίθετα το μεγαλύτερο μέρος του αγωγού μέσω Τουρκίας θα είναι επίγειο, χωρίς να αντιμετωπίζει αντίστοιχα κατασκευαστικά προβλήματα.

Τρίτον, πέραν των κατασκευαστικών προβλημάτων και του τρόπου που μπορεί αυτά να αντιμετωπίζονται σε έναν υποθαλάσσιο αγωγό τόσο μεγάλου μήκους και σε τόσο μεγάλα βάθη, και εξ αιτίας τους, τα υλικά κατασκευής του θα πρέπει να είναι εντελώς άλλης ποιότητας και αντοχής, από εκείνα του χερσαίου αγωγού. Πέραν των αντίξοων συνθηκών σε τόσο μεγάλα βάθη και των πιέσεων που θα ασκούνται, η αποφυγή διάβρωσης των μεταλλικών στοιχείων απαιτούν εξεζητημένες πανάκριβες επεξεργασίες και όχι πάντα επιτυχείς. Αντίθετα η κατασκευή χερσαίου αγωγού δεν απαιτεί τέτοιου είδους προστασία.

 Η σκοπιμότητα και η χρηματοδότηση του έργου

Ανακοίνωσαν ότι το μεγαλεπήβολο αυτό έργο, που αναβαθμίζει γεωπολιτικά την Ελλάδα, θα στοιχίσει, ούτε λίγο, ούτε πολύ, 7 δισ δολάρια. Ποιος αλήθεια έκανε αυτόν τον προϋπολογισμό για να του δώσουμε το βραβείο; Το έργο αυτό –εάν κάποτε υλοποιηθεί– εκτιμούμε πως θα κοστίσει τουλάχιστον τα τριπλά. Πώς προκύπτει αυτό;

Εάν υπολογίσουμε, ότι για κάθε χιλιόμετρο αγωγού θα απαιτηθούν περίπου 2.000 τόνοι επεξεργασμένου χάλυβα για τις σωληνώσεις, ακόμη και με 1.500 δολάρια τον τόνο να τον υπολογίσουμε (θα στοιχίσει πολύ παραπάνω), με 2.000 Km μήκους αγωγού θα χρειαστούν τουλάχιστον 4 εκατ. τόνοι Χ 1500 = 6.000.000.000 (6 δισ) δολάρια, μόνον το μέταλλο διαμορφωμένο σε σωλήνες!

Τα τεμάχια των σωληνώσεων, όμως, θα πρέπει να μεταφερθούν επί τόπου και να συναρμολογηθούν με ειδικές φλάντζες, συγκολλήσεις κτλ. Κι όλα αυτά κατά 70% υποβρυχίως σε βάθη μέχρι 3.000 μέτρων στον με εντονότατες κλίσεις βυθό της θάλασσας. Είναι εμπόδια που δεν υφίστανται σε άλλες περιπτώσεις υποθαλάσσιων αγωγών (π.χ. NordStream 2).

Συνεπώς, μιλάμε για εξεζητημένες και δύσκολες εργασίες, με ειδικά εξελιγμένης τεχνολογίας μηχανήματα, που θα πρέπει να κατασκευαστούν επί τούτου αποκλειστικά. Πανάκριβα πράγματα, “χρυσωρυχείο” για τους εργολάβους. Μας είπαν για τον προϋπολογισμό, αλλά δεν μας είπαν ποιος θα πληρώσει. Ο Νετανιάχου δεν νομίζω να έχει τόσο γερό πορτοφόλι, ο Αναστασιάδης μην το συζητάμε, και εμείς όνειρα γλυκά και απονήρευτα!

Κανένα ενδιαφέρον για χρηματοδότηση

Θα υπέθετε κανείς, ότι οι εταιρείες που έχουν αναλάβει, ή θα αναλάβουν τις εξορύξεις θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν το έργο, με μικρή, ή καθόλου συμμετοχή των εμπλεκομένων χωρών. Εξ άλλου αυτό είναι συνηθισμένη πρακτική. Αφού οι εταιρείες θα εκμεταλλεύονται τα κοιτάσματα, με μόνον ένα περίπου 20% όφελος για τα κράτη, ίσως και μικρότερο, μπορούν να μετακυλήσουν το κόστος των κατασκευών στην κατανάλωση. Έτσι, όμως θα καθίστατο το κόστος του αερίου μη ανταγωνιστικό σε σχέση με το ρωσικό αέριο.

Γι’ αυτό, απ’ όσο γνωρίζω, δεν έχει εκδηλωθεί μέχρι τώρα κάποιο άμεσο ενδιαφέρον από εταιρείες, πέραν των γενικών συζητήσεων. Είναι λογικό, αφού βρισκόμαστε ακόμη στη φάση των ερευνών και των προκαταρκτικών εργασιών της εξόρυξης από όσα κοιτάσματα έχει βεβαιωθεί η ύπαρξη και η εκμεταλλευσιμότητα τους. Μόνο το Λεβιάθαν στην ΑΟΖ του Ισραήλ είναι έτοιμο για έναρξη παραγωγής.

Από την άλλη, πέραν των τεχνικών δυσκολιών του έργου και του υπερβολικού του κόστους, είναι γνωστό, ότι οι αγωγοί παρά τη σταθερότητά τους στην παροχή, είναι ανελαστικοί ως προς την αγορά. Με την κατασκευή του EastMed, που εάν όλα πάνε καλά θα ολοκληρωθεί περί το 2030, το αέριο θα είναι αποκλειστικά διαθέσιμο στην Ευρώπη, χωρίς να είναι δυνατό να διατεθεί σε άλλες μεγάλες αγορές.

Καλύτερη λύση το υγροποιημένο αέριο

Σε μια Ευρώπη, όμως, που αντιμετωπίζει το φυσικό αέριο ως ενδιάμεσο καύσιμο μέχρι την πλήρη “απανθρακοποίηση”, που τοποθετείται γύρω στο 2050. Αυτό σημαίνει ότι –όπως επισημαίνουν ειδικοί– η αγορά φυσικού αερίου στην Ευρώπη παρουσιάζει έντονες αβεβαιότητες για το εάν μπορεί να αποτελεί πράγματι κατ’ αποκλειστικότητα αγορά για το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου και μάλιστα για αρκετές δεκαετίες μετά το 2030. Η Τουρκία, μάλιστα, αποκλείεται, παρά τις τεράστιες ενεργειακές της ανάγκες, που την οδηγούν σε ακόμη μεγαλύτερη εξάρτηση από τη Ρωσία.

Όλοι οι ειδικοί εκτιμούν ότι θα υπάρξει τις ερχόμενες δεκαετίες αυξημένη ζήτηση φυσικού αερίου στην Αφρική και στην Ασία (ειδικά στην Κίνα), με τον EastMed να αποκλείει τον εφοδιασμό τους από τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου. Έτσι, η επιλογή της υγροποίησης του αερίου και της μεταφοράς του με τάνκερ, φαίνεται να είναι η λύση με τα περισσότερα πλεονεκτήματα, αφού πέραν του κόστους του αγωγού, δίνουν την ευχέρεια εναλλακτικών αγορών και προορισμών.

Η υγροποίηση, σε συνδυασμό με την κατασκευή μικρότερου αγωγού μέσω της Τουρκίας που θα συνδεθεί με τον TAP, είναι η ενδεικνυόμενη (οικονομικά και τεχνικά) λύση, που θα εξασφαλίσει άμεσα τις αναγκαίες ποσότητες προς την Ευρώπη. Ποσότητες που μπορεί να αυξομειώνονται, χωρίς να δημιουργούν προβλήματα στην παραγωγή και τη διάθεσή της σε άλλες αγορές.

Και στο βάθος η συνεκμετάλλευση

Γι’ αυτό ο EastMed, μολονότι θα μας συνέφερε αφάνταστα, δεν είναι επιλέξιμο έργο. Δεν θα υπάρξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον χρηματοδότησης της κατασκευής του από τους ενδιαφερομένους παίκτες. Η αυξανόμενη, τον τελευταίο καιρό φιλολογία, έχει να κάνει με το ευρύτερο γεωπολιτικό παιχνίδι στην περιοχή και την προσπάθεια επανένταξης της Τουρκίας στο δυτικό “στρατόπεδο”.

Εξ ου και το πρόσφατο ενδιαφέρον των Αμερικανών για τον αγωγό, στο πλαίσιο αυτού του άτυπου –πλην πολύ επικίνδυνου– παζαριού με την Άγκυρα και στο βάθος τη Ρωσία. Με την Αθήνα και τη Λευκωσία να πιάνονται από τα “μαλλιά” τους και τον αποδυναμωμένο Νετανιάχου  να αντιμετωπίζει σοβαρότατη πολιτική κρίση, η υπογραφή συμφωνίας για τον αγωγό στις 2 Ιανουαρίου, σε συνέχεια εκείνης της Ιερουσαλήμ της 20ης Μαρτίου 2019, παρουσία του Μάικ Πομπέο, είναι μια “καλή” διαφυγή.

“Λουκούμι” φυσικά για την καθεστωτική προπαγάνδα και τον εφησυχασμό του κόσμου σχετικά με τις εξελίξεις. Κι όταν όλο αυτό, παρά τις τρεις υπογραφές, αποδειχθεί “όνειρο θερινής νυκτός”, θα υπάρχει το άλλοθι ότι «εμείς κάναμε ό,τι μπορούσαμε». Με την επίσημη πια εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων και τη συνεκμετάλλευση ως τη μόνη λύση για να αποφευχθεί ο πόλεμος.

Ένα θερμό επεισόδιο ίσως κριθεί αναγκαίο συμπλήρωμα για να πεισθεί και ο τελευταίος. Συνεπώς μη χαιρόμαστε. Δεν έχουμε κερδίσει τον πρώτο αριθμό στο Joker, ούτε μας έφτασε ο Άγιος Βασίλης! Μακάρι να κάνω λάθος, αλλά στο τέλος μάλλον θα βρεθούμε “χρήσιμοι ηλίθιοι” και “δαρμένοι και χρεωμένοι”. Ενδεχομένως και με την πατρίδα ακρωτηριασμένη!