O μύθος των αποτελεσματικών αγορών

Νέο βιβλίο με τίτλο «Ο Μύθος των αποτελεσματικών αγορών» εξέδωσε ο καθηγητής Κώστας Μελάς. Στο βιβλίο αυτό καταβάλλεται μια σημαντική προσπάθεια να τεθεί υπό κριτική διερεύνηση η κυρίαρχη σήμερα χρηματοοικονομική θεωρία, η λεγόμενη «νέα ποσοτική» χρηματοοικονομική θεωρία. Οι θιασώτες και οι συνοδοιπόροι της, αλλά κυρίως όλοι όσοι λειτουργούν εδώ και κάμποσα χρόνια με βάση τις αποφάνσεις και τα πορίσματά της, στον χώρο των χρηματοπιστωτικών αγορών ονομάζονται στην χρηματιστηριακή αργκό, ποσοτικάριοι.

Πρόκειται για μια θεώρηση που προκρίνει την ευρεία χρήση των εφαρμοσμένων μαθηματικών και συγκεκριμένα της θεωρίας των πιθανοτήτων για τη λύση «πραγματικών προβλημάτων». Ουσιαστικά πρόκειται για την εκμετάλλευση της δυνατότητας που παρέχουν οι σύγχρονοι υπολογιστές να επιλύονται πρακτικά μαθηματικά προβλήματα, αντικαθιστώντας τις μαθηματικές γνώσεις και την μαθηματική μέθοδο, με διάφορες τεχνικές, όπως για παράδειγμα η τεχνική της προσομοίωσης, υπογραμμίζει ο κ. Μελάς.

Με τον τρόπο αυτό επιχειρείται η λύση προβλημάτων χωρίς αυτός που «λύνει» το πρόβλημα να έχει συνολική θεωρητική άποψη για την προτεινόμενη λύση. Όλα ξεκινούν από την χρήση της θεωρίας των πιθανοτήτων και της Στατιστικής Μηχανικής στην επίλυση προβλημάτων χρηματοπιστωτικού ενδιαφέροντος. Στην επιστήμη οι πιθανότητες αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο που αντιμετωπίζονται και οι πληροφορίες.

Αν σκεφτούμε τη σημασία που στα σύγχρονα χρηματοοικονομικά δίνεται στην πληροφορία και ότι όλα τα αντίστοιχα υποδείγματα σε καθεστώς αβεβαιότητας και όχι μόνο, εμπεριέχουν και μια θεώρηση του τρόπου σχηματισμού των προσδοκιών, γίνεται αντιληπτή η σημασία που αποδίδεται στην πληροφορία και στις προσδοκίες. Τα «ποσοτικά» υποδείγματα, μέσω της δυνατότητας που τους δίνεται από την τρομακτική εξέλιξη της επιστήμης των υπολογιστών θεωρούν ότι μπορούν να κάνουν ένα ακόμα βήμα και να προχωρήσουν, υπό μια έννοια, στην ποσοτικοποίηση των προσδοκιών.

Καταλήγει πάντα σε αποτυχία

Ο Μελάς θεωρεί ότι κάνουν λάθος. Λάθος δομικό. Λάθος του τρόπου που τίθεται το πρόβλημα. Πρόκειται για ένα αδιέξοδο δρόμο τον οποίο έχουν επιλέξει οι οικονομικοί επιστήμονες σε μια προσπάθεια να καταστήσουν την επιστήμη τους εφάμιλλη των λεγόμενων φυσικών επιστημών. Oι χρηματοοικονομολόγοι με διάφορους τρόπους κάνουν τα υποδείγματά τους όλο και πιο σύνθετα, ελπίζοντας να «πλησιάσουν» την πραγματικότητα, χωρίς όμως επιτυχία. Ενώ αυτές οι προσπάθειες εντάσσονται σαφέστατα στην προσπάθεια διεύρυνσης της θετικής ευρετικής του υποδείγματος, γεγονός απολύτως θεμιτό, αποδεικνύονται όχι γόνιμες.

Θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε με απλά λόγια ότι οι χρηματοοικονομολόγοι προσπαθούν να ταιριάξουν «τον κανόνα» πάνω στα δεδομένα ώστε ενδεχομένως να ανταποκρίνεται σε αυτά». Η όλη προσπάθεια παρά τις συγκυριακές ελπίδες που δημιουργεί λόγω τυχαίων γεγονότων, τους τόνους χαρτί που καταναλώνεται και τις αμέτρητες ώρες συζητήσεων καταλήγει πάντα σε αποτυχία. Το γιατί μπορεί να ειπωθεί με πολλούς τρόπους που ουσιαστικά συμπυκνώνονται σε ένα: το ανθρώπινο περιβάλλον διαρκώς μεταβάλλεται με αποτέλεσμα τα γεγονότα να καθίστανται απρόβλεπτα.

Οι θεωρητικοί των αποτελεσματικών αγορών και όσοι τους ακολουθούν βασιζόμενοι σε αρχές που προκύπτουν μόνο από την περιγραφή και τη στατιστική ανάλυση βρίσκονται σε απόλυτα μειονεκτική θέση. Αγνοούν τα θεμελιακά προβλήματα των επιστημών. Ή μάλλον, μερικοί από αυτούς, τα αγνοούν σκοπίμως έχοντας σαφή γνώση για αυτά.

Συμπεριφέρονται με αυτό τον τρόπο πιστεύοντας ότι έτσι δεν εμπλέκονται στις σοβαρά και περίπλοκα μεθοδολογικά προβλήματα των θεμελιωδών επιστημών. Η τακτική τους είναι να επιχειρούν τη λύση των προβλημάτων σε επίπεδο μικροθεμελίωσης χρησιμοποιώντας όσο το δυνατόν μικρότερο αριθμό υποθέσεων. Με αυτόν τον τρόπο στοχεύουν στην κατασκευή υποδειγμάτων με ευρύτατη δυνατόν εφαρμογή και για το λόγο αυτό προβαίνουν σε τεχνικές αφαιρέσεις τόσο ακραίες, ώστε τα υποδείγματα δεν αντιπροσωπεύουν τίποτε περισσότερο από απλές ασκήσεις εφαρμοσμένων μαθηματικών, οι οποίες ως τέτοιες είναι εσωτερικά συνεπείς αλλά τίποτε περισσότερο όσον αφορά στην εξήγηση και κατανόηση της πραγματικότητας.

Οι εργαζόμενοι δεν γνωρίζουν

Όπως γράφει ο Γκαλμπρέιθ (Τα Οικονομικά της Αθώας Απάτης, Α.Α. Λιβάνης 2006. Επιστημονική Επιμέλεια και Πρόλογος Κ. Μελάς). “Ο χρηματοοικονομικός κόσμος διατηρεί μια μεγάλη, δραστήρια και καλά αμειβόμενη κοινότητα, η οποία στηρίζεται σε μια επιβεβλημένη αλλά φαινομενικά επιτηδευμένη άγνοια. Δεδομένης της απρόβλεπτης αλλά ισχυρής επιρροής που ασκεί η ευρύτερη οικονομία, οι εργαζόμενοι και αυτοαπασχολούμενοι, για να επαναλάβω, οι οποίοι προσπαθούν να προβλέψουν τις μελλοντικές χρηματοοικονομικές αποδόσεις ενός κλάδου ή μιας επιχείρησης, δεν γνωρίζουν και συνήθως δεν ξέρουν ότι δε γνωρίζουν”.

“Οι προβλέψεις που γίνονται από μια χρηματοοικονομική επιχείρηση, έναν οικονομολόγο της Wall Street ή έναν χρηματοοικονομικό σύμβουλο σχετικά με τις οικονομικές προοπτικές μιας επιχείρησης – ύφεση, προγραμματισμένη ανάκαμψη ή μια συνεχής οικονομική μεγένθυνση – θεωρούνται ότι αντανακλούν την οικονομική και χρηματοοικονομική εμπειρία. Και δε μπορούμε εύκολα να απορρίψουμε την πρόβλεψη ενός ειδικού. Η παρελθούσα συμπτωματική επιτυχία και ένα πλήθος από διαγράμματα, εξισώσεις και πολλή αυτοπεποίθηση επιβεβαιώνουν σε βάθος αυτή την αντίληψη. Ετσι προκύπτει η απάτη. Η διόρθωση αναμένεται“.