Οι βλαβερές συνέπειες της μεγάλης ανισοκατανομής των εισοδημάτων

Τα σημαντικά σφάλματα της οικονομικής κοινωνίας στην οποία ζούμε είναι η αυθαίρετη και άνιση διανομή του πλούτου και των εισοδημάτων. Ας πάρουμε ως παράδειγμα την οικονομία των ΗΠΑ. Στη γραφική παράσταση που ακολουθεί, καταγράφονται οι εξελίξεις του μεριδίου του εισοδήματος που αναλογεί στο κατώτερο 90% των εισοδηματικών κλιμακίων (μπλε γραμμή), αυτό που αναλογεί στο ανώτερο 1% (κόκκινη γραμμή) και στους μισθούς (πράσινη γραμμή) την περίοδο 1929-2014.

Το πρώτο γενικό συμπέρασμα που συνάγεται είναι ότι από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 αρχίζει η συνεχής μείωση του ποσοστού του εισοδήματος που αναλογεί στο κατώτερο 90% του πληθυσμού με βάση τα εισοδηματικά μερίδια. Ουσιαστικά επανέρχεται σε επίπεδα πριν από την μεγάλη οικονομική κρίση του 1929. Αντιθέτως το ανώτερο 1% του πληθυσμού, με βάση πάντα τα εισοδηματικά μερίδια, βλέπει το ποσοστό του να αυξάνει. Σχεδόν διπλασιάζεται, επανερχόμενο περίπου στο επίπεδο πριν από τη μεγάλη οικονομική κρίση του 1929. Το ποσοστό των μισθών στο συνολικό εισόδημα επίσης αρχίζει να μειώνεται, μετά από μια περίοδο σταθερότητας, από τα τέλη της δεκαετίας του 1970.

Το δεύτερο και ίσως πιο ενδιαφέρον συμπέρασμα το οποίο προκύπτει αφορά στην εξέλιξη των αναφερομένων μεγεθών την περίοδο μετά το ξέσπασμα τόσο της μεγάλης οικονομικής κρίσης του 1929, όσο και της επίσης μεγάλης οικονομικής κρίσης του 2008. Σύμφωνα με τα στοιχεία της γραφικής παράστασης, μετά την κρίση του 1929, από το 1934 περίπου και μετά, αρχίζει η μείωση της ανισοκατανομής του εισοδήματος η οποία διατηρείται μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του 1970. Είναι η ονομαζόμενη «χρυσή περίοδος» του μεταπολεμικού καπιταλισμού.

Παρότι συνδράμουν και άλλοι παράγοντες στη διαμόρφωση αυτής της κατάστασης, είναι απολύτως βέβαιον ότι η μείωση της ανισοκατανομής του εισοδήματος και η βελτίωση των εισοδηματικών μεριδίων των μεγάλων κατηγοριών του πληθυσμού συνέβαλαν αποφασιστικά στην αύξηση της γενικότερης ευημερίας των χωρών της Δύσης.

Μετά το 2008

Τα ρωμαλέα εργατικά κινήματα, οι πολιτικές δυνάμεις της γενικότερης Αριστεράς, όλες οι δημοκρατικές δυνάμεις, καθοδηγούμενες από συγκεκριμένες θεωρητικές προσεγγίσεις, ήταν οι βασικοί παράγοντες που έσπρωξαν τις κυρίαρχες αρχηγεσίες στο να αποδεχτούν τη συγκεκριμένη κατάσταση. Αντιθέτως, μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008, η μεγέθυνση της ανισοκατανομής συνεχίζεται, σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία της γραφικής παράστασης.

Το γεγονός αυτό εμπεριέχει από μόνο του έντονα τα στοιχεία της επόμενης κρίσης. Η συσσώρευση του κεφαλαίου δεν εξαρτάται καθόλου από μια χαμηλή ροπή προς κατανάλωση. Αντίθετα, αναχαιτίζεται από αυτήν και μόνο σε συνθήκες πλήρους απασχόλησης η χαμηλή ροπή προς κατανάλωση επενεργεί θετικά στη μεγέθυνση του κεφαλαίου.

Παράλληλα, στις σημερινές συνθήκες η αποταμίευση και η νομισματική ρευστότητα είναι υπερεπαρκείς. Επομένως, μέτρα αναδιανομής των εισοδημάτων κατά τρόπο που πιθανώς να αυξάνει τη ροπή προς κατανάλωση μπορεί να αποδειχτούν ευνοϊκά για τη συσσώρευση του κεφαλαίου. Διαχέεται όμως, στην κοινή γνώμη μια λανθασμένη (για την ακρίβεια κατευθυνόμενη) αντίληψη ότι η συνεχής αύξηση του εισοδήματος στα ανώτερα και ανώτατα εισοδηματικά κλιμάκια συμβάλλει και στην αύξηση του πλούτου της κοινωνίας.

Πρόκειται για την αντίληψη γνωστή ως Trickle-down effect που συνδέεται άμεσα με την Καμπύλη Laffer, με τη μείωση των φόρων σε συγκεκριμένες κοινωνικές και επιχειρηματικές κατηγορίες. Το δόγμα αυτό αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της κυρίαρχης σχολής των Οικονομικών της Προσφοράς. Ουδέν ψευδέστερον, όμως. Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει. Η μείωση της ανισοκατανομής του εισοδήματος συμβάλλει αποφασιστικά στην αύξηση του πλούτου της κοινωνίας, διαμέσου της αύξησης του όγκου του κεφαλαίου.

Σκοπός της οικονομικής πολιτικής είναι να καταστήσει τον όγκο του κεφαλαίου μη σπάνιο. Δηλαδή να μην χαρακτηρίζεται ως σπάνιο αγαθό. Αν αυτός είναι ο στόχος τότε, η πολιτική του Κράτους θα πρέπει να κατευθύνεται σε αύξηση και συμπλήρωση της ροπής προς επένδυση και -σε όποιο βαθμό είναι ασφαλές- να υποκινεί τη μέση ροπή προς κατανάλωση.