Πώς το Bullwhip αναβαθμίζει την Ελλάδα, αλλά το εκμεταλλεύεται ο Ερντογάν!

Bullwhip; Τί είναι αυτό που η συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων αγνοεί; Αν δεν το έχετε ακούσει ποτέ, μην απογοητεύεστε. Επτά στους δέκα οικονομολόγους δεν γνωρίζουν τι είναι. Κι όμως, είναι φαινόμενο που απασχολεί τους πάντες στην κορυφή της οικονομικής πυραμίδας εδώ και 60 χρόνια! Oι περισσότεροι πιστεύουν ότι ο άνθρωπος έσπασε σε ταχύτητα το φράγμα του ήχου το 1947, όταν ένα αεροσκάφος jet, το XS-1 με πιλότο τον Chlarles Yeager κατέγραψε υπερηχητική πτήση, με μέγιστη ταχύτητα 1,06 Mach (1.299 χλμ/ώρα).

Η αλήθεια είναι ότι ο άνθρωπος κατάφερε να φτιάξει κάτι που να σπάει το φράγμα του ήχου πριν από 5.000 χρόνια. Ήταν μια πάρα πολύ απλή “συσκευή”, η οποία αποτελείτο από ένα ξύλο που στην άκρη του είχε δεμένο ένα σκοινί κατασκευασμένο από δέρμα ζώου! Πρόκειται για το γνωστό μαστίγιο! Με μια απλή κίνηση του καρπού μας δίνουμε στο άλλο άκρο του μαστιγίου ταχύτητα που ξεπερνά το φράγμα του ήχου. Γι’ αυτό ακούγεται και ο χαρακτηριστικός ήχος κάθε φορά που τινάζουμε το μαστίγιο.

Το μαστίγιο (whip), ή καλύτερα το ταυρομαστίγιο (bullwhip) που κρατούσαν οι καουμπόηδες στα ροντέο, έμελλε να εμπνεύσει έναν οικονομολόγο και μηχανικό ηλεκτρονικών υπολογιστών το 1961. Αυτός κατάφερε να ενσωματώσει την λειτουργία της αρχέγονης εφεύρεσης του μαστιγίου, σε μια υπερσύγχρονη οικονομική θεωρία. Αρχικά η θεωρία αυτή έγινε γνωστή ως θεωρία Forrester). Το 1997, όμως, τρεις επιστήμονες του Stanford Business School (Hau Lee, V. Padmanabhan και Seungjin Whang), αναλύοντας την θεωρία Forrester στην πραγματική οικονομία, της έδωσαν το προσωνύμιο “Bullwhip Effect”, με το οποίο παραμένει γνωστή μέχρι σήμερα.

Η θεωρία Forrester αφορά κυρίως στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Από τις αρχές του 2020 ανέλυσα τους φόβους μου για ενδεχόμενο σπάσιμο της εφοδιαστικής αλυσίδας που θα οδηγούσε σε αλλεπάλληλες κρίσεις την παγκόσμια οικονομία. Είχα τότε στηριχτεί πολύ στην θεωρία Forrester, δηλαδή στο BullWhip. Τα γεγονότα απέδειξαν ότι οι προβλέψεις ήταν ορθές. Το φαινόμενο BullWhip στις εφοδιαστικές αλυσίδες μπορούμε να το ορίσουμε  ως «την στρέβλωση της πραγματικής ζήτησης που ταξιδεύει στην αλυσίδα εφοδιασμού από τον τελικό καταναλωτή στον λιανοπωλητή, στον χονδρέμπορο κι από εκεί στον κατασκευαστή και στον προμηθευτή, λόγω της διακύμανσης των τελικών παραγγελιών οι οποίες μπορεί να είναι μεγαλύτερες από αυτές των πωλήσεων τελικά».

Με απλά λόγια, μια μικρή αύξηση στην πραγματική ζήτηση ενός προϊόντος από τους καταναλωτές (όπως μικρή είναι η κίνηση του καρπού μας όταν τινάζουμε το μαστίγιο) μπορεί να προκαλέσει μια μεγάλη αύξηση της ζήτησης του προϊόντος από τους εμπόρους λιανικής κι μια τεράστιων διαστάσεων αύξηση από τους προμηθευτές! Για την καλύτερη κατανόηση του bullwhip effect, παραθέτω το επόμενο διάγραμμα:

To φαινόμενο Bullwhip 

Μέχρι και το 2019, το φαινόμενο BullWhip ήταν θέμα ανάλυσης σε πανεπιστήμια και εταιρίες logistics που συμμετέχουν ενεργά στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Οι πολιτικοί ειδικά στην ΕΕ είχαν “μεσάνυχτα” και ουδέποτε τους απασχόλησε! Η πανδημία, έμελλε να ρίξει μια άνευ προηγουμένου σφαλιάρα σε όσους αγνοούσαν τις φωνές μοντέρνων οικονομολόγων, οι οποίοι προειδοποιούσαν για τον Αρμαγεδώνα που έρχεται!

Το ευρω-σύστημα και το τραπεζικό κατεστημένο εμπιστεύτηκε κάποιους “παππούδες” για την προστασία της οικονομίας. Αγνόησε την δουλειά 45άρηδων που διέθεταν και εμπειρία και γνώση των υπερσύγχρονων μοντέλων οικονομικής διαχείρισης και πρόβλεψης! Πού φάνηκε αυτό; Στην κρίση της πανδημίας. Κανένας σύγχρονος οικονομολόγος δεν θα συνιστούσε ποτέ lockdown, διότι ως θεραπεία δημιουργεί περισσότερα θύματα από όσα θεραπεύει στην πράξη. Και γεννά νέες οικονομικές στρεβλώσεις, τις οποίες είναι αδύνατον να διαχειριστούμε.

Αφού πήραν το “μαστίγιο” για να αντιμετωπίσουν την πανδημία, απέτυχαν να μετρήσουν την μετάδοση του αντίκτυπου που είχε. Αγνόησαν τον βασικό νόμο του “bullwhip effect”, με αποτέλεσμα το 2020 να διαταράξουν και τελικώς να σπάσουν την εφοδιαστική αλυσίδα στον πλανήτη. Η θεωρία του bullwhip από το 1961 εξηγεί επαρκώς ότι υπάρχουν προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν άμεσα. Το μεγαλύτερο εξ αυτών είναι η αδυναμία του κάθε κλάδου (ενδιάμεσου) στις αλυσίδες, να συνεννοηθεί επαρκώς με τους υπόλοιπους.

Αυτό έχει το εξής τραγικό αποτέλεσμα: Ενώ οι καταναλωτές είχαν περιορίσει δραστικά την κίνηση των αυτοκινήτων, οι χονδρέμποροι αύξαναν τις παραγγελίες π.χ. προφυλακτήρων αυτοκινήτων λόγω του bullwhip effect! Μια τέτοια στρέβλωση μπορεί σε περιόδους ευμάρειας να “κρύβεται κάτω από το χαλί” αλλά σε περιόδους κρίσης μαθαίνεται γρήγορα, με αποτέλεσμα ο φόβος να επεκτείνεται  παντού, ακόμα και στα χρηματιστηριακά ταμπλό.

Bullwhip Effect και εφοδιαστικές αλυσίδες

Έτσι, όταν έληξε το πρώτο σκληρό lockdown, οι “παππούδες” πίστεψαν ότι όλα θα επανέλθουν στην κανονικότητα με αυτόματο τρόπο. Άλλωστε είχαν φροντίσει να κόψουν τόσο χρήμα όσο δεν κόπηκε ποτέ! Δεν αντελήφθησαν ότι η μικρή αύξηση στην ζήτηση των αγαθών μετά την άρση του lockdown, ο φόβος και η απουσία ενημέρωσης θα οδηγήσει πολλούς στις εφοδιαστικές αλυσίδες να προβούν σε πολύ αυξημένες παραγγελίες σε σχέση με αυτά που ζητούσε ο καταναλωτής στην πραγματικότητα.

Εάν υποθέσουμε ότι η αύξηση της ζήτησης για ένα προϊόν από τους καταναλωτές το καλοκαίρι του 2020 ήταν της τάξης του 10%, οι “παππούδες” δεν μπόρεσαν να “δουν” την αλήθεια της πραγματικής αγοράς. Πίστεψαν ότι η ζήτηση ήταν 50%. Γιατί; Γιατί το 10% της πραγματικής αύξησης της ζήτησης των πολιτών, είχε γίνει 20% στους λιανοπωλητές σουπερμάρκετ, οι οποίοι ήθελαν να αυξήσουν το στοκ τους δια παν ενδεχόμενο. Κατόπιν οι χονδρέμποροι για να καλυφθούν επιχειρηματικά το ανέβασαν στο 30%. Πράγμα που το είδαν οι κατασκευαστές, οι οποίοι το έκαναν 40%. Αυτό τρόμαξε τους προμηθευτές, οι οποίοι εκτόξευσαν τις προμήθειες τους για το προϊόν κατά 50%.

Επί της ουσίας δηλαδή, η πραγματική αύξηση της ζήτησης μετά την πανδημία, ενώ ήταν μόνο 10%, στις Βρυξέλλες την κατέγραψαν λανθασμένα σαν αύξηση 50%. Δεν μπήκαν στον κόπο να αποκωδικοποιήσουν τι πραγματικά συνέβαινε. Οι εφοδιαστικές αλυσίδες προϊόντων από την Κίνα προς την Ευρώπη δεν έχουν μονοσήμαντη κατεύθυνση. Ένα προϊόν που κατασκευάζεται στην Κίνα, συνήθως χρειάζεται πρώτη ύλη που προέρχεται από χώρες εκτός Κίνας! Με πρώτο και κλασσικό παράδειγμα την ενέργεια.

Η εφοδιαστική αλυσίδα ενός smartphone που φτιάχνεται στη Γουχάν συνδέεται με τη ροή του πετρελαίου που χρειάζονται τα κινεζικά εργοστάσια για να λειτουργήσουν. Αυτό έρχεται από τη Ρωσία, τον Κόλπο και τις ΗΠΑ. Πολύ απλά, οι εφοδιαστικές αλυσίδες πρωτίστως αφορούν στις μεταφορές πρώτων υλών όποιες κι αν είναι αυτές. Στο κομμάτι της ενέργειας, το σπάσιμο των εφοδιαστικών αλυσίδων, ήταν το πιο κρίσιμο και το πιο γρήγορο σε ταχύτητα. Το ίδιο και στην αγορά των μετάλλων.

Αποτέλεσμα ήταν οι τιμές να κάνουν ράλι εξ αιτίας τις ανικανότητας των διαχειριστών της Δύσης να εντάξουν στην εξίσωση το bullwhip effect. Δεν το είδαν ούτε το 2020 που οδήγησε στις αρνητικές τιμές του πετρελαίου! Δεν το είδαν ούτε το 2021 που οδήγησε στο ακριβώς ανάποδο, στην άνοδο των τιμών. Δεν το είδαν στην επερχόμενη ενεργειακή κρίση του 2021. Δεν το είδαν καν μετά το καλοκαίρι του 2021 στην επερχόμενη επισιτιστική κρίση. Και φυσικά δεν το είδαν στην πολεμική κρίση της Αρμενίας, του Καζακστάν και της Ουκρανίας.

Η μικρή Κίνα

Δυστυχώς για μας, όλο αυτό το είχε δει ο Ερντογάν ο οποίος σχεδίασε και ανακατεύθυνε την πολιτική του τόσο εις βάρος της ΕΕ όσο και εις βάρος της Ελλάδος και των εταίρων μας στο EastMed Forum! Ο Ερντογάν συνειδητοποίησε ότι το bullwhip αναβαθμίζει γεωπολιτικά την Ελλάδα η οποία μετατρέπεται αναγκαστικά σε πύλη εισόδου και εξόδου του παγκόσμιου εμπορίου. Ισχυροποιεί την δυναμική των Ελλήνων εφοπλιστών, κάνοντάς τους πιο απαραίτητους από ποτέ.

Ο Ερντογάν προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την κρίση και να φτιάξει μια “μικρή Κίνα” δίπλα στην Ευρώπη, που θα παράγει τα πάντα και θα τα πουλά με πολύ μικρότερο μεταφορικό κόστος και πρωτίστως τα προϊόντα θα φτάνουν στην ώρα τους. Προσπαθεί παράλληλα να δημιουργήσει οικονομία ενεργειακής υπερεπάρκειας, με νέα υδροηλεκτρικά φράγματα, νέα λιγνιτικά, νέα κοιτάσματα αερίου στην Μαύρη Θάλασσα και φυσικά νέα πυρηνικά εργοστάσια. Προσπαθεί να γίνει ενεργειακό hub με αγωγούς που θα περνάνε όλοι μέσω Τουρκίας.

Γι’ αυτό κάνει το παν να διαλύσει το τρίπολο Πειραιάς-Θεσσαλονίκη-Αλεξανδρούπολη στις ναυτιλιακές ρότες. Προσπαθεί να μεταφέρει τους ναυτικούς δρόμους μόνο προς Τουρκία, εξοντώνοντας λιμάνια σε Ελλάδα και σε χώρες όπως ο Λίβανος και το Ισραήλ! Εάν μάλιστα, μπορέσει να κλέψει τα κοιτάσματα φυσικού αερίου Κύπρου και Ελλάδας, θα στρέψει και τους υπόλοιπους παραγωγούς της Ανατολικής Μεσογείου σε αγωγούς που θα περνάνε από τουρκικό έδαφος!

Στόχος η Αλεξανδρούπολη

Η τελευταία πρόκληση της πτήσης τουρκικών μαχητικών 2,5 μίλια από την Αλεξανδρούπολη, είχε σκοπό να διαταράξει συμβολικά την ελληνική επένδυση στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού του LNG όπου η χώρα μας προηγείται έναντι της Τουρκίας. Ας σημειωθεί ότι η αρχική επένδυση εξελίσσεται  πλέον σε πολυεθνική με την συμμετοχή εταιριών από Κύπρο, Βουλγαρία και Σκόπια!

Γι’ αυτό και δεν λογαριάζει ούτε τις ΗΠΑ που έχουν στήσει μεγάλη στρατιωτική βάση στην Αλεξανδρούπολη. Θεωρεί την ακύρωση του έργου στην Αλεξανδρούπολη ζωτικής σημασίας για τα σχέδια του. Γι’ αυτό πέταξαν τα F-16 του πάνω από την πλωτή πλατφόρμα αερίου (FSRU). Γι’ αυτό φρόντισε τον περασμένο Φεβρουάριο να γίνει η Τουρκία δεύτερη χώρα διεθνώς σε εισαγωγές αμερικάνικου LNG (με 15 φορτία), πίσω από την πρώτη Αγγλία (22) αφήνοντας πίσω την Ισπανία (13) και τις Γαλλία (8) και Ολλανδία (8).

Δυστυχώς, σύγχρονες θεωρίες όπως αυτή του BullWhip δεν είναι καν αντιληπτές από τα γραφεία που παράγουν  πολιτική σε Ελλάδα και ΕΕ. Κάτι που αν θέλουμε να το συνοψίσουμε ως κίνδυνο για το μέλλον μας, πρέπει να αναρωτηθούμε με μια εύστοχη παροιμία που χρησιμοποιεί ο ελληνικός λαός σε αυτές τις περιπτώσεις: «Που πάμε ξεβράκωτοι στ’ αγκάθια»;