Quo vadis Ταγίπ Ερντογάν; – Γκρεμός μπροστά…
10/08/2021
Πριν από μία δεκαετία ο τότε πρωθυπουργός της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν αποφασίζει να μετατρέψει την χώρα του σε μεγάλη περιφερειακή δύναμη, εγκαταλείποντας το σχέδιο σύγκλισής της προς τη ΕΕ και προωθώντας μία πολιτική προβολής ισχύος κυρίως προς τις χώρες που είχαν αποτελέσει οθωμανικά εδάφη. Εκτιμούσε πως η διεύρυνση της τουρκικής επιρροής παρέχει τα εχέγγυα για την μετατροπή της χώρας στην υπερδύναμη της περιοχής.
Όμως μετά την μεγάλη χρηματοοικονομική κρίση του δευτέρου εξαμήνου του 2018, το εθνικό νόμισμα εισέρχεται σε μία επικίνδυνη καθοδική περιδίνηση στις αγορές συναλλάγματος, τα δημόσια ελλείμματα διογκώνονται απότομα, ενώ ο πληθωρισμός αυξάνεται σταθερά με την επίσημη μέτρηση του Ιουλίου να δίδει 18,95%.
Με δεδομένο ότι τον Ιούλιο του 2020 ο πληθωρισμός φθάνει το 11,82%, η άνοδός του μετά από ένα δωδεκάμηνο στο 18,95% (το υψηλότερο επίπεδο της τελευταίας διετίας), απειλεί πλέον τα επιτόκια της κεντρικής τράπεζας που παραμένουν από τον Μάρτιο σταθερά στο 19%. Η τράπεζα δέχεται αφόρητες πιέσεις από οικονομολόγους και θεσμικούς επενδυτές για να προχωρήσει σε αύξηση των επιτοκίων της, αλλά ο Ερντογάν παραμένει πεισματικά αντίθετος στην πολιτική των υψηλών επιτοκίων, με τον ισχυρισμό ότι προκαλούν πληθωριστικές πιέσεις, αν και τα δεδομένα τον διαψεύδουν παταγωδώς.
Οι εκτιμήσεις αναλυτών
Ο επικεφαλής των στρατηγικών αναλυτών του Bluebay Asset Management, Τίμοθι Ας, χαρακτηρίζει την κατάσταση ιδιαίτερα ανησυχητική και επικίνδυνα προβληματική, αν και η Yeni Şafak, το γνωστό φερέφωνο του καθεστώτος, τον καταγγέλλει πως ενορχηστρώνει τις κερδοσκοπικές επιθέσεις εναντίον του τουρκικού νομίσματος. Κατά τον Ας, η αξιοπιστία του καθεστώτος Ερντογάν έχει εξανεμισθεί και πολλοί αναλυτές εκτιμούν πως οι μετρήσεις του Τουρκικού Στατιστικού Ινστιτούτου χειραγωγούνται για να διατηρούνται κάτω από το επίπεδο του 19% ώστε να αποφευχθούν νέες αυξήσεις επιτοκίων.
Το γεγονός μάλιστα ότι έχουν πραγματοποιηθεί πρόσφατα μαζικές μεταβολές στο ανώτατο στελεχιακό δυναμικό του ινστιτούτου και την διοίκησή του, τροφοδοτεί τις υποψίες και την συνωμοσιολογία για τις προθέσεις του Τούρκου προέδρου. Αυτό προδίδεται και από τις έρευνες του οικονομικού πρακτορείου Bloomberg και του Reuters, που συγκεντρώνουν εκτιμήσεις των ειδικών του οικονομικού χώρου της Τουρκίας, που κατά μέσο όρο δίδουν τιμές της τάξης του 18,5% και 18,6% αντίστοιχα, επηρεασμένες από διαρροές της τουρκικής προεδρίας.
Ο Ας εκτιμά πως ξένοι και Τούρκοι επενδυτές δυσπιστούν για την ασφάλεια των θέσεών τους στο τουρκικό νόμισμα μετά από σειρά αναπάντεχων γεγονότων τους τελευταίους μήνες που συνδυάζονται και με την αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά του Τούρκου προέδρου. Οι παρεμβάσεις του στο ανώτατο στελεχιακό δυναμικό της κεντρικής τράπεζας (εκτός από τον προηγούμενο διοικητή έχει αποπέμψει τέσσερις από τους επτά υποδιοικητές και την πλειοψηφία των ανώτατων αξιωματούχων), και στο δυναμικό του Στατιστικού Ινστιτούτου, εντείνουν τις ανησυχίες.
Τιμές δημοφιλίας και πληθωρισμού
Κατά τον επικεφαλής των αναλυτών του Bluebay Asset Management, ο κόσμος στην Τουρκία υποπτεύεται τα χειρότερα μετά την ανακοίνωση του πληθωρισμού για τον Ιούλιο, εξέλιξη που δεν θα έθετε θέμα αξιοπιστίας προ διετίας. Ο πυρήνας του προβλήματος κατά τον ίδιο επικεντρώνεται στην επιταχυνόμενη διάβρωση των θεσμών (κεντρική τράπεζα και βασικά υπουργεία), με συνέπεια να μηδενίζεται η αξιοπιστία του κράτους.
Ο Ας προβλέπει πως τα σχέδια για άμεσες μειώσεις επιτοκίων πρόκειται να αναβληθούν μετά και από την λαίλαπα των καταστροφικών πυρκαγιών στα παράλια. Η λαϊκή οργή για τον γυμνό μηχανισμό προστασίας από τις φυσικές καταστροφές, έχει αρνητική επίπτωση στην δημοφιλία του Τούρκου προέδρου. Αυτή ίσως τον εξωθήσει σε αποκλιμάκωση των υψηλών επιτοκίων το φθινόπωρο, ελπίζοντας σε αναθέρμανση και ανάκαμψη της οικονομίας, ώστε να αντιστραφεί το αρνητικό κλίμα.
Ο πληθωρισμός πιέζεται αφόρητα από την άνοδο του δείκτη τιμών παραγωγού που αυξάνεται κατά δύο πρόσθετες ποσοστιαίες μονάδες τον Ιούλιο, στο 44,92% έναντι 42,91% του Ιουνίου και 8,33% του Ιουλίου 2020. Ταυτόχρονα οι τιμές των ειδών διατροφής και των αναψυκτικών αυξάνονται κατά 24,91% σε ετησιοποιημένη βάση, ακολουθούμενες από τις αντίστοιχες, των μεταφορών που διογκώνονται κατά 24,62% και των ειδών οικιακού εξοπλισμού που αυξάνονται αντίστοιχα κατά 22,70%.
Οι ισοτιμίες του τουρκικού νομίσματος
Στις αρχές Ιουνίου ο Ερντογάν διαπράττει ένα ακόμα μοιραίο σφάλμα, απαιτώντας μειώσεις επιτοκίων τον Ιούλιο ή το αργότερο τον Αύγουστο, επικαλούμενος την ανάγκη μείωσης του κόστους δανεισμού των επιχειρήσεων. Οι δηλώσεις του προκαλούν κύμα πωλήσεων στο τουρκικό νόμισμα που υποτιμάται απότομα στο 8,81:1 προς το αμερικανικό δολάριο, για ανατιμηθεί προς το 8,32:1 στα τέλη Ιουλίου επηρεασμένο κυρίως από τις εισροές τουριστικού συναλλάγματος, αν και διολισθαίνει στο πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου στο 8,65:1, επηρεασμένο από την ευρύτερη αρνητική εικόνα και λόγω των φυσικών καταστροφών.
Σύμφωνα με τον Έρικ Μάγιερσον, πρώην αναπληρωτή καθηγητή στο Ινστιτούτο Μεταβατικών Οικονομιών στην Στοκχόλμη και νυν ανώτατο οικονομολόγο στο επενδυτικό σχήμα Handelbanken Capital Markets, ο πληθωρισμός κινείται σε επίπεδα σημαντικά ανώτερα του 19%, παρά τις προσπάθειες του Τούρκου προέδρου να χαλκεύει τα δεδομένα, για να διευκολυνθεί στην απόπειρά του να μειώσει τα επιτόκια. Από την πλευρά του πάντως και ο κεντρικός τραπεζίτης Σαχάπ Καβτζιόγλου, αναθεωρεί στα τέλη Ιουλίου την πρόβλεψή του για πληθωρισμό της τάξης του 12,2% στα τέλη του 2021, στο 14,1%, σχεδόν 2 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερα.
Στον αντίποδα με νέες δηλώσεις του στο τηλεοπτικό δίκτυο Al Haber, ο Τούρκος πρόεδρος επιμένει στην πολιτική των χαμηλών επιτοκίων, τονίζοντας πως δεν πρόκειται να συνεχισθεί η τρέχουσα αυστηρή νομισματική πολιτική. Τα υψηλά επιτόκια προκαλούν πληθωριστική πίεση, ενώ τα χαμηλά αποπληθωρίζουν και επιμένει πως ο Αύγουστος πρόκειται να αποτελέσει τον κρίσιμο μήνα που η χώρα θα κινηθεί σε χαμηλότερα επίπεδα πληθωρισμού.
Απαντώντας ο Τίμοθι Ας, επισημαίνει πως οι τελευταίες δηλώσεις του Ερντογάν σε θέματα νομισματικής πολιτικής, κινούνται στο γνωστό πλέον θέατρο του παραλόγου και κάποιος οφείλει να τον ενημερώσει πως επιβάλλεται να σιωπά και να επιδιώκει την ηρεμία στην αγορά συναλλάγματος, ώστε να αποφεύγονται οι κλυδωνισμοί στις ισοτιμίες της τουρκικής λίρας.
Οι τακτικές του Ταγίπ Ερντογάν
Ο ίδιος τονίζει πως οι ισχυρισμοί για την πρόκληση πληθωρισμού λόγω των υψηλών επιτοκίων δεν έχει καμία λογική βάση και πρακτικά κρίνονται ανεδαφικοί με βάση την οικονομική ιστορία των δύο τελευταίων αιώνων. Από την άλλη πλευρά, το καθεστώς Ερντογάν επανέρχεται στην καταστροφική τακτική του παρελθόντος, αποδεσμεύοντας τους κρουνούς των αλόγιστων χορηγήσεων.
Η τακτική αυτή που εφαρμόστηκε και κατά την χρηματοοικονομική κρίση του 2018, δημιουργεί μεγάλες ανισορροπίες στην οικονομία και καθίζηση των ισοτιμιών του τουρκικού νομίσματος, κυρίως λόγω της εξόδου των ξένων επενδυτών από την χώρα και της στροφής των Τούρκων σε καταθέσεις σε σκληρό συνάλλαγμα. Ο συνολικός αριθμός των δανειοληπτών ανέρχεται σε 34,5 εκατομμύρια, αυξημένος κατά 1,7 εκατομμύρια, παρά το γεγονός ότι τα επιτόκια των καταναλωτικών κινούνται στο 23,7%, των αγορών αυτοκινήτων στο 22,4% και των στεγαστικών στο 17,8%.
Αν και το καθεστώς Ερντογάν αρχικά διατηρεί μεγάλες ελπίδες για δυναμική ανάκαμψη του τουρισμού που υπό τις τρέχουσες συνθήκες αποτελεί την μοναδική σοβαρή πηγή σκληρού συναλλάγματος, ώστε να περιορισθούν προσωρινά τουλάχιστον οι πιέσεις στο τουρκικό νόμισμα, η κατάσταση δεν εξελίσσεται ομαλά. Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2021 οι επισκέπτες από το εξωτερικό μειώθηκαν κατά 14,3% έναντι της αντίστοιχης περιόδου του 2020, φθάνοντας τα 3,7 εκατομμύρια, μέγεθος μάλλον απογοητευτικό σε σχέση με τα 13 εκατ. επισκεπτών του πρώτου εξαμήνου του 2019.
Ελπίδες για τον τουρισμό
Να σημειωθεί πως κατά το 2019 η χώρα δέχθηκε 37,6 εκατομμύρια επισκέπτες, με έσοδα 22,5 δισ. δολάρια που συνεισέφεραν κατά 11,3% στο σύνολο του ΑΕΠ. Τα μεγέθη αυτά όμως δεν θα επαναληφθούν το 2021, από την στιγμή που έως τα τέλη Ιουνίου οι αφίξεις μόλις φθάνουν το 28,5% των αντίστοιχων του πρώτου εξαμήνου του 2019. Ο πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδοχειακών Επιχειρήσεων Νοτίου Αιγαίου, Μπουλέντ Μπουλμπούλογλου, σημειώνει πως από τις αρχές Αυγούστου το 10% των ξένων επισκεπτών μειώνουν δραστικά τον χρόνο παραμονής τους, ενώ ένα ακόμα 10% ακυρώνει τις κρατήσεις του, κυρίως λόγω των πυρκαγιών.
Όλες οι ελπίδες στρέφονται προς την Βρετανία που αποτελεί την τρίτη μεγάλη πηγή τουριστικών εσόδων για την Τουρκία. Η απόφαση για αναστολή της απαγόρευσης μετάβασης στην Τουρκία αναμένεται να αρθεί, πλην όμως στις αρχές Αυγούστου, οι προσδοκίες διαψεύδονται. Παράλληλα με τα κρούσματα της πανδημίας που κινούνται ανοδικά, υπερβαίνοντας σταθερά τις 20.000 ημερησίως, υπάρχουν πολλές αμφιβολίες ως προς το εάν και κατά πόσον η τουριστική βιομηχανία της χώρας θα ανταπεξέλθει αποτελεσματικά.
Με την χώρα να αντιμετωπίζει μία άνευ προηγουμένου οικονομική, κοινωνική και υγειονομική πρόκληση, ο Τούρκος πρόεδρος διαπράττει το μεγαλύτερό του σφάλμα, συναθροίζοντας και συγχέοντας τα δεινά της πανδημίας και των φυσικών καταστροφών με προγενέστερα υποκείμενα προβλήματα. Τα προβλήματα αυτά υπήρχε η δυνατότητα να συγκαλυφθούν, με άσκηση ωμών πιέσεων, την γνωστή πολωτική του ρητορική, τις συκοφαντικές εκστρατείες και με κύματα διώξεων.
Η τρέχουσα κρίση, όμως, απαιτεί συνεργασίες και οικοδόμηση μέτρων εμπιστοσύνης μεταξύ των χωρών για να αποφευχθούν τα χειρότερα. Ο Τούρκος πρόεδρος εμφανίζεται να αγνοεί τα χρειώδη για την αντιμετώπιση της τριπλής κρίσης στην χώρα του και δυστυχώς η κατάρρευσή της θα διαχυθεί με αρνητικές συνέπειες στους εμπορικούς της εταίρους, είτε πρόκειται για γεωγραφικά γειτονικούς, είτε μακρινούς.
