Σάκος του μποξ η ΕΕ – Έχετε ξαναδεί ύφεση με ράλι τιμών;

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έγινε τα ξημερώματα της 24ης Φεβρουαρίου 2022. Σχεδόν αμέσως άρχισαν να επιβάλλονται πακέτα κυρώσεων. Λίγες ημέρες μετά την εισβολή, σε άρθρο μου στο SLpress.gr υποστήριξα ότι οι κυρώσεις  όχι απλά δεν πρόκειται να επιφέρουν πλήγμα στην ρωσική οικονομία, αλλά θα είναι η αιτία που θα κερδίσει περισσότερα δισ. σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη.

Ξεκινώντας από το άρθρο “Πώς ο Πούτιν έφαγε με το “άλογο” τους “αξιωματικούς” του Μπάϊντεν”, είχα αποκαλύψει ποια θα είναι τα πλεονάζοντα κέρδη της ρωσικής ενεργειακής βιομηχανίας. Είχα υπογραμμίσει ότι οι κυρώσεις θα δυσκολέψουν μεν την Ρωσία, αλλά είναι η Ευρώπη που θα κινδυνεύσει με καταστροφή, ενώ και η αμερικανική οικονομία θα μπει σε κύκλο ζημιών. Και τις είχα αποκαλέσει “αυτοκυρώσεις”!

Στο άρθρο εκείνο (15 Μαρτίου 2022), είχα υπολογίσει τα κέρδη που θα έχει η Ρωσία από τις κυρώσεις. Υπολογισμός που επιβεβαιώθηκε και σε επίπεδο απόλυτων τιμών. Στο ίδιο άρθρο αναφέρω και τους 11 λόγους, για τους οποίους πίστευα ότι οι τιμές πετρελαίου, αερίου και ηλεκτρικού ρεύματος θα παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα για πολύ καιρό ακόμη. Οι λόγοι εξακολουθούν να ισχύουν ακόμη και σήμερα, 140 ημέρες μετά την έναρξη του πολέμου και είναι οι εξής:

1. 1. Ενεργειακό έλλειμμα που δημιουργεί η υπέρμετρη χρήση των ΑΠΕ, κυρίως οι ανεμογεννήτριες.
2. 2. Εκμηδενισμός νέων ερευνών για κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου.
3. 3. Το σπάσιμο της εφοδιαστικής αλυσίδας και η μείωση των εξειδικευμένων στελεχών που εργάζονταν σε αυτήν πριν την πανδημία.
4. 4. Τα χαμηλά επίπεδα των αποθηκευτικών χώρων σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο που σπρώχνουν τις τιμές προς τα πάνω.
5. 5. Τα αυξημένα μεταφορικά κόστη όχι μόνο των θαλάσσιων μεταφορών, αλλά και των οδικών, σιδηροδρομικών και αεροπορικών.
6. 6. Ο εσφαλμένος τρόπος υπολογισμού της τελικής τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος που πληρώνει ο καταναλωτής και οι τεράστιοι ειδικοί φόροι και ΦΠΑ των καυσίμων.
7. 7. Ο πόλεμος των τιμών στην αγορά ενέργειας ο οποίος εξακολουθεί να μαίνεται. Ενώ το 2020 λόγω της πτώσης της ζήτησης έπρεπε να μειωθεί η παραγωγή, εντούτοις η παραγωγή αύξανε με αποτέλεσμα να κατακρημνιστούν οι τιμές. Σήμερα που αυξάνεται η ζήτηση λόγω άρσης των περιοριστικών μέτρων, πρέπει οι παραγωγοί να αυξήσουν τις παραγόμενες ποσότητες. Τις κρατούν, όμως, σταθερές με αποτέλεσμα οι τιμές να αυξάνονται.
8. 8. Για την Ευρώπη, η απουσία αποθηκευτικών χώρων φυσικού αερίου και η απουσία τερματικών σταθμών LNG αυξάνει τον φόβο ενός γενικευμένου blackout. Η ΕΕ διαθέτει μόνο 24 σταθμούς LNG (δύο στην Ελλάδα) ενώ η Γερμανία δεν διαθέτει ούτε έναν. Αυτό καθιστά την ενεργειακή ασφάλεια στην ΕΕ κομβικό σημείο αντιπαράθεσης των μεγάλων παικτών.
9. 9. Τα αυξημένα γεωπολιτικά ασφάλιστρα είναι παράγοντας που μεταβάλει απότομα τις τιμές, με αποτέλεσμα χώρες και εταιρίες να μην μπορούν να καταρτίσουν αξιόπιστο προϋπολογισμό.
10. 10. Οι κυρώσεις.
11. 11. Η γενεσιουργός αιτία των δεινών στην οικονομία είναι η πανδημία με το πρώτο lockdown να λειτουργεί σαν μήτρα.

Πρέπει να υπενθυμίσω ότι οι αυξήσεις στις τιμές είχαν ξεκινήσει πολύ πριν την ρωσική εισβολή και άρχισαν να γίνονται αισθητές από τον Σεπτέμβριο 2021. Έως και τον Μάιο 2022, όλοι οι μήνες κινούνταν με αυξητικές τάσεις. Είχα υπογραμμίσει τον κρίσιμο ρόλο που παίζει κατ’ εμέ το Νο 1 πρόβλημα που είναι η τεκμαρτή μεταβλητότητα των τιμών. Δηλαδή η μεγάλη διαφορά που είχαν τα ανώτατα από τα κατώτατα όριά τους, ακόμα και σε ενδοημερήσιες συνεδριάσεις. Θα παρατηρήσατε σίγουρα ότι ανέβαιναν αλλά έπεφταν κιόλας με ορμή. Γενικά όμως, στο 9μηνο αυτό η τάση των τιμών ήταν αυξητική.

Το φαινόμενο της πτώσης του Ιουνίου

Τον Ιούνιο και ειδικότερα τις τελευταίες 30 ημέρες (13/6-13/7) οι τιμές ακολούθησαν μεγάλη πτωτική πορεία. Τέτοιες πτώσεις είχαν εμφανιστεί και παλιότερα (Μάιος 2022), αλλά ήταν επιπέδου εβδομάδας, ενώ σε επίπεδο μήνα μεσοσταθμικά οι τιμές έκλεισαν με άνοδο. Τώρα έχουμε για πρώτη φορά έναν μήνα που κλείνει με πτώση. Συγκεκριμένα, από τα επίπεδα των 125 $ για το πετρέλαιο Brent και των 120 $ για το πετρέλαιο WTI, την Τετάρτη και την Πέμπτη που μας πέρασε, οι τιμές έπεσαν (για δεύτερη φορά) κάτω από το ψυχολογικό όριο των 100 $. Το Brent στα 98 και το WTI στα 95 $.

Τι συμβαίνει; Καταπολεμήθηκαν ή έπαψαν να υπάρχουν κάποιοι από τους 11 λόγους που πιέζουν τις τιμές προς τα πάνω; Η απάντηση είναι όχι. Συνεχίζουν να υπάρχουν και κάποιοι εξ αυτών είναι ακόμη χειρότεροι σε σχέση με παλιότερα. Τί συνέβη τότε; Εμφανίστηκαν δύο λόγοι, οι οποίοι σπρώχνουν τις τιμές του αργού προς τα κάτω. Κι ασχέτως εάν δεν μπορούν να ωθήσουν σε αντίστοιχα μεγάλες πτώσεις τις τιμές των καυσίμων στην αντλία, εντούτοις μια πτώση του Brent από τα 125 (είχε φτάσει ακόμη και στα 139) στα 98 $, είναι πολύ μεγάλη πτώση. Ποιες είναι λοιπόν οι αιτίες;

Πρώτη αιτία είναι τα lockdown στην Κίνα. Ο μεγαλύτερος εισαγωγέας και μεγαλύτερος καταναλωτής πετρελαίου, εδώ και εβδομάδες, θέτει μεγάλα επιχειρηματικά hub σε καθεστώς σκληρού lockdown. Στις αρχές του προηγούμενου μήνα, τέθηκαν σε σκληρό αποκλεισμό, 30 εκατομμύρια Κινέζοι στο μεγάλο επιχειρηματικό hub της Σαγκάης, το οποίο λόγω της μεγάλης επιχειρηματικής δυναμικής του, σκόρπισε φόβο στους επενδυτές για ένα μεγαλύτερο και πιο διευρυμένο lockdown. Ο φόβος επιβεβαιώθηκε όταν σταδιακά τα 30 εκατομμύρια έγιναν 60, ενώ την εβδομάδα που διανύουμε ο αριθμός των αποκλεισμένων αυξήθηκε στα 100 εκατομμύρια! Οι φόβοι των επενδυτών έχουν να κάνουν με την γενίκευση αυτού του κλίματος, το οποίο μπορεί να καταστρέψει την ζήτηση για προϊόντα πετρελαίου και συνεπώς η πτώση της ζήτησης να μειώσει τις τιμές του πετρελαίου.

Δεύτερη αιτία είναι ο φόβος για ύφεση στις ΗΠΑ και σε δυτικές οικονομίες. Την αγορά την κινούν ο φόβος και η απληστία! Ο φόβος, λοιπόν, ότι η οικονομία των ΗΠΑ έχει μπει ήδη σε στάδιο στασιμοπληθωρισμού (stagflation) και έρχεται πολύ σύντομα ύφεση είναι παράγοντας που συρρικνώνει τη ζήτηση. Με απλά λόγια, όταν μια οικονομία υπερ-γίγας, όπως οι ΗΠΑ, μπαίνει σε ύφεση, ή υπάρχουν βάσιμοι φόβοι ότι μπαίνει σε ύφεση, τότε η ζήτηση για πετρέλαιο θα μειωθεί. Κι αφού μειωθεί η ζήτηση θα ρίξει χαμηλότερα τις τιμές. Άλλωστε οι συμβουλές του ΙΕΑ και της κυβέρνησης Μπάϊντεν προς τους Αμερικανούς είναι να μην οδηγούν τα Σαββατοκύριακα, να μην τρέχουν, να παίρνουν τις δημόσιες συγκοινωνίες κ.ο.κ. Ζητάνε επί της ουσίας να μειώσουμε την χρήση πετρελαίου με σκοπό να πέσουν οι τιμές!

Το πρόβλημα είναι ότι ακόμη και σήμερα, η ζήτηση πετρελαίου δεν πέφτει όσο θα ήθελε ο Μπάϊντεν ή ο δρ. Φατίχ Μπιρόλ του ΙΕΑ. Οι καταναλωτές ζητάνε ολοένα και μεγαλύτερες ποσότητες πετρελαίου και αερίου, ενώ οι παραγωγοί δεν μπορούν να αυξήσουν ανάλογα την παραγωγή τους. Η πτώση από τα 125 στα 100 $ είναι τεχνητή, μιας και οι θεμελιώδεις αρχές της οικονομικής ανάλυσης μας λένε πως βιώσιμη πτώση της τιμής απαιτεί αύξηση της παραγωγής η οποία δεν γίνεται! Η στην καμπύλη της ζήτησης (των καταναλωτών) μπορεί βραχυπρόθεσμα να ρίχνει τις τιμές, αλλά δεν λύνει το πρόβλημα.

Τα χτυπήματα καταλήγουν στην ΕΕ

Για το φυσικό αέριο ισχύουν διαφορετικά πράγματα, για τα οποία είχαμε ήδη προβεί σε προβλέψεις. Για να καταλήξουμε σήμερα κάπου πρέπει να κάνουμε μερικές παραδοχές: Οι 11 λόγοι που οδηγούσαν τις τιμές σε ανοδική πορεία συνεχίζουν να υπάρχουν! Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, προέκυψαν δύο νέοι παράγοντες, οι οποίοι σπρώχνουν τις τιμές προς τα κάτω. Ακόμα και σήμερα στα 99 $ το Brent, τα 14-16 $ είναι τα war premiums (Ουκρανία) που ανεβάζουν την τιμή!

Όσο λοιπόν δεν λύνεται το πρόβλημα του ελλείμματος μεταξύ των παραγόμενων βαρελιών και των βαρελιών που ζητά ο κόσμος για κατανάλωση, οι τιμές δεν πρόκειται να πέσουν εκεί που θέλουμε! Που θέλουμε; Μα στην ζώνη που ονομάζω “παγκόσμια τιμή ισορροπίας της ειρήνης για το πετρέλαιο”. Μια τιμή που –εξαιρουμένων όλων των δεινών– έπρεπε να είναι σήμερα τα 60 $.

Αντίθετα, ακόμα και με τους δύο αυτούς νέους πτωτικούς παράγοντες η τιμή στρογγυλοκάθισε στα 98 $, που είναι εξόχως υψηλή τιμή και δίνει τα πατήματα να εκτοξευτεί και πάλι πίσω στα 125 $ και ίσως παραπάνω. Για να πέσουν οι τιμές εκεί που πρέπει να είναι, δηλαδή στα επίπεδα του 2019 (60 $) πρέπει πρώτα να αφανιστούν τα 16 $ το βαρελι που προσθέτουν στην τιμή τα war premiums και βεβαίως και κατόπιν, να αυξηθεί η παραγωγή στο επίπεδο της ζήτησης.

Πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι σε περίπτωση ύφεσης (ειδικά στις ΗΠΑ) η ζήτηση πετρελαίου θα συρρικνωθεί με αποτέλεσμα να πέσουν πολύ οι τιμές. Αυτό δεν είναι από μόνο του αβάσιμο, αλλά δεν λαμβάνουν υπόψη τα “γεράκια” του Πούτιν, του Μπιν Σαλμάν και των υπολοίπων του OPEC+. Το αποτέλεσμα, πάντως, είναι ότι η ΕΕ μετατρέπεται σε σάκο του μποξ των εμπλεκομένων (ΗΠΑ, Ρωσίας κ.α.). Έχουν, άραγε, σκεφτεί οι διάφοροι αναλυτές την περίπτωση η ύφεση αρχικά να ρίξει τις τιμές ακόμα και στα 70 $, αλλά αργότερα μια μεγάλη πτώση της διεθνούς παραγωγής να τις εκτοξεύει και πάλι; Μπορεί η ύφεση να συνυπάρξει με μείωση της παραγωγής, που θα ανεβάσει πολύ τις τιμές; Νομίζω ότι αυτό δεν το έχουμε ξαναδεί…