Τα τρία μέτωπα του Ερντογάν – Σε ελεύθερη πτώση η τουρκική λίρα

Η αποπομπή του διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας Νατζί Αγμπάλ οδήγησε σε ελεύθερη πτώση την τουρκική λίρα και σε επιδείνωση της ήδη επιβαρυμένης τουρκικής οικονομίας. Ο Ταγίπ Ερντογάν εξοργίστηκε όταν η Κεντρική Τράπεζα προέβη σε αύξηση των επιτοκίων. Ήταν θέμα χρόνου να εκδιώξει τον κεντρικό τραπεζίτη, ο οποίος επιχείρησε να προστατεύσει το τουρκικό νόμισμα από νέα διολίσθηση, ώστε να αποτραπεί η αύξηση του πληθωρισμού.

Η απόφαση αυτή σηματοδότησε και το πρόωρο τέλος του. Η αποπομπή του ήρθε μόλις 4,5 μήνες μετά την τοποθέτησή του στην “ηλεκτρική καρέκλα” της κεντρικής τράπεζας από τον ίδιο τον Ερντογάν. Ο Τούρκος πρόεδρος έχει ως δόγμα τα χαμηλά επιτόκια, ανεξαρτήτως της οικονομικής συγκυρίας. Έχει χαρακτηρίσει τα υψηλά επιτόκια «μητέρα και πατέρα όλων των δεινών». Ο Αγμπάλ είχε αναλάβει το εξαιρετικά δύσκολο έργο του, το Νοέμβριο του 2020. Απολάμβανε το σεβασμό των διεθνών αγορών και πράγματι κατάφερε να επαναφέρει την τουρκική λίρα, μετά την προηγούμενη πτώση της σε ιστορικό χαμηλό.

Ο διάδοχός του Σαχάπ Καβτζίογλου είναι ο τέταρτος διοικητής της κεντρικής τράπεζας μέσα σε διάστημα τεσσάρων ετών. Θεωρείται σχετικά άπειρος οικονομολόγος, ενώ έχει θητεύσει και ως πρώην βουλευτής του ισλαμικού κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Ο πρώην αναπληρωτής πρωθυπουργός και τώρα πρόεδρος του αντιπολιτευόμενου κόμματος DEVA Αλί Μπαμπατζάν εξαπέλυσε επίθεση κατά του Τούρκου προέδρου λέγοντας: «Ο Ερντογάν ας ορίσει τον εαυτό του ως κεντρικό τραπεζίτη».

Έτσι κι αλλιώς, ο νέος διοικητής αναμένεται να ακολουθήσει την στρατηγική του Ερντογάν και να μειώσει τα επιτόκια για να ενισχύσει την υπό κατάρρευση οικονομία με ζεστό χρήμα. Εξάλλου, το βλέμμα του Τούρκου προέδρου βρίσκεται στις εκλογές του 2023. Επιθυμεί όσο τίποτα άλλο να μην ρίξει την τουρκική οικονομία σε ύφεση. Η παρατεταμένη και με υψηλούς ρυθμούς οικονομική μεγέθυνση την περίοδο 2002-2016 ήταν καθοριστικός σύμμαχός του στη μάχη για να κερδίσει την ψήφο της “βαθιάς Τουρκίας” και κατά συνέπεια να κερδίσει τον εσωτερικό πόλεμο εναντίον του κεμαλικού βαθέος κράτους.

Σε πτώση η τουρκική λίρα

Από το 2002 η τουρκική οικονομία μεγεθύνθηκε κατά 74%. Αυτό το κλίμα ευφορίας ήταν που συνέβαλε, μαζί με το ιδεολογικό στίγμα του νεοοθωμανισμού ο Ερντογάν να προσδέσει πολιτικά και εκλογικά τις μεγάλες μάζες της Ανατολίας, οι οποίες είδαν τη ζωή τους να βελτιώνεται εντυπωσιακά. Πλέον, όμως, αναρωτιέται κανείς πώς θα καταστεί δυνατή η συνέχιση αυτού του κλίματος ευημερίας.

Οι Τούρκοι είναι ήδη κατά 8% φτωχότεροι. Η λίρα κατακρημνίζεται. Η αγορά δολαρίων από τις τουρκικές τράπεζες προκειμένου να πληρώσουν τα ξένα δάνειά τους αποτελεί μονόδρομο. Οι επενδυτές εγκαταλείπουν την χώρα, η οποία οδηγείται όλο και πιο κοντά στη χρεοκοπία, παρ’ ότι η πραγματική οικονομία και το δημόσιο χρέος δεν είναι σε κακή κατάσταση.

Τις τελευταίες ώρες, πάντως, φουντώνουν οι φήμες για επικείμενο ανασχηματισμό. Αυτός ενδέχεται να ανακοινωθεί αύριο Τετάρτη. Ο Ερντογάν αναμένεται να ανακοινώσει τα επόμενα βήματά του. Η οικονομία δεν είναι το μοναδικό ανοιχτό μέτωπο που έχει να αντιμετωπίσει. Η απόφασή του να αποσύρει τη χώρα από τη διεθνή σύμβαση για την καταπολέμηση της βίας σε βάρος των γυναικών προκάλεσε μαζικές διαδηλώσεις και διεθνείς επικρίσεις. Χιλιάδες γυναίκες και άνδρες κατέκλυσαν τους δρόμους στην Κωνσταντινούπολη με πλακάτ και φωτογραφίες δολοφονημένων γυναικών.

Εκτός νόμου το HDP

Η παραπάνω ενέργεια ήρθε να προστεθεί στην πρόταση του εισαγγελέα για να τεθεί εκτός νόμου το κουρδικό Κόμμα της Δημοκρατίας των Λαών (HDP), το τρίτο σε δύναμη κόμμα της Τουρκίας. Είναι ενδεικτικό ότι επεβλήθη από τα δικαστήρια αυστηρότερη ποινή στον φυλακισμένο πρόεδρο του κουρδικού κόμματος Ντεμιρτάς. Τί και αν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο είχε λίγους μήνες νωρίτερα ζητήσει την άμεση αποφυλάκισή του. Δικαστήριο της Κωνσταντινούπολης τον καταδίκασε σε τρία χρόνια και έξι μήνες φυλάκιση.

Το έγκλημά του; Δηλώσεις του το 2015, σύμφωνα με τις οποίες προσέβαλε τον πρόεδρο Ερντογάν και τον τότε πρωθυπουργό Νταβούτογλου. Το δρόμο για τις φυλακές έχει πάρει και ο Κούρδος βουλευτής Ομέρ Φαρούκ Γκεργκερλίογλου. Είχε συλληφθεί στα γραφεία του κόμματός του στο Κοινοβούλιο, όπου είχε παραμείνει για τέσσερις νύχτες διαμαρτυρόμενος για την αφαίρεση της βουλευτικής του ιδιότητας.

Πονοκέφαλος για τον Τούρκο πρόεδρο είναι και η δίκη Halkbank. Η τουρκική τράπεζα Halkbank κατηγορείται για την παράκαμψη των αμερικανικών κυρώσεων στο Ιράν και για μαζικό λαθρεμπόριο χρυσού υπέρ του. Το σκάνδαλο, όμως, αυτό είναι τόσο πολιτικό, όσο και οικονομικό. Ο Ερντογάν είχε διαπραγματευτεί με τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ.

Ο Τραμπ είχε προτείνει στον Τούρκο ομόλογό του να μειώσει το πρόστιμο δισεκατομμυρίων που είχε επιβληθεί από αμερικανικό δικαστήριο στην τουρκική κρατική τράπεζα με αντάλλαγμα την απελευθέρωση του Αμερικανού πάστορα Άντριου Μπράνσον. Ο Ερντογάν είχε αντιπροτείνει την ολοκληρωτική παύση της έρευνας των αμερικανικών αρχών εναντίον της Halkbank. Η συμφωνία κατακρημνίστηκε. Σήμερα έχει φτάσει η ημέρα του λογαριασμού για τον Τούρκο πρόεδρο…