Θα γίνει μπούμεραγκ για τη Δύση η αρπαγή των παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων

Παράλληλα, οι επικεφαλής της Δύσης συναίνεσαν για το πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων και των ρωσικών κεφαλαίων που η ρωσική Κεντρική Τράπεζα είχε εμπιστευτεί στα δυτικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, επενδύοντας σε χρηματοοικονομικά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων κρατικών χρεογράφων. Τη νύχτα της 27ης Φεβρουαρίου 2022, η φον ντερ Λάιεν, ανακοίνωσε ότι η ΕΕ είχε λάβει απόφαση να “παγώσει” τα περιουσιακά στοιχεία των Ρώσων, «ώστε να μην επιτραπεί στην Τράπεζα της Ρωσίας να χρησιμοποιήσει τα δικά της διεθνή αποθέματα, προκειμένου να αποδυναμώσει την επίδραση των δυτικών κυρώσεων».

Η συζήτηση για τα παγωμένα ρωσικά κεφάλαια άνοιξε πάλι, καθώς η Ουκρανία αντιμετωπίζει κρίσιμη έλλειψη πυρομαχικών, ενώ η οικονομική βοήθεια 60 δισ. δολαρίων παραμένει κολλημένη στο Κογκρέσο. Ο πρόεδρος Μπάιντεν επιδιώκει η G-7 να αξιοποιήσει παγωμένα ρωσικά κρατικά κεφάλαια, ώστε να υποστηρίξει την Ουκρανίας, μέχρι τη συνάντηση των ηγετών της τον Ιούνιο. Εξέφρασε επίσης ιδιωτικά την ανησυχία του στους συμμάχους του, ότι εάν πέσει η Ουκρανία, η διεθνής τάξη θα ανατραπεί για τουλάχιστον 50 χρόνια. Αξιωματούχοι της G-7 συζητούν επιλογές για τη χρήση των 280 δισ. δολαρίων της ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας (συμπεριλαμβανομένης της χρήσης των χρημάτων ως εγγύηση) για την άντληση κεφαλαίων.

Κρατικά περιουσιακά στοιχεία 

Σύμφωνα με νομικές πηγές τα κράτη έχουν κυριαρχική ασυλία, όσον αφορά την περιουσία τους και εξαιρούνται από τη δικαιοδοσία άλλων χωρών. Ως εκ τούτου η απαλλοτρίωση της περιουσίας τους απαγορεύεται και καμία εξαίρεση δεν είναι νόμιμη. Οι διατάξεις του διεθνούς δικαίου είναι σαφείς και δεν υπόκεινται σε ερμηνεία. Η μόνη νομική δυνατότητα δήμευσης των περιουσιακών στοιχείων ενός κράτους είναι με απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, με ετυμηγορία του Διεθνούς Δικαστηρίου του ΟΗΕ ή με μια συμφωνία που υπογράφεται από τα ενδιαφερόμενα μέρη, στο πλαίσιο μιας συνθήκης ειρήνης για τις επανορθώσεις μετά από ένοπλες συγκρούσεις. Σε κάθε περίπτωση, στο πλαίσιο της τρέχουσας σύγκρουσης, καμία ενέργεια δεν μπορεί να λάβει χώρα, χωρίς την επίσημη συναίνεση της Ρωσίας.

Μεταξύ των αναπόφευκτων επιπτώσεων από τη δήμευση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, αναφέρουμε την αυτοκαταστροφή της φήμης του Δυτικού Κόσμου ότι σέβεται τέτοια δικαιώματα. Αναπόφευκτη συνέπεια θα είναι η απώλεια της εμπιστοσύνης στο δυτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, που βασίζεται στο δολάριο και το ευρώ και συνεπώς στην ασφάλεια των επενδύσεων σε χρηματοοικονομικά προϊόντα που προσφέρουν. Σε αυτό το πλαίσιο, η δέσμευση ρωσικών κρατικών κεφαλαίων ενίσχυσε σε μεγάλο βαθμό τις μη αναστρέψιμες τάσεις που αναπτύσσονται στις χρηματοπιστωτικές αγορές.

Πρακτικά κανένα κράτος εκτός του ατλαντικού μπλοκ δεν θα αναλάβει τον κίνδυνο να το “ληστέψουν”, εάν μια μέρα η πολιτική του πάει ενάντια στα αμερικανικά ή ευρωπαϊκά συμφέροντα. Επιπρόσθετα, η ανάγκη χρηματοδότησης της Ουκρανίας ωθεί ορισμένες πλευρές της δυτικής ελίτ να παροτρύνουν τις ΗΠΑ να απαλλοτριώσουν τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία και να τα δώσουν στο Κίεβο για την μεταπολεμική ανοικοδόμηση. Αυτό έχει οδηγήσει πολλά κράτη, που θεωρούν την αμερικανική στάση απειλή στην άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων, να αναζητούν εναλλακτικούς τρόπους διεξαγωγής του διεθνούς εμπορίου.

Κίνδυνοι για τα αμερικανικά ομόλογα

Σε μία προσπάθεια απαλλαγής από τα ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου, η Ρωσική Ομοσπονδία ξεκίνησε τη σταδιακή διαδικασία απελευθέρωσης από το σύστημα του “πετροδολαρίου”. Αυτό θα πυροδοτήσει τον κλονισμό του με αναπόφευκτη συνέπεια σημαντικό πλήγμα στην αγορά ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου. Η πτώση της ζήτησης για το δολάριο στη διεθνή σκηνή θα πυροδοτήσει υποτίμηση του νομίσματος. Στην πραγματικότητα, η πτώση της ζήτησης για αμερικανικά ομόλογα θα οδηγήσει μηχανικά σε αύξηση του επιτοκίου τους, δυσκολεύοντας τη χρηματοδότηση του δημόσιου χρέους των ΗΠΑ, στο επίπεδο που γνωρίζουμε σήμερα. Αυτό αποτελεί υπαρξιακό κίνδυνο για τις ΗΠΑ.

Παράλληλα με τη Ρωσία, η Κίνα απαλλάσσεται σταδιακά από τα αμερικανικά ομόλογα. Αν το 2015 κατείχε ομόλογα αξίας περίπου 1.270 δισ., στην αρχή του πολέμου στην Ουκρανία το ποσό ανερχόταν σε λιγότερο από 970 δισ, μια πτώση 25% σε επτά χρόνια. Και παρά αυτή την ήδη πολύ σημαντική πτώση, από τον Φεβρουάριο 2022 μείωσε περαιτέρω την κατοχή αμερικανικού χρέους κατά 24%. Ακολουθώντας το παράδειγμα Ρωσίας και Κίνας, η Αίγυπτος πήρε τον δρόμο της αποδολαριοποίησης υπέρ των εθνικών νομισμάτων στο ρωσο-αιγυπτιακό εμπόριο. Παράλληλα με την αποδολαριοποίηση του εμπορίου της, η Αίγυπτος μείωσε σημαντικά τις επενδύσεις της σε αμερικανικά ομόλογα, με μείωση άνω του 70% από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.

Αποτέλεσμα της κλοπής των κρατικών αποθεματικών της ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας θα είναι η άμεση νομιμοποίηση της Ρωσίας να δημεύσει δυτικά περιουσιακά στοιχεία που υπάρχουν στη ρωσική αγορά ως οικονομική αποζημίωση. Έτσι, οι ρωσικές οικονομικές απώλειες που προκαλούνται από πρωτοβουλίες της Ουάσιγκτον και των δορυφόρων της, θα μετατραπούν άμεσα σε σημαντικές οικονομικές ζημίες για δυτικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη Ρωσία. Με βάση τα εθνικά στατιστικά στοιχεία, οι απώλειες ανά χώρα μπορούν να εκτιμηθούν σε δισ. δολάρια. Συγκεκριμένα, η Γαλλία θα χάσει έως 16,6 δισ., η Ολλανδία έως 50,1, το Ηνωμένο Βασίλειο έως 18,9, η Ελβετία έως 28,5, η Γερμανία έως 17,3, η Ιταλία έως 12,9, η Ιαπωνία έως 4,6, ο Καναδάς έως 2,9 και οι ΗΠΑ έως 9,6 δισ.

Η ανησυχία για τα ρωσικά αντίποινα που θα στοχεύουν ευρωπαϊκά περιουσιακά στοιχεία στη χώρα, καθώς και ο πιθανός αντίκτυπος στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και την θέση του ευρώ ως αποθεματικό νόμισμα, έχει ως αποτέλεσμα η Γαλλία και η Γερμανία, μαζί με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, να έχουν μέχρι στιγμής αντισταθεί στην κατάσχεση των ρωσικών κεφαλαίων. Εννοείται ότι αποκλείεται πλέον να πραγματοποιηθούν σημαντικές δυτικές επενδύσεις στη ρωσική αγορά στο ορατό μέλλον και αντιστρόφως.

Διαφυγή από την κυριαρχία του δολαρίου

Tο δολάριο είναι το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα για περισσότερα από 70 χρόνια, ενισχύοντας την αμερικανική οικονομική δύναμη. Στην πρόσφατη συνέντευξη του στον Τάκερ Κάρλσον (αλλά και παλαιότερα) o πρόεδρος Πούτιν αναφέρθηκε διεξοδικά στο αμερικανικό νόμισμα, επισημαίνοντας ότι ήρθε «η αρχή του τέλους» για την νομισματική κυριαρχία των ΗΠΑ. Αμερικανοί οικονομολόγοι συμφωνούν με αυτήν τη διαπίστωση, καθώς θεωρούν ότι αφού αυτό χρησιμοποιήθηκε ως όπλο, τα άλλα κράτη θα αναζητήσουν γραμμή άμυνας απέναντι στον αμερικανικό νομισματικό “ιμπεριαλισμό” και την παράνομη απόφαση για την κατάσχεση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων. Αυτό το γεγονός θα επιταχύνει τις εξελίξεις.

Ο Ρόμπερτ Γουέιντ με άρθρο του στην ιστοσελίδα του London School of Economics επισημαίνει ότι πολλά κράτη –κυρίως αναπτυσσόμενα– ερευνούν τρόπους για να ξεφύγουν από την κυριαρχία του δολαρίου. «Η αποδολαριοποίηση έρχεται, αλλά το τέλος της κυριαρχίας του δολαρίου θα χρειαστεί δεκαετίες, αν και η διαδικασία αυτή έχει τεθεί σε κίνηση και μπορεί να επιταχυνθεί από ανεξέλεγκτους παράγοντες».

Η εμπιστοσύνη είναι απαραίτητη προϋπόθεση για ένα νόμισμα, ώστε να λειτουργήσει ως μέσο συναλλαγών και οι ΗΠΑ υπονομεύουν τη διεθνή εμπιστοσύνη στο δολάριο ως παγκόσμιο νόμισμα, επιταχύνοντας την αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων από τρίτα κράτη. Ακόμη και η ΕΕ έδειξε πρόσφατα σημάδια ότι θέλει να ξεφύγει από την κυριαρχία του δολαρίου. Γερμανός υπουργός ζήτησε ένα νέο ευρωπαϊκό σύστημα πληρωμών, ανεξάρτητο από τις ΗΠΑ και το σύστημα πληρωμών SWIFT, το οποίο δεν θα περιλαμβάνει πληρωμές σε δολάρια.