Από τις ιδεοληπτικές συνταγές σε λύσεις με ιθαγένεια – Μία παλιά επίκαιρη συζήτηση

Όπως κάθε κυβέρνηση, έτσι και η κυβέρνηση Μητσοτάκη θα κριθεί από το έργο της. Στην πραγματικότητα, μέχρι τώρα απολάμβανε την προστασία που προσφέρει σε κάθε νέα κυβέρνηση η περίοδος χάριτος. Με την είσοδο του 2020, αυτό σταδιακά θα αρχίζει να αλλάζει. Η Ελλάδα, άλλωστε, βρίσκεται πάνω από 10 χρόνια βυθισμένη σε μία πρωτοφανή οικονομική-κοινωνική κρίση. Μπορεί να εξήλθε από τα Μνημόνια, αλλά το ζητούμενο είναι να εξέλθει και από την κρίση.

Λόγω των μνημονιακών δεσμεύσεων (υψηλό πρωτογενές πλεόνασμα, Υπερταμείο κ.α.) το έργο αυτό είναι ιδιαιτέρως δύσκολο, όταν, μάλιστα, πρόκειται για μία κοινωνία, η οποία έχει στο μεγαλύτερο μέρος της δεινοπαθήσει. Δεν είναι τυχαίο ότι τα δελτία ειδήσεων πλημμυρίζουν από θέματα που αφορούν επιδόματα, συντάξεις και δόσεις. Η εικόνα που εμφανίζει η Ελλάδα σ’ αυτό το επίπεδο είναι διαχείριση της διάχυτης μιζέριας, όχι μίας δυναμικής ανάκαμψης, όπου είχε υποσχεθεί προεκλογικά και μετεκλογικά ο Μητσοτάκης.

Στο σημείο που έχουμε φθάσει απαιτούνται λύσεις με ιθαγένεια, όχι ιδεοληπτικές συνταγές. Το τι έπραξε η κυβέρνηση Τσίπρα το είδαμε. Όπως είδαμε και το τι έπραξε η κυβέρνηση στους έξι μήνες που βρίσκεται στη ζωή. Αν και κάποιος μπορεί να ισχυρισθεί ότι ακόμα είναι νωρίς για οριστικές κρίσεις, μπορούμε πλέον να κάνουμε βάσιμες εκτιμήσεις. Είναι ορατό δια γυμνού οφθαλμού πως όταν ο πρωθυπουργός μιλάει για μεταρρυθμίσεις κατά κανόνα επιστρατεύει ιδεολογικές συνταγές.

Τακτοποιώντας παλαιά γραπτά μου βρήκα ένα ξεχασμένο άρθρο μου γραμμένο τον Απρίλιο 1997. Παραθέτω αποσπάσματα, γιατί αποδεικνύουν ότι η συζήτηση αυτή πάει πολύ πίσω, χωρίς ουσιαστικά από τότε να έχουν γίνει αξιόλογα βήματα για την επεξεργασία ενός ολοκληρωμένου εθνικού σχεδίου με σκοπό όχι απλώς την υπέρβαση της κρίσης, αλλά την παραγωγική ανασυγκρότηση του κράτους και της οικονομίας. Προφανώς, πρέπει να διδαχθούμε από τη διεθνή εμπειρία, αλλά από τον πρωθυπουργό μέχρι τον τελευταίο υφυπουργό θα πρέπει να θυμούνται ότι αποτελεσματικές είναι μόνο οι λύσεις, οι οποίες είναι κομμένες και ραμμένες στα μέτρα των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Ελλάδα.

Εξυγιαντικές τομές

Έγραφα, λοιπόν, ότι έχω «επανειλημμένως ταχθεί υπέρ της ανάγκης εξυγιαντικών τομών σ’ όλο το πλέγμα της οικονομίας, μη εξαιρουμένων του ασφαλιστικού συστήματος και των εργασιακών σχέσεων. Είναι κοινός τόπος ότι υπάρχουν πολλά καρκινώματα, ένα μόνο τμήμα των οποίων είναι αποτέλεσμα συντεχνιακών στρεβλώσεων. Το πρόβλημα είναι, όμως, ότι ο εκσυγχρονιστικός ζήλος φαίνεται να είναι μονόπλευρα προσανατολισμένος εναντίον του κόσμου της εργασίας… Ουσιαστικά πρόκειται για έναν ταξικά ιδιοτελή εκσυγχρονισμό.

»Στη δεκαετία του 1980, οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ ενίσχυσαν τα χαμηλού εισοδήματος στρώματα κυρίως μέσω μίας πολιτικής παροχών… Το αποτέλεσμα ήταν όχι μόνο η μεγάλη αύξηση του δημόσιου χρέους, αλλά και ένα πλήθος καταχρήσεων, που εντάσσονταν περισσότερο σ’ ένα πελατειακό σύστημα, παρά σε μία κοινωνική πολιτική. Η αρνητική εικόνα από τις καταχρήσεις έχει τροφοδοτήσει το αίτημα για εξυγίανση όλου αυτού του αμαρτωλού πλέγματος και για νοικοκύρεμα.

»Άλλο αυτό, όμως, κι άλλο μία κυβέρνηση να εκμεταλλευθεί το ευνοϊκό κλίμα για να συρρικνώσει το Κοινωνικό Κράτος, επικαλούμενη υπαρκτές αναγκαιότητες της οικονομίας. Στις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης, το ευαγγέλιο είναι η ανταγωνιστικότητα. Μόνο που οι νεοφιλελεύθεροι την επιζητούν κυρίως στο σκέλος της μείωσης του κόστους της εργασίας.

Λύσεις με ιθαγένεια

»Με το ίδιο επιχείρημα ζητούν να ανατραπούν οι εργασιακές ισορροπίες των τελευταίων δεκαετιών και να αναβιώσουν καταχρηστικές πρακτικές του κεφαλαίου έναντι της εργασίας… Μας λένε ότι για να πέσει ο πληθωρισμός πρέπει να συρρικνωθεί η αγοραστική δύναμη των λαϊκών τάξεων. Δεν αναφέρονται, όμως, ούτε στους τοκογλύφους των κρατικών ομολόγων, ούτε στην προκλητική σπατάλη μεσαίων και ανώτερων στρωμάτων, που φοροδιαφεύγουν.

»Οι νεοφιλελεύθεροι κέρδισαν έδαφος στο πεδίο της ιδεολογίας, κυρίως λόγω των πολλαπλών καταχρήσεων και της επικράτησης αντιπαραγωγικών νοοτροπιών και πρακτικών… Χαρακτηρίζονται από ιδεολογικό φονταμενταλισμό. Την ώρα που θεοποιούν τη δημοκρατία, τον πλουραλισμό και το σεβασμό στο διαφορετικό, την ίδια ώρα δεν αναγνωρίζουν ότι υπάρχει διαφορετική οικονομική πολιτική!

»Ο ιδεολογικός ολοκληρωτισμός στο απόγειό του! Δεν αφήνει περιθώριο για άλλη άποψη. Όσοι αποκλίνουν από τη “μία και μοναδική αλήθεια” δεν ρίχνονται στην πυρά από την Ιερά Εξέταση. Περιθωριοποιούνται, όμως, σαν γραφικοί, ή στην καλύτερη περίπτωση σαν αιθεροβάμονες! Η ειρωνεία της υπόθεσης είναι ότι σ’ όλο αυτό το ρεύμα της “μίας και μοναδικής σκέψης” πρωτοστατούν κι ανακυκλωμένοι αριστεροί, που ανακάλυψαν καθυστερημένα τις “νομοτέλειες” της οικονομίας!».

Αυτά έγραφα πριν σχεδόν 23 χρόνια και από μία άποψη μου φαίνονται επίκαιρα, γι’ αυτό και τα παραθέτω. Τότε, ήταν η εποχή, που ορισμένοι κύκλοι θεωρούσαν την πρωθυπουργία Σημίτη ευκαιρία για να προωθήσουν το νεοφιλελεύθερο σχέδιο στο όνομα του εκσυγχρονισμού. Οι κυβερνήσεις Σημίτη και Καραμανλή, τελικώς, δεν εφάρμοσαν ούτε νεοφιλελεύθερη πολιτική, αλλά ούτε και ισόρροπες παραγωγικές μεταρρυθμίσεις. Απλώς, βολεύθηκαν και εξέθρεψαν το κλεπτοκρατικό, σπάταλο κι ανορθολογικό μοντέλο, το οποίο τελικώς έριξε την Ελλάδα στα βράχια και άνοιξε διάπλατα το δρόμο για την επιβολή της πιο στυγνής κι ακραίας “θεραπείας”, των Μνημονίων.