Γιατί το κλείσιμο των συνόρων είναι 100% νόμιμο

Τα γεγονότα στη συνοριακή γραμμή μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στον Έβρο είναι γνωστά και δεν χρειάζεται να τα επαναλάβω. Ακολούθησαν τη σύμφωνη –όπως θα εξηγήσω κατωτέρω– με το Διεθνές Δίκαιο απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να κλείσει τα σύνορα μετά την ανακοίνωση του Ερντογάν ότι ανοίγει τους κρουνούς των προσφύγων και κυρίως οικονομικών μεταναστών για να διοχετευθούν αυτοί μέσω Ελλάδας στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Πίστευε ο Ερντογάν ότι θα πετύχαινε με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια: Αφενός θα εκβίαζε τους Ευρωπαίους να υποκύψουν στους όρους του, φοβούμενοι να δεχθούν στο έδαφός τους δεκάδες και εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες, που θα είχε ως συνέπεια την ενίσχυση ξενοφοβικών κομμάτων. Αφετέρου θα αποσταθεροποιούσε την Ελλάδα, η οποία βολοδέρνονταν από το καλοκαίρι με την αύξηση των μεταναστευτικών ροών στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, προκαλώντας κύματα αγανάκτησης κυρίως στους κατοίκους των κι όχι μόνο.

Πίστεψε ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη θα αναγκαζόταν να πράξει ό,τι και η προκάτοχη κυβέρνηση Τσίπρα το πρώτο εξάμηνο του 2015. Θα υποχρεωνόταν εκούσα άκουσα να αφήσει τα σύνορα ανοιχτά. Άλλωστε οι χειρισμοί της κυβέρνησης Μητσοτάκη στο προσφυγικό-μεταναστευτικό στα νησιά τους τελευταίους μήνες ενδεχομένως προμήνυαν κάτι τέτοιο.

Η αντίδραση Μητσοτάκη

Ο Ερντογάν υπολόγιζε, όμως, χωρίς τον ξενοδόχο. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν είχε σημαία της την πολιτική των ανοικτών συνόρων, ούτε η εκλογική βάση της ΝΔ υποστήριζε ή έστω ανεχόταν την πολιτική αυτή. Τουναντίον, υπήρξε προεκλογική δέσμευση της ΝΔ η αλλαγή πολιτικής στο μεταναστευτικό-προσφυγικό και η εκλογική της βάση διείπετο από αντίθετες προς αυτές του ΣΥΡΙΖΑ αντιλήψεις.

Η πίεση της κοινής γνώμης από την αδυναμία της κυβέρνησης –είτε από αιφνιδιασμό, είτε από αβελτηρία, είτε από φόβο– να πράξει με αποφασιστικότητα και οι έντονες αντιδράσεις των κατοίκων των νησιών αποτέλεσαν τη σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη αποφάσισε επιτέλους να δράσει αποτελεσματικά και προέβη στο κλείσιμο των συνόρων και την επέκταση του φράχτη που προϋπήρχε στον Έβρο από την εποχή των κυβερνήσεων Γ. Παπανδρέου και Σαμαρά.

Η απόφαση αυτή υπαγορεύτηκε από την αυτονόητη ανάγκη προστασίας των συνόρων και της εθνικής ακεραιότητας, η οποία προκύπτει τόσο από το ελληνικό Σύνταγμα όσο και από το Διεθνές Δίκαιο. Τελευταία το επανέλαβε και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) στην υπόθεση N.D. και N.T. κατά Ισπανίας. Βρήκε δε, τη συμπαράσταση και υποστήριξη του 80% έως 90% του ελληνικού λαού ακόμη και ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ, υποχρεώνοντας τον Τσίπρα, μετά από ένα τριήμερο σιωπής να την υποστηρίξει.

Τουρκία και Διεθνές Δίκαιο

Η αντίδραση εκ μέρους της Τουρκίας ήταν σπασμωδική. Αποφάσισε να χρησιμοποιήσει αλλοδαπούς επί χρόνια διαμένοντες στην Τουρκία, κυρίως οικονομικούς μετανάστες και πολύ λιγότερους πρόσφυγες από τη Συρία, σαν ανθρώπινα “όπλα” κατά της Ελλάδας. Οι τουρκικές αρχές τους μετέφεραν σωρηδόν με πούλμαν, αστυνομικά και στρατιωτικά λεωφορεία και άλλα μέσα.

Τους άφηναν στα σύνορα, παρακινώντας τους να προβούν σε βίαιες ενέργειες κατά της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας μας. Κάποιες από αυτές τις βίαιες ενέργειες ήταν η απόπειρα καταστροφής του φράχτη (για το παράνομο από πλευράς Διεθνούς Δικαίου της πράξης αυτής βλ. την προαναφερθείσα απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου), η ρίψη πετρών και αργότερα χημικών και βομβών μολότωφ προς την ελληνική πλευρά των συνόρων.

Πράξεις κατά της ζωής και της σωματικής ακεραιότητας είναι αυτονοήτως παράνομες κατά το Διεθνές Δίκαιο, οι οποίες και καταλογίζονται στην Τουρκία, παρά το γεγονός ότι δεν προέρχονταν αρχικά από κρατικά όργανα (αστυνομικούς, στρατοχωροφύλακες κ.α.) αλλά από ιδιώτες, πρόσφυγες και μετανάστες και μάλιστα μη Τούρκους πολίτες. Όπως έχει δεχθεί το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης στην υπόθεση του διπλωματικού και προξενικού προσωπικού της αμερικανικής Πρεσβείας στην Τεχεράνη, διεθνή ευθύνη καταλογίζεται σε ένα κράτος και όταν ιδιώτες που βρίσκονται υπό τη δικαιοδοσία του προβαίνουν σε αντιδιεθνικές πράξεις κατά άλλου κράτους και αυτό δεν τους αποτρέπει.

Κρατική ευθύνη

Κατά τη διεθνή νομολογία υφίσταται καθήκον εκ μέρους του κράτους, δρώντος ως υποκειμένου του Διεθνούς Δικαίου, να αποτρέψει πράξεις ιδιωτών που στρέφονται κατά άλλου κράτους. Η δε παραβίαση του καθήκοντος αυτού προκαλεί διεθνή ευθύνη που καταλογίζεται στο κράτος [βλ. ICJ, Judgment of 24th May 1980, United States Diplomatic and Consular Staff in Tehran (United States of America v. Iran)]. Η ευθύνη αυτή επιτείνεται τοσούτω μάλλον όταν το κράτος υποστηρίζει ενεργά τέτοιου είδους αντιδιεθνικές ενέργειες, μεταφέροντας τα πρόσωπα που τις διαπράττουν με μεταφορικά του μέσα, και τους εξοπλίζει για να προβούν στις πράξεις αυτές.

Εν προκειμένω οι παραπάνω πράξεις παραβιάζουν την αρχή της απαγόρευσης χρήσεως βίας κατά άλλου κράτους και την αρχή της εδαφικής κυριαρχίας των κρατών που κατοχυρώνεται στο άρθρο 2 παρ. 4 του Καταστατικού Χάρτη των OHE και αποτυπώνει διεθνές εθιμικό Δίκαιο. Αυτό πρέπει να θεωρηθεί ότι αποτελεί κανόνα του αναγκαστικού Διεθνούς Δικαίου (jus cogens), όπως επίσης έχει δεχθεί το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης στην υπόθεση των στρατιωτικών και παραστρατιωτικών ενεργειών στο έδαφος της Νικαράγουα και κατά αυτής [βλ. ICJ, Judgment of 27 June 1986, Case Concerning the Military and Paramilitary Activities in and against Nicaragua (Nicaragua v. USA–Merits).

Όμως, η Τουρκία βλέποντας ότι η αντίδραση της ελληνικής πλευράς ήταν άμεση, αποφασιστική και αποτελεσματική, ότι στρατός και πολίτες ενωμένοι έδιναν αγώνα για την αποτροπή της εισβολής παρανόμων αλλοδαπών στο έδαφος της ελληνικής επικράτειας, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει ίδια όπλα, πραγματικά αυτή τη φορά και όχι ανθρώπινα. Κρατικά όργανα έριχναν πυροβολισμούς και βόμβες προς την πλευρά της ελληνικής επικράτειας.

Οι πράξεις αυτές αποτελούν ευθεία παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας μας, έστω κι αν προέρχονται από το έδαφος της Τουρκίας, χωρίς τη διείσδυση στο ελληνικό έδαφος. Γίνονται δε για πρώτη φορά στην ξηρά, μετά τις εδώ και δεκαετίες παραβιάσεις του εθνικού εναερίου χώρου και εσχάτως των χωρικών μας υδάτων.

Η διεθνοδικαιική νομιμότητα του κλεισίματος των συνόρων

Οι πράξεις αυτές μέχρι τώρα έχουν προκαλέσει τη φραστική καταδίκη της ΕΕ και μεμονωμένων κρατών μελών (Αυστρία, Γαλλία, Γερμανία) και πολύ χαλαρά των ΗΠΑ, οι οποίες περισσότερο δικαιολογούν την ελληνική αντίδραση παρά καταδικάζουν την τουρκική δράση. Πάντως, κανένα κράτος ή διεθνής οργανισμός δεν άφησε καν υπονοούμενο περί αντίθεσης προς το Διεθνές Δίκαιο της απόφασης της χώρας μας να κλείσει τα σύνορα.

Αντίθετα οι ως άνω πράξεις της Τουρκίας αποτελούν κατάφωρη παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου και επισύρουν ακόμη και προσφυγή στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Βέβαια, ένα τέτοιο διάβημα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικά μελετημένο και να έχει πρώτα εξασφαλίσει ότι η πλειοψηφία των μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας θα υποστηρίξει ελληνικό αίτημα για καταδίκη της Τουρκίας και ότι κανένα από τα πέντε μόνιμα μέλη του δεν θα προβάλει βέτο.

Σύμφωνα με πληροφορίες η ελληνική κυβέρνηση έχει βολιδοσκοπήσει τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας. Ωστόσο, δεν έχει λάβει σαφή πρόθεση υποστήριξης, τουλάχιστον από τους περισσότερους, που δεν θα ήθελαν να ερεθίσουν περισσότερο τον Ερντογάν. Κατά συνέπεια, παρά το γεγονός ότι η παραπάνω τουρκική συμπεριφορά δεν μπορεί να εξομοιωθεί με πολεμική συμπεριφορά, συνιστά παραβίαση της εθνικής κυριαρχίας της χώρας μας.

Η αντίδραση της Ελλάδας να κλείσει τα σύνορα, αποτελεί κατά το Διεθνές Δίκαιο, τηρουμένης και της αρχής της αναλογικότητας ως γενικής αρχής του Δικαίου, όχι μόνο σύννομη αλλά και επιβεβλημένη πράξη. Σε επόμενο άρθρο μου θα αναφερθώ από πλευράς Διεθνούς Δικαίου στο σύννομο της απόφασης για την αναστολή αποδοχής αιτημάτων παροχής ασύλου και διεθνούς προστασίας.