Ο ανασχηματισμός και το σύνδρομο του σκαντζόχοιρου

Κάθε ανασχηματισμός σηματοδοτεί μηνύματα, κυρίως προς την κοινωνία, χαρακτηρίζεται ωστόσο από το βασικό πολιτικό μήνυμα που περιέχει και κρίνεται από την συγκυρία, στην οποία γίνεται, και σε σχέση με τον στόχο που προτίθεται να εξυπηρετήσει. Ο χθεσινός ανασχηματισμός δεν μπορεί να αποτελέσει εξαίρεση και να μην ιδωθεί και αυτός μέσα από αυτό το πρίσμα.

Ο πρωθυπουργός προχώρησε στην αλλαγή του κυβερνητικού σχήματος από μία ανάγκη: την μετακίνηση του υπουργού Εσωτερικών, Πάνου Σκουρλέτη στο κόμμα, ενόψει των εκλογικών αναμετρήσεων του 2019,  και μια πρόθεση: να δώσει αέρα ανανέωσης στην κυβέρνηση στον χρόνο που απομένει μέχρι αυτές. Έχουμε λοιπόν να κάνουμε εξαρχής με έναν ανασχηματισμό για εκλογές με ό, τι αυτό συνεπάγεται.

Ο ανασχηματισμός όμως έγινε μόλις μία εβδομάδα μετά την ανακοίνωση, από την κυβέρνηση και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, της εξόδου από τα μνημόνια και της έναρξης μιας νέας εποχής για την χώρα, όπως τονίζει σε κάθε ευκαιρία ο Αλέξης Τσίπρας και κορυφαία στελέχη της κυβέρνησής του. Και εδώ έρχεται από μόνο του το πρώτο ερώτημα: Σηματοδοτεί ο ανασχηματισμός αυτήν την νέα εποχή;

Η παραμονή όλων των οικονομικών υπουργών στις θέσεις τους και η αναβάθμιση κάποιων από αυτούς αποτελεί μία επιβράβευση. Η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός θεωρούν ότι στο πλαίσιο των δυνατοτήτων που είχαν, εντός και εκτός, προχώρησαν σε επιτυχή λύση ή διευθέτηση το μείζον ζήτημα της χώρας, την οικονομία. Μια αλλαγή στο οικονομικό επιτελείο θα μπορούσε να ερμηνευτεί με λάθος τρόπο και θα στιγμάτιζε ακόμη και αυτήν την ίδια την έξοδο από τα μνημόνια, στην οποία η κυβέρνηση θα επενδύσει πολιτικά το επόμενο διάστημα, αρχής γενομένης από την ομιλία του πρωθυπουργού στην ΔΕΘ.

Η κίνηση αυτή ωστόσο στέλνει και ένα άλλο μήνυμα. Πρωθυπουργός και κυβέρνηση γνωρίζουν ότι ναι μεν βγήκαμε από τα μνημόνια, αλλά παραμένουν τα προβλήματα που προκάλεσαν τα τελευταία οκτώ χρόνια η κρίση και τα προγράμματα αντιμετώπισής της. Όπως παραμένουν στο τραπέζι και οι δανειστές, περισσότερο διακριτικά ομολογουμένως.

Η διατήρηση λοιπόν του ίδιου οικονομικού επιτελείου διαβάζεται και ως μια υπόσχεση προς τους δανειστές ότι θα τηρηθούν τα συμφωνημένα. «Αυτούς ξέρετε, αυτούς εμπιστεύεστε» φαίνεται να λέει ο Τσίπρας στις Βρυξέλλες, για να παραφράσουμε την διαφήμιση πασίγνωστου απορρυπαντικού. Το αν η επιλογή του θα καθαρίσει και τον ΣΥΡΙΖΑ από το στίγμα κόμματος που υπηρέτησε μνημόνιο είναι ωστόσο κάτι που θα φανεί στις εκλογές.

Βασικοί πυλώνες και πολιτική γεωγραφία

Αν και είχαν δημιουργηθεί προσδοκίες για έναν πιο ριζικό ανασχηματισμό, ο πρωθυπουργός επέλεξε τελικά να ενισχύσει το κυβερνητικό σχήμα με άτομα του στενού περιβάλλοντός του, διατηρώντας τις ισορροπίες στο κόμμα και την συγκυβέρνηση.

Η παραμονή Καμμένου στο υπουργείο Άμυνας εντάσσεται στο πλαίσιο των ισορροπιών, έχει όμως και ένα δικαιωματικό χαρακτήρα, καθώς είναι ο κυβερνητικός εταίρος. Δεν μπορεί ωστόσο κάποιος να πει, με την ίδια ευκολία, το ίδιο πράγμα και για την παραμονή Κοτζιά σε υπουργείο της αρεσκείας του. Ειδικά την ώρα που οι εξελίξεις στο Μακεδονικό έχουν προκαλέσει έντονες αντιδράσεις στην κοινωνία, ξαναγεμίζοντας τις πλατείες μετά από πολλά χρόνια, όχι μόνο από ακροδεξιούς, και καθηλώνοντας τα ποσοστά του ΣΥΡΙΖΑ, κυρίως στην Βόρεια Ελλάδα.

Με την υπουργοποίηση και άλλων στελεχών από την Μακεδονία (Νοτοπούλου, Μπόλαρης) ο πρωθυπουργός επιχειρεί να αμβλύνει αυτές τις αντιδράσεις, όπως κάνει και σε άλλες περιπτώσεις επιδιώκοντας την εκπροσώπηση στην κυβέρνηση όλων των περιφερειών. Ο ανασχηματισμός είναι άλλωστε για τις εκλογές και ως τέτοιος, εκτός από την γεωγραφική επικράτεια, πρέπει να καλύψει και την «πολιτική γεωγραφία»  του ΣΥΡΙΖΑ.  Κάπως έτσι η νέα κυβέρνηση αριθμεί 53 άτομα, αριθμό συμπτωματικό και όχι κατ’ ανάγκη συνδεόμενο με την «Κίνηση 53+», ο οποίος όμως καταργεί τις δεσμεύσεις για ολιγομελές σχήμα.

Για την «μητέρα των μαχών»

Η τοποθέτηση του Αλέξη Χαρίτση στο υπουργείο Εσωτερικών ήταν όντως μια έκπληξη. Ο προερχόμενος από τα οικονομικά υπουργεία Χαρίτσης είναι μεθοδικός και οργανωτικός, όπως λένε όσοι τον γνωρίζουν. Μάλλον δεν ήταν όμως αυτοί οι λόγοι που τον επέλεξε ο Τσίπρας για το συγκεκριμένο υπουργείο, αλλά το γεγονός ότι υπηρετεί συλλογική πολιτική και δεν κάνει «προσωπικό παιχνίδι». Για το ίδιο  υπουργείο είχαν ακουστεί άλλωστε και άλλα ονόματα, για τα οποία όμως υπήρξαν, απ’ ό, τι φαίνεται, αντιδράσεις.

Τα επιχειρούμενα ανοίγματα πάντως προς την κεντροδεξιά και την κεντροαριστερά δεν έχουν εκείνη την έκταση που θα μπορούσε να δημιουργήσει το κοινωνικό πλειοψηφικό ρεύμα για το οποίο ο πρωθυπουργός μίλησε στην ΚΕ του ΣΥΡΙΖΑ. Η ένταξη Παπακώστα στην κυβέρνηση ενισχύει τον Καμμένο, ο οποίος επιμελήθηκε και τα «εισόδια», ενώ η υπουργοποίηση Ξενογιαννακοπούλου-Ζορμπά φλερτάρει, χωρίς δυναμική, με τμήματα του παπανδρεϊκού και σημιτικού ΠΑΣΟΚ.

Αυτό που τελικά απομένει από τον ανασχηματισμό είναι η πρόθεση του πρωθυπουργού να δημιουργήσει συνθήκες σταθερότητας και ασφάλειας μέχρι τις εκλογές, σε ό, τι αφορά την κυβερνητική συνοχή. Είναι κάτι που φαίνεται από τον μεγάλο αριθμό στενών συνεργατών του που παραμένει ή εισέρχεται για πρώτη φορά στην κυβέρνηση, στελέχη δηλαδή που προστατεύουν τον βασικό πυρήνα και είναι έτοιμα για την αναμενόμενη κλιμάκωση της πόλωσης. Η  κίνηση αυτή όμως ερμηνεύεται ως συρρίκνωση και όχι ως άνοιγμα.

Πρόκειται ουσιαστικά για το σύνδρομο του σκαντζόχοιρου, ο οποίος μπροστά στον κίνδυνο κουλουριάζεται και απλώνει αγκάθια. Το ίδιο κάνει άλλωστε και κάθε ζωντανός οργανισμός. Προστατεύει την κοιλιά του και τα βασικά όργανά του, καθώς γνωρίζει ότι ο θάνατος αρχίζει από τα άκρα.