Ο οικονομικός Αρμαγεδδών είναι στον δρόμο και ο Ερντογάν καιροφυλακτεί…

Το μοναδικό παρήγορο τούτη την περίοδο είναι ότι ο πρωθυπουργός, στο τελευταίο του διάγγελμα, έδειξε ότι αντιλαμβάνεται πως για μεγάλο διάστημα τον συμβούλευαν λάθος άνθρωποι. Συνειδητοποίησε ότι ο Αρμαγεδδών είναι πραγματικό γεγονός που έχει ήδη συμβεί από τον Μάρτιο. Πρόκειται όμως για καθυστερημένη παραδοχή, η οποία, υπό ορισμένες συνθήκες, μπορεί να ανατρέψει την κυβέρνηση φέτος ή του χρόνου που τα προβλήματα θα είναι μεγαλύτερα.

Οικονομία και πανδημία είναι ζευγάρι που ήρθε για να μείνει. Είχαμε γράψει σχετικά, λίγο πριν την έξαρσή της (26-2-2020), πολύ πριν το lockdown στην Δύση. Προσπαθήσαμε να αποτυπώσουμε την κατάσταση στην Κίνα και την εξάπλωση του ιού στην Δύση, αναλύοντας τις πρώτες επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία. Λέγαμε τότε ότι κορονοϊός και οικονομία είναι ζευγάρι που καυγαδίζει, αλλά δεν παίρνει “διαζύγιο”. Όσο το ζευγάρι παραμένει στην οικονομική ζωή, τόσο ο πλανήτης θα υποστεί τα πάνδεινα. Αυτοί που λένε ότι ένα εμβόλιο για τον Covid-19 θα δώσει διαζύγιο και θα ησυχάσει ο πλανήτης, ξεχνούν ότι πρόκειται για το δεύτερο κινέζικο ζευγάρι που αντιμετωπίσαμε.

Η προηγούμενη φορά ήταν ο ιός SARS, που έφερε την οικονομία στα πρόθυρα κατάρρευσης υπό τον φόβο πανδημίας. Το πρόβλημα δεν είναι η ανακάλυψη του εμβολίου, διότι ακόμα κι αν εξαλειφτεί ο Covid-19, στο μέλλον μπορεί να εμφανιστεί άλλος ιός. Είναι, λοιπόν, προφανές ότι το ζευγάρι οικονομία-πανδημία ήρθε για να μείνει και δύσκολα θα βρεθεί τρόπος για μόνιμο διαζύγιο.

Πάντως στην Ελλάδα, εάν η κυβέρνηση συνειδητοποιούσε γρήγορα τι έρχεται, δεν θα στεκόταν μόνο στο υγειονομικό επίπεδο της αντιμετώπισης του κορονοϊού αλλά θα αντιμετώπιζε παράλληλα και την σφοδρή οικονομική επίδραση του lockdown που η ίδια θέσπισε. Ναι μεν στο επίπεδο της υγείας πήρε άριστα, αλλά στο επίπεδο της οικονομίας έχασε 100 υπερπολύτιμες μέρες που θα στοιχίσουν πανάκριβα στην Ελλάδα.

Η κρισιμότερη κυβέρνηση

Στην οικονομία δεν αρκεί να πάρεις μέτρα. Πρωταρχικό ρόλο, παίζει η χρονική στιγμή που τα παίρνεις. Αν αργήσεις, η καθυστέρηση κάνει τα πράγματα πολύ πιο δύσκολα. Για να είμαστε δίκαιοι, την ίδια πορεία ακολούθησε ολάκερη η ΕΕ. Ο Μητσοτάκης έπρεπε να “επαναστατήσει” στην ολιγωρία της Γερμανίας και των Βρυξελλών, γιατί η Ελλάδα, λόγω της εξάρτησης του ΑΕΠ της από τον τουρισμό και τη ναυτιλία, πρόκειται να υποστεί τις μεγαλύτερες επιπτώσεις.

Αν υποθέσουμε ότι η κυβέρνηση έχει ξυπνήσει και ξεκινά να επουλώνει τα τραύματα στους τομείς που λαβώθηκαν βαριά, τότε η ύφεση φέτος θα σταματήσει στο 10-12%. Σε επόμενα άρθρα θα εξηγήσουμε ότι αυτό το ποσοστό δεν είναι αυθαίρετο. Θεωρώ ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη είναι ιστορικά η κρισιμότερη στη σύγχρονη Ελλάδα. Πιο κρίσιμη κι από τις κυβερνήσεις προ των παγκοσμίων πολέμων.

Εκτός της οικονομικής και υγειονομικής κρίσης θα αντιμετωπίσει και το τσουνάμι που έρχεται από στρατηγικά λάθη προηγούμενων κυβερνήσεων στα εθνικά θέματα. Θα αντιμετωπίσει παροξυσμό του τουρκικού επεκτατισμού. Παράλληλα, οι “ενεργειακές συμμαχίες” με Ισραήλ και Αίγυπτο θα εξασθενίσουν όχι μόνο λόγω λανθασμένων χειρισμών, αλλά διότι στην Ελλάδα επικράτησε τελικά το πολιτικό-οικονομικό λόμπι που δεν πολυθέλει τέτοιες συμμαχίες και έχει την τάση να δώσει γη και ύδωρ στον Ερντογάν.

Ενώ η παράνομη μετανάστευση θα υποσκάψει την εθνική κυριαρχία, είναι δεδομένο ότι στην εξώπορτα των Βαλκανίων και της Μεσογείου κάποιοι έχουν πατήσει το κουμπί που ανοίγει την πόρτα του τρελοκομείου. Καθημερινά θα ζούμε και μια πρωτόγνωρη κατάσταση που ως πολίτες δεν είχαμε καν φανταστεί. Αυτός οι κάποιοι δεν είναι άλλοι από τη Μέρκελ και τον Ερντογάν!

Σ’ αυτό το πλέγμα, η κυβέρνηση Μητσοτάκη μετρά δύο επιτυχίες: Τη σφράγιση του Έβρου και εν μέρει των νησιών και τους λίγους θανάτους από Covid-19. Γνωρίζει ότι πρέπει να σταματήσει την πτώση της οικονομίας στο επίπεδο του 10-12%. Αυτό πρέπει να είναι το ανώτατο όριο της καταστροφής. Αν συμπλεύσει με τις γερμανικές επιταγές, τότε φέτος η πτώση του ΑΕΠ ενδέχεται να φτάσει ακόμα και στο 25%!

Η σημασία του αγροτικού τομέα

Οι υπολογισμοί όσων υποστηρίζουν ότι η πτώση θα είναι πέριξ του 10%, στηρίζονται αποκλειστικά στις απώλειες εσόδων από τον τουρισμό, τις μεταφορές και τη ναυτιλία. Ουδείς ασχολείται με την κατανάλωση, που συμβάλει περισσότερο στο ΑΕΠ! Επί δεκαετίες, η Ελλάδα είχε στηριχθεί σε ένα μοντέλο ανάπτυξης, στηριγμένο στην υπερκατανάλωση.

Αυτό θα έπρεπε να εξετάζεται πρώτο, διότι ο “φόβος του θανάτου” που προκαλεί ο κορονοϊός, στρέφει τον κόσμο στην άρνηση ειδικά ενός είδους κατανάλωσης. Έτσι, να έχουμε δράματα από κάθετη πτώση της ζήτησης σε μεγάλο φάσμα. Αυτό μπορεί να λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά στην πτώση του ΑΕΠ και να φέρει αλυσιδωτές καταστροφικές επιδράσεις.

Εκτός του τουρισμού, της εστίασης και της ναυτιλίας πρέπει να προσεχθεί και ο αγροτικός τομέας. Ήδη υπάρχει οσμή ανατιμήσεων σε αγροτικά προϊόντα από τον Μάρτιο. Το ίδιο και στους τομείς της αλιείας και των πρώτων υλών. Οι ανατιμήσεις θα φέρουν επιπλέον πτώση της κατανάλωσης. Την τελευταία δεκαετία, ο αγροτικός τομέας έχει σχεδόν τριπλάσιο ειδικό βάρος από τον τουρισμό. Για την ακρίβεια, ο πολλαπλασιαστής του αγροτικού ΑΕΠ είναι 5 και ο αντίστοιχος του τουριστικού είναι περίπου 2. Τι σημαίνει αυτό;

Με απλά λόγια, όταν σε μια χρονιά ο αγροτικός τομέας πέφτει κατά μία μονάδα, τότε το σύνολο του ΑΕΠ πέφτει κατά 5%. Αυτό διότι τα αγροτικά προϊόντα χρησιμοποιούνται όχι μόνο ως είδη διατροφής, αλλά και ως “πρώτη ύλη” στον δευτερογενή τομέα σε πάνω από 300 διαφορετικές κατηγορίες βιομηχανιών-βιοτεχνιών. Επίσης, αποτελούν τα μεγάλα “όπλα” της τουριστικής “βιομηχανίας”, ως καταναλωτικά αγαθά σε ξενοδοχεία και εστιατόρια, που αγοράζονται φτηνά αλλά πωλούνται στους τουρίστες ως πιάτα σε πολλαπλάσια τιμή.

Ανάγκη άμεσης αντίδρασης

Η πολλαπλασιαστική επίδραση του τουρισμού είναι 2, που σημαίνει ότι όταν πέφτει μια μονάδα το τουριστικό ΑΕΠ, το συνολικό ΑΕΠ χάνει 2 μονάδες. Η κυβέρνηση, λοιπόν, πρέπει επειγόντως να στηρίξει την κατανάλωση και την εργασία. Πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να παρέμβει στις τράπεζες και να δοθούν μικροδάνεια στην ραχοκοκαλιά της οικονομίας, στους πολύ μικρούς επιχειρηματίες με διαδικασίες fast track και μάλιστα άμεσα. Αν το κάνει τον Οκτώβριο θα έχει χάσει το παιχνίδι.

Για να αποτρέψει τα λουκέτα 1.500 μικρών ξενοδοχείων και 50.000 μικροεπιχειρηματιών σε διάφορους κλάδους θα πρέπει να δράσει άμεσα. Γιατί αλλιώς θα ακολουθήσει τσουνάμι τον χειμώνα. Όπως και να έχει, θα βρεθεί στην πορεία με επιπλέον 400.000 ανέργους από αυτούς που υπολογίζει το οικονομικό επιτελείο. Όλο αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα, την απώλεια θυσιών μιας ολόκληρης δεκαετίας και φυσικά την εκτίναξη του δημοσίου χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ, ίσως φτάσει το 230%. Όποιος κι αν κυβερνά το 2021 ας ετοιμάζεται για νέο μνημόνιο, που ίσως έρθει πακέτο με τον Ερντογάν που ήδη φαίνεται να σχεδιάζει κάποιο τετελεσμένο.

Η κυβέρνηση πρέπει να δώσει άμεσα το φιλί της ζωής στους μικροεπιχειρηματίες. Και παράλληλα, να σταματήσει να κατασκευάζει δρόμους, γεφύρια και διόδια. Δεν χρειαζόμαστε άλλα τούτη τη στιγμή. Όλο αυτό το αναπτυξιακό πακέτο να το διοχετεύσει στην άμυνα με στοχευμένες κινήσεις και συμπράξεις που μπορεί να ενισχύσουν την ελληνική οικονομία. Με το μίνι αεροπλανοφόρο Anadolu και τα νέα γερμανικά υποβρύχια που παραλαμβάνει φέτος, κλείνει την ψαλίδα και εκεί που υπερτερούμε.

Όταν κρίνει ότι η Ελλάδα φτάνει σε νέο οικονομικό τέλμα και σταθμίσει τους άλλους παράγοντες, ίσως στους επόμενους 12-18 μήνες θα προχωρήσει σε εχθρικές κινήσεις. Χρόνος αντίδρασης υπάρχει. Κι αν τελικά το πρόβλημα είναι ότι το χρήμα πρέπει να διοχετευτεί σε συγκεκριμένα εργολαβικά συμφέροντα, τότε αυτό που μας σώζει είναι η αλλαγή ΚΑΔ! Ας αλλάξουν οι εθνικοί εργολάβοι ΚΑΔ κι ας γίνουν έμποροι όπλων. Τουλάχιστον να σώσουμε την παρτίδα, ή αν το προτιμάτε, την πατρίδα!