Τη μπάλα στην κερκίδα η ΕΕ – Χτύπημα κάτω από τη ζώνη από τις ΗΠΑ

Όταν χθες γράφαμε για εξελίξεις μέχρι τη Σύνοδο Κορυφής  της ΕΕ «που μπορεί να είναι και ανατρεπτικές» το μόνο που δεν είχαμε στο μυαλό μας ήταν η αναβολή της. Συνεργάτης του Σαρλ Μισέλ προσβλήθηκε όμως από Covid-19 και, αφού ο κορωνοϊός είναι πλέον καταλύτης των πάντων, η Σύνοδος αναβλήθηκε για τις πρώτες ημέρες του Οκτωβρίου. Η αναβολή ανακοινώθηκε πάντως, παράλληλα με την επανέναρξη διερευνητικών επαφών Ελλάδας-Τουρκίας, στο άμεσο ξεκίνημα των οποίων είχαμε επίσης αναφερθεί.

Όπως λιτά σημειώνεται σε ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών, η Ελλάδα και η Τουρκία συμφώνησαν στη διεξαγωγή ενός νέου γύρου Διερευνητικών Επαφών. Πρόκειται για τον 61ο γύρο, ο οποίος θα ξεκινήσει προσεχώς στην Κωνσταντινούπολη. Υπενθυμίζεται, ότι τις τελευταίες ημέρες παρατηρήθηκε μία κινητικότητα στον ανοιχτό δίαυλο των συμβούλων (Ελένη Σουρανή και Ιμπραήμ Καλίν), στον οποίο είχε αναφερθεί και ο πρωθυπουργός από τη Θεσσαλονίκη.

Οι συνομιλίες των συμβούλων είχαν πυκνώσει το τελευταίο διάστημα, με την ισχυρή ενθάρρυνση του Βερολίνου. Την ίδια ώρα, σύμφωνα με την  “Καθημερινή”, σημειώθηκε πρόοδος και στο ΝΑΤΟ για τη δημιουργία ενός μηχανισμού που θα αποτρέπει τις στρατιωτικές εντάσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Παραλλήλως, το Συμβούλιο υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ, το οποίο είναι προπαρασκευαστικό της Συνόδου Κορυφής, δεν υιοθέτησε τη Δευτέρα καμία νέα κύρωση στην Τουρκία για τις προκλήσεις στην Κύπρο.

“Κλειστή” λόγω covid η ΕΕ

Το Συμβούλιο σχεδόν δεν συζήτησε κυρώσεις για τις τουρκικές προκλήσεις στην Ελλάδα, ενώ ολοκληρώθηκε, όπως είπε ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ, με ένα «πρόβλημα υψηλής τάσης», για το οποίο τον λόγο έχουν πλέον οι ηγέτες στη Σύνοδο. Ποιο ήταν αυτό; Η σύνδεση από την Κυπριακή Δημοκρατία των κυρώσεων σε βάρος της Λευκορωσίας με κυρώσεις στην Τουρκία και η εμμονή της Λευκωσίας ακόμη και για βέτο.

Σήμερα, με αφορμή τον εντοπισμό ενός κρούσματος Covid-19 στο περιβάλλον του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ανακοινώθηκε η μετάθεση της Συνόδου κατά μία εβδομάδα. Έτσι, αντί για τις 24-25 Σεπτεμβρίου, που ήταν προγραμματισμένη, θα διεξαχθεί 1-2 Οκτωβρίου. Η Σύνοδος θα μπορούσε βεβαίως να γίνει κανονικά την Πέμπτη και την Παρασκευή με τηλεδιάσκεψη, όπως έγιναν αρκετές κατά το τρίμηνο Μαρτίου-Μαϊου.

Αυτό το ενδεχόμενο όμως, μάλλον δεν εξετάστηκε, παρά το γεγονός ότι η μετάθεση της Συνόδου Κορυφής ανακοινώθηκε, μόλις λίγη ώρα, μετά την ολοκλήρωση της τηλεδιάσκεψης του Σαρλ Μισέλ και της Μέρκελ με τον Ερντογάν. Προφανώς η μετάθεση κρίθηκε περισσότερο συμφέρουσα, ίσως και πιο αποτελεσματική, για πολλούς λόγους.

Ποιον συμφέρει η αναβολή 

Πρώτον, δίνεται περισσότερος χρόνος στην Άγκυρα να προβεί ή να προσποιηθεί ότι προβαίνει στις απαραίτητες ενέργειες που θα αποτρέψουν τις εναντίον της κυρώσεις. Κυρώσεις, την επιβολή των οποίων είναι γνωστό ότι δεν επιθυμεί η Γερμανία, όπως και άλλα κράτη της ΕΕ. Η έναρξη διερευνητικών επαφών είναι μια καταπληκτική ευκαιρία για αυτό και, αν δεν προσέξει η Αθήνα, μπορεί να μετατραπεί από τον Ερντογάν ακόμα και σε επιχείρημα εναντίον της.

Δεύτερον, το Βερολίνο και οι Βρυξέλλες έχουν περισσότερο χρόνο για την άσκηση πιέσεων στη Λευκωσία, προκειμένου να επιλυθεί το «πρόβλημα υψηλής τάσης» που επικαλέστηκε ο Μπορέλ. Ένα πρόβλημα που αφορά την πρόθεση της Κυπριακής Δημοκρατίας να μπλοκάρει την επιβολή κυρώσεων στο Μινσκ, εάν δεν υπάρξουν, παραλλήλως, πρόσθετες κυρώσεις στην Τουρκία.

Τρίτον καθίσταται πλέον πρωθύστερη η επίσκεψη του Πομπέο στην Ελλάδα, η οποία προγραμματιζόταν αρχικά για το Σαββατοκύριακο 26-27 Σεπτεμβρίου, αλλά μετατέθηκε για την επόμενη Δευτέρα. Μια επίσκεψη, ούτως η άλλως σημαντική, η οποία αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα από το γεγονός ότι δεν συνοδεύται από αντίστοιχη επίσκεψη στην Τουρκία. Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών θα μιλήσει σε Συνέδριο στη Θεσσαλονίκη, ενώ, σε μια στρατηγικής σημασίας κίνηση, θα μεταβεί και στη βάση της Σούδας, στην Κρήτη. Εκεί έχει κλειστεί και η συνάντησή του με τον Κυριάκο Μητσοτάκη.

Η αρχική τοποθέτηση μάλιστα της επίσκεψης Πομπέο στην Ελλάδα μετά την Σύνοδο Κορυφής λειτουργούσε και ως “αντισταθμιστικό όφελος” για την ελληνική κυβέρνηση. Και αυτό γιατί, η πραγματικότητα έχει δείξει ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες βρίσκουν πάντα έναν τρόπο να μην επιβάλουν κυρώσεις στην Τουρκία, αυτοπεριοριζόμενοι στην φραστική «πλήρη στήριξη της Ελλάδας και της Κύπρου»!

Αμερικανική ντρίμπλα  

Την Δευτέρα πάντως, με ανακοίνωση-παρέμβαση, η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Άγκυρα, αναφέρεται σε «αμφισβητούμενες θαλάσσιες περιοχές» Ελλάδας και Τουρκίας. Στο κείμενο που ανάρτησε στο Twitter σημειώνει ότι ο “Χάρτης της Σεβίλλης”, ο οποίος εκπονήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 2000, δεν συνιστά νομικό έγγραφο. Συνεπώς, συνεχίζει, δεν έχει δεσμευτική νομική ισχύ για τον καθορισμό των θαλασσίων συνόρων μεταξύ κρατών. Επισημαίνει τέλος, ότι ούτε η ΕΕ θεωρεί ως δεσμευτικό νομικό έγγραφο τον συγκεκριμμένο “χάρτη”, τον οποίο δεν δέχεται η Τουρκία.

Σημειώνεται, ότι ο αποκαλούμενος και “Χάρτης της ΕΕ” βασίστηκε μεν πάνω στο Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, αλλά παραμένει, από νομική άποψη, μια εξωτερική μελέτη και όχι επίσημο κείμενο της Ένωσης. Αυτή τουλάχιστον φέρεται να είναι η απάντηση της Κομισιόν στην τουρκική εφημερίδα Χουριέτ που έθεσε το σχετικό ερώτημα. Ο “Χάρτης” δημιουργήθηκε όταν η ΕΕ ζήτησε από το Πανεπιστήμιο της Σεβίλης να απεικονίσει τις ΑΟΖ των ευρωπαϊκών κρατών με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας. Παίρνοντας ως βάση την ακτή κάθε κατοικημένου ελληνικού νησιού, ανεξαρτήτως μεγέθους και  εγγύτητας στις τουρκικές ακτές (Καστελλόριζο), ο “Χάρτης” καθορίζει τα μέγιστα όρια για την Ελλάδα και την Κύπρο και καταγράφει την σύνδεση ελληνικής και κυπριακής ΑΟΖ.

Αυτό όμως που θα μπορούσε να αποτελεί χτύπημα κάτω από τη ζώνη είναι οι πληροφορίες που θέλουν Αμερικανούς αξιωματούχους να ζητούν απόσυρση των αμερικανικής προέλευσης όπλων από τα νησιά του Αιγαίου. Μια απαίτηση που δεν έχει βεβαίως νομική βάση, αφού πρόκειται για αγορασμένα από την Ελληνική Δημοκρατία όπλα, τα οποία μπορούν να τοποθετούν οουδήποτε εντός της ελληνικής επικράτειας.

Οι πληροφορίες αυτές έπονται βεβαίως των δηλώσεων που έκανε την περασμένη εβδομάδα στον γαλλικό ραδιοσταθμό France Inter ο Πομπέο. Αναφερόμενος στην κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών τόνισε ότι «πρέπει να μειωθεί το στρατιωτικό αποτύπωμα παντού και να γίνεται προσφυγή σε διπλωματικά και όχι στρατιωτικά μέσα».

“Ιανός” ο Ερντογάν

Η επανέναρξη των «άμεσων ελληνο-τουρκικών διερευνητικών συνομιλιών» συζητήθηκε και στην τηλεδιάσκεψη του Σαρλ Μισέλ και της Μέρκελ με τον Ερντογάν. Μια τηλεδιάσκεψη που προηγήθηκε της ανακοίνωσης για την αναβολή της Συνόδου Κορυφής και στην οποία μετείχαν από τουρκικής πλευράς, ο Τσαβούσογλου, ο Ακάρ και ο σύμβουλος του Ερντογάν, Καλίν.

Σύμφωνα με το τουρκικό πρακτορείο Anadolu, ο Ερντογάν δήλωσε στους συνομιλητές του ότι η αποκλιμάκωση πρέπει να διατηρηθεί με αμοιβαία βήματα και υποστήριξε ότι εξαρτάται από την Ελλάδα πως θα αναθερμανθεί και πως θα προχωρήσει ο διάλογος. Φέρεται επίσης ότι εξέφρασε την άποψη ότι σημαντικές αποφάσεις θα μπορούσαν να ληφθούν μέσα από μια πολυμερή διάσκεψη χωρών της Ανατολικής Μεσογείου, στην οποία θα πρέπει να μετέχουν και οι Τουρκοκύπριοι!

Λίγη ώρα αργότερα, μιλώντας για τα 75 χρόνια από την Ίδρυση του ΟΗΕ, ο Τούρκος πρόεδρος επιτέθηκε στην Ελλάδα, κατηγορώντας την ότι είναι η μόνη υπεύθυνη για την ένταση στην περιοχή. Αυτού του είδους οι δηλώσεις όμως δυναμιτίζουν αντί να προωθούν τις προθέσεις διαλόγου. Στο θέμα των διερευνητικών επαφών αναφέρθηκε και ο Νίκος Δένδιας. Μιλώντας στη διαδικτυακή συζήτηση για την Ανατολική Μεσόγειο, που διοργάνωσαν το Ινστιτούτο Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής και το Κέντρο Martens, ξεκαθάρισε ότι πρόκειται για συνομιλίες και όχι για διαπραγματεύσεις.

Εξήγησε επίσης ότι πρόκειται για μια διαδικασία εξεύρεσης κανόνων βάση των οποίων θα μπορούσαν να γίνουν διαπραγματεύσεις, οι οποίες, όπως είπε, είναι δύσκολες, «γιατί η Τουρκία δεν αποδέχεται το Διεθνές Δίκαιο ως κοινό κανόνα». Τέλος, απαντώντας σε ερώτηση αν ανοίγει ένα “παράθυρο ευκαιρίας” με την απόσυρση του Όρουτς Ρέις, ο υπουργός Εξωτερικών είπε ότι δεν το χαρακτηρίζει παράθυρο, αλλά σημάδι.