Ελληνικές αρχαιότητες “επαναπατρίσθηκαν” στην Ιταλία!

Οι Αμερικανοί, μετά τη χρεοκοπία ενός Βρετανού συλλέκτη, του Ρόμπιν Σάιμς, και την πίεση των Ιταλών, ευαρεστήθηκαν να “επιστρέψουν” στην Ιταλία 266 αρχαιότητες, πολλές από τις οποίες είναι όμως από την Μεγάλη Ελλάδα, δηλαδή στην ουσία ελληνικές. Οι αρχαιοελληνικές αποικίες στη νότιο ηπειρωτική Ιταλία και στη Σικελία έμειναν ελληνικές πάνω από 500 χρόνια, προτού κατακτηθούν από τους Ρωμαίους.  Όπως ανακοίνωσε το ιταλικό υπουργείο Πολιτισμού, «οι αρχαιότητες που επαναπατρίσθηκαν είναι αξίας δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ και είχαν παρανόμως μεταφερθεί και πουληθεί λίγο πριν το 2000 από διεθνές δίκτυο αρχαιοκάπηλων».

Τα παλαιότερα από τα αντικείμενα χρονολογούνται στον 9ο αιώνα π.Χ. Εν γένει καλύπτουν εν μέρει την περίοδο του πολιτισμού των Ετρούσκων, την περίοδο ακμής της Magna Graecia, (που καλό είναι να αναφέρουμε ότι έτσι την αποκαλούσαν οι Ρωμαίοι και δεν επρόκειτο ποτέ για ελληνικό “μεγαλοϊδεατισμό”, αλλά για μια αντικειμενική πραγματικότητα), καθώς και την περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Σύμφωνα με τους Ιταλούς «η επιστροφή των αρχαιοτήτων κατέστη δυνατή χάρη στη συνεργασία των ιταλικών αστυνομικών αρχών με τις δικαστικές αρχές των ΗΠΑ». Σε φωτογραφίες που δημοσιοποίησε το ιταλικό υπουργείο Πολιτισμού εικονίζονται πολλά κεραμικά, η κεφαλή ενός αγάλματος και μερικά νομίσματα. Όλα αυτά εκτέθηκαν σε ειδική τελετή στη Νέα Υόρκη.

Πολλά έργα φαίνεται να έχουν ελληνική τεχνοτροπία, αλλά δεν μπορούμε να ξέρουμε πόσα προέρχονται από ελληνικές πόλεις καθώς δεν έχουμε αναλυτικό κατάλογο στη διάθεσή μας. Πάντως οι ετρουσκικοί και αρχαιότεροι αμφορείς ή άλλα έργα προηγουμένων περιόδων, ήταν πολύ διαφορετικής τεχνοτροπίας από τα περισσότερα που παραδόθηκαν επισήμως προχθές στην Ιταλία.

Μαραθώνια δικαστική διεκδίκηση

Η ανακοίνωση αναφέρει ότι 145 από τα αντικείμενα, ανακτήθηκαν μετά την 17ετή δικαστική διαμάχη και τη χρεοκοπία του Βρετανού εμπόρου αρχαιοτήτων Ρόμπιν Σάιμς. Από τις υπόλοιπες 111 αρχαιότητες, οι 65 ανήκαν στο μουσείο Menil Collection τού Χιούστον, που αποφάσισε να τα επιστρέψει στην Ιταλία αφού η αστυνομία διαπίστωσε ότι προέρχονταν από παράνομες ανασκαφές σε ιταλικούς αρχαιολογικούς χώρους και εξήχθησαν παράνομα. Για τα υπόλοιπα 56 κομμάτια δεν ανακοινώθηκε η πηγή προέλευσης.

Είναι βέβαιο ότι όλες οι αρχαιότητες θα μείνουν πλέον σε ιταλικά μουσεία, όπως έμεινε και ο κρατήρας του Ευφρονίου, ένα εκπληκτικό έργο του Αθηναίου ζωγράφου.

Αυτό φέρεται να βρέθηκε σε τάφο κοντά στη Ρώμη και το άρπαξαν αρχαιοκάπηλοι που το πούλησαν στους Αμερικανούς έναντι 1,5 εκατ. δολαρίων. Συγκεκριμένα το πούλησε ένας φίλος του Σάιμς, ο “έμπορος αντικών” Ρόμπερτ Χεχτ. Αυτός είχε αρχικά υποστηρίξει ότι το είχε αγοράσει το 1920 ο παππούς ενός Λιβανέζου, κάτι που αποδείχθηκε αναληθές.

Όταν η αρχαιοκαπηλία τεκμηριώθηκε, ο κρατήρας αποφασίσθηκε να επιστραφεί στους ιδιοκτήτες του, εκτέθηκε για λίγους μήνες στην Αθήνα και “επαναπατρίσθηκε” στην Ιταλία, όπου εκτίθεται μονίμως στο Ετρουσκικό Μουσείο, στη Βίλα Τζούλια, στη Ρώμη. Πάντως ο Ρόμπερτ Σάιμς είχε στενή συνεργασία με δύο “συλλέκτες” που διαπιστωμένα εξήγαγαν ελληνικές αρχαιότητες και όχι μόνον όσες μάζευε από τον Ιταλό “συλλέκτη” Τζιάκομο Μέντιτσι.

Ο σύντροφός του και συνεταίρος του εφοπλιστής Χρήστος Μιχαηλίδης, συγγενής των εφοπλιστών Παπαδημητρίου, σκοτώθηκε το 1999 πέφτοντας από σκάλες στο σπίτι δύο άλλων αρχαιοκαπήλων, των Λίον Λέβι και Σέλμπι Γουάιτ, κανείς από τους οποίους ποτέ δεν καταδικάστηκε για αρχαιοκαπηλία. Υπενθυμίζεται ότι μόλις τον περασμένο Μάρτιο η Εισαγγελία του Μανχάταν κατάσχεσε στην οικία της Γουάιτ (ο Λίον Λέβι έχει αποβιώσει το 2003) άλλες 29 σπουδαίες ελληνικές αρχαιότητες, που είχαν εξαχθεί παράνομα από τη χώρα μας.

Το ίδιο είχε γίνει και το 2008, όταν είχε επίσης αναγκαστεί η ίδια να επιστρέψει στην Ελλάδα δύο ακόμη αρχαία έργα. Τον περασμένο Μάιο υπενθυμίζεται ότι αναγνωρίστηκε πως πρέπει να επιστραφούν στην Ελλάδα 351 αρχαιότητες που είχαν αμερικανικά μουσεία και συλλογές και που είχαν αγορασθεί ως επί το πλείστον από τον Σάιμς.

Οπότε ουδείς μπορεί να είναι απολύτως βέβαιος ότι όσα βρέθηκαν στα χέρια αυτής της παρέας αρχαιοκάπηλων συλλεκτών και επεστράφησαν στην Ιταλία, προέρχονται οπωσδήποτε από την γείτονα. Επιπλέον, το πώς έφτασαν εξαρχής εκεί οι ελληνικές αρχαιότητες –και όχι μόνον όσες δημιουργήθηκαν στην Μεγάλη Ελλάδα από Έλληνες– είναι επίσης ένα άλλο μεγάλο θέμα, γιατί είναι γνωστό ότι οι Ρωμαίοι άρπαξαν από την χώρα μας αμέτρητα έργα τέχνης για να κοσμήσουν την δική τους πατρίδα.

Πωλήσεις και σε μεγάλα μουσεία

Η αντίστροφη μέτρηση για τον Σάιμς άρχισε το 1988. Μέχρι τότε πουλούσε αβέρτα αρχαιότητες “ξεπλένοντάς” τες και νομιμοποιώντας τες, ως τάχα αγορασμένες το 1880 και το 1900. Όμως το 1988 έκανε το λάθος να πουλήσει ένα άγαλμα της Αφροδίτης στο μουσείο Γκέτι στο Λος Άντζελες έναντι 18 εκατομμυρίων δολαρίων. Υποστήριξε ότι αυτό ανήκε από το 1930 σε έναν Ελβετό μεγαλοεπιχειρηματία και έλεγε ότι είχε έγγραφα, που το αποδείκνυαν.

Τα έγγραφα όμως αποδείχθηκε ότι ήταν πλαστά και το άγαλμα είχε στην πραγματικότητα αρπαγεί από την Ιταλία. Όταν η προέλευσή του αποκαλύφθηκε, ο Σάιμς μπήκε στη “μαύρη λίστα” των μουσείων και τελικά το άγαλμα στάλθηκε από το Λος Άντζελες στην Ιταλία το 2007. Πάντως ήταν και έφορος μουσείων όπως και πολλοί συνεργάτες του, που είχαν γνώση της παράνομης προέλευσης των εκθεμάτων, και που η προέλευσή τους ήταν κοινό μυστικό.

Όμως μετά από την καραμπινάτη απάτη με την Αφροδίτη οι αρχαιολογικές υπηρεσίες της Ελλάδας, η Δίωξη αρχαιοκαπηλίας, και οι αντίστοιχες υπηρεσίες της Ιταλίας και άλλων χωρών άρχισαν να “ενοχλούν” τα μουσεία των πλούσιων χωρών. Παρά τις οχλήσεις, αν και δεκάδες αντικείμενα ανακτήθηκαν, οι αρχαιοκάπηλοι συνέχισαν το έργο τους, κανείς δεν μπήκε φυλακή από τους συλλέκτες και ηθικούς αυτουργούς ή και συνεργάτες των συμμοριών. Οι ίδιες “συλλεκτικές παρέες” έχουν εξαφανίσει και το θησαυρό της Βεγγάζης και τα έργα τέχνης που έβγαλε στο σφυρί το Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και στην Συρία. Αρχαίο ελληνικό νόμισμα που κλάπηκε τότε από το θησαυρό της Βεγγάζης, πουλήθηκε σε δημοπρασία στο Παρίσι τον Οκτώβριο του ιδίου έτους έναντι 270.000 λιρών.