Ένα ταξίδι στις βεντέτες που σημάδεψαν την Ελλάδα

«Η βεντέτα στη Μάνη και στην υπόλοιπη Ελλάδα έχει εκλείψει. Δυστυχώς στην Κρήτη ακόμη υφίσταται», θα πει ο Πάνος Σόμπολος, ο οποίος στο 7ο βιβλίο του, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, περιγράφει τριάντα περιπτώσεις βεντέτας στην Ελλάδα που ξεκλήρισαν χωριά και οικογένειες.

«Το έγραψα αυτό το βιβλίο για να μείνει ως παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές, καταδεικνύοντας αυτό το βάρβαρο έθιμο που ξεκίνησε από αρχαιοτάτων χρόνων. Στο Μωσαϊκό νόμο έλεγαν “οφθαλμον αντί οφθαλμού και οδόντα αντί οδοντος” και συνεχίζεται. Δεν υπήρχε τότε Άρειος Πάγος, Δικαιοσύνη και φθάσαμε στο σημείο να παίρνουμε εμείς σήμερα το νόμο στα χέρια μας και να μην αφήνουμε την Δικαιοσύνη να κάνει την δουλειά της…», ανέφερε χαρακτηριστικά ο συγγραφέας και καταξιωμένος δημοσιογράφος του αστυνομικού ρεπορτάζ κ. Σομπολος.

 

Κάποιες από τις βεντέτες τις έχει ζήσει, συνομίλησε με τους πρωταγωνιστές τους, με τις οικογένειες θυμάτων και τις αντιλήψεις που τις χαρακτηρίζουν. Βεντέτες για την τιμή της οικογένειας, για ξεκαθάρισμα λογαριασμών, αντιδικίες για αγροτεμάχια, βοσκοτόπια κι άλλες αιτίες. Τα ηχηρά ονόματα στο πάνελ των παρουσιαστών της νέας έκδοσης λειτούργησαν καταλυτικά στο να συμμετάσχουν στην παρθενική βιβλιοπαρουσίαση στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, εκατοντάδες φίλοι του πολιτικού, δημοσιογραφικού, καλλιτεχνικού, επιστημονικού χώρου, που αναγνωρίζουν στο πρόσωπο του Πάνου Σόμπολου τον άνθρωπο του μέτρου, της ακρίβειας, του δικαίου, της ψυχραιμίας και της διασταύρωσης.

 

Η γνωστή παρουσιάστρια του ΣΚΑΪ, Σία Κοσιώνη, στο συντονισμό κατάφερε με ευελιξία να δώσει χρόνο στους τέσσερις ομιλητές, ώστε να προσεγγίσουν επιστημονικά αλλά κυρίως βιωματικά τις βεντέτες που έζησαν, άκουσαν ή διαχειρίστηκαν, στέλνοντας μηνύματα για το σταμάτημα της οπλοκατοχής που είναι η αιτία του κακού μαζί με μια κακώς εννοούμενη νοοτροπία υπεράσπισης της τιμής της οικογένειας.

Πώς ξεσπούσαν οι βεντέτες

Ο Λευτέρης Οικονόμου πρώην αρχηγός της Αστυνομίας και τέως υπουργός προστασίας του Πολίτη ασχολήθηκε με την οπλοκατοχή και την βεντέτα, αναφέροντας κι άλλες χώρες που “ανθεί” όπως η Κύπρος, η Αλβανία, η Σερβία, η Ισπανία, το Μαυροβούνιο, η Ιταλία και οι χώρες της Μέσης Ανατολής, υπογραμμίζοντας την εξαιρετική συνεργασία με το συγγραφέα στην κάλυψη γεγονότων της 17 Νοέμβρη, στη διοργάνωση των Ολυμπιακών αγώνων του 2004 στα θέματα ασφάλειας και περιγράφοντας την αγωνία του στο να έχει την πρωτιά στη διασφάλιση της έγκαιρης κι έγκυρης ενημέρωση για την αλήθεια αυτών που κάλυπτε, γνωρίζοντας τον χρόνο της δημοσιοποίησης τους.

«Στο βιβλίο δεν περιέλαβε πρόσφατες βεντέτες από το 2020 και μετά για να μην αναμοχλεύσει πάθη, αποφεύγει τα ονόματα χωριών, πρωταγωνιστών και γενικά τοπωνύμια ενώ η συνολική συγγραφική δραστηριότητα προσφέρει στον ερευνητή του μέλλοντος μια αξιόπιστη πηγή και τη βάση για κοινωνικές καταστάσεις, λειτουργώντας ως δεξαμενή αξιόπιστων πληροφοριών και για άλλες μελέτες»

Ο κ. Οικονόμου, αναφέρθηκε στο ανεκμετάλλευτο πολύτιμο αρχείο της Ελληνικής Αστυνομίας, για το οποίο τώρα εκδηλώνεται επιστημονικό ενδιαφέρον από τον καθηγητή Νεότερης και Σύγχρονης ιστορίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Θανάση Χρήστου, που επιδιώκει να εντρυφήσει στα αρχεία της και να προχωρήσει σε επιμελημένες εκδόσεις που θα φωτίσουν το σύγχρονο παρελθόν παροτρύνοντας και άλλους επιστήμονες να το αξιοποιήσουν.

Για τις βεντέτες ανέφερε ότι πολλές από τις περιπτώσεις τις είχε βιώσει από τη θητεία του στην ασφάλεια Κρήτης, τονίζοντας ότι πολλές φορές ξεκινούσαν από μια ασήμαντη αφορμή, συνήθως από αγροτικές διενέξεις, περιουσιακά. Επίσης, μπορεί να αφορούσαν εγκλήματα τιμής και περιπτώσεις δοσιλογισμού κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, φέρνοντας για παράδειγμα συγκεκριμένη βεντέτα με πολιτικές προεκτάσεις που είχε από 50-170 νεκρούς μεταξύ των αντιπάλων οικογενειών.

Η πρωταγωνίστρια του γνωστού σήριαλ “Σασμός” ηθοποιός Μαρία Τσομπανάκη, που μεγάλωσε στην Κρήτη με γονείς που καταγόταν από τα χωριά Αποκόρωνα και Μυλοπόταμο, όπου οι βεντέτες είχαν παρουσία, τόνισε εμφατικά ότι «όταν ήμουν παιδί δεν ήξερα ποιος φταίει. Σήμερα που είμαι μάνα και γιαγιά δε θα έμπαινα στη διαδικασία να σκεφτώ μια τέτοια αντεκδίκηση, ένα τέτοιο είδος … δικαιοσύνης. Θα έμπαινα μπροστά να το σταματήσω». Η ευχή της να είναι οι άνθρωποι να βρίσκονται μακριά από τα όπλα γιατί εν θερμώ γίνονται πολλά. Η επιλογή των αποσπασμάτων του βιβλίου του Πάνου Σομπολου και η απόδοσή τους με τον λόγο της ήταν συγκλονιστική.

Βεντέτες και σασμοί

Ο έτερος ομιλητής, γνωστός δημοσιογράφος της ΕΡΤ, παρουσιαστής των εκπομπών “Πρόσωπα” και “Μηχανή του χρόνου”, που υπηρέτησε το ιστορικό ντοκιμαντέρ, Χρήστος Βασιλόπουλος, μετέφερε τη δυσκολία του να ακούσει κάποιος τους πρωταγωνιστές μιας βεντέτας, επικαλούμενος μια χαρακτηριστική μαντινάδα που εξυμνεί τον άγραφο νόμο της βεντέτας καταλήγοντας “ν’ αγιάσει η χέρα” του δολοφόνου.

Η αναφορά του εστιάστηκε στη διαφοροποίηση της Κρητικής από την Μανιάτικη βεντέτα τονίζοντας ότι στη Μάνη κινείται σε επίπεδο επικράτησης των ισχυρότερων οικογενειών ενώ στην κρητική συλλογιστική, εδράζεται σε άλλες παραμέτρους και είναι ένα σκληρό μοντέλο που αναπαράγεται ως αυτοδίκαια πρακτική… απόδοσης δικαιοσύνης.

Παράλληλα, την εμπειρία του ως μουσικός στα Ανώγεια Κρήτης όπου και ζει, μετέφερε ο γνωστός λυράρης Βασίλης Σκουλάς που ως 12χρονο παιδί, του ανέθεσαν να καλύψει μουσικά ένα γάμο, αναφερόμενος εν συνεχεία σε όσα είδαν τα μάτια του, τις εμπειρίες του και τη σθεναρή του υπόσχεση να μην αναλάβει μουσικά γλέντια αν πέσει έστω μια μπαλωθιά.

Η αναφορά στην οικογένεια του πατέρα του, η σχέση με το Βενιζέλο, η συστράτευση των δύο θείων του, η μάχη στο Σαγγάριο και ο θάνατος τους στην ανατίναξη γέφυρας ως ιστόρηση ήταν ίσως το καλύτερο μάθημα βιωματικής ιστορίας, το οποίο συγκίνησε τους παρευρισκόμενους σε μια προσπάθεια να υπερθεματίσει το πόσο σημαντικό είναι να υπάρξουν σασμοί, να σταματήσει το αίμα που κοχλάζει δεκαετίες μετά τα φονικά που δεν έχουν καμία σχέση με την έννοια της παράδοσης. Το ενθαρρυντικό, όπως υποστήριξε, είναι ότι μειώνεται η χρήση όπλων σε γάμους και κοινωνικές εκδηλώσεις στην Κρήτη όπου ήταν κάτι αυτονόητο κι …επιβαλλόμενο και συχνά συμβαίνουν τραυματισμοί κι ατυχήματα.

Το νέο βιβλίο του Πάνου Σόμπολου

Η παρουσία πολιτικού κόσμου απ’ όλα τα κόμματα, υπουργών τέως και νυν, δημοσιογράφων κάθε γενιάς, ηθοποιών του παλιού κινηματογράφου, θεατράνθρωπων, επιστημόνων υγείας, τηλεοπτικών παραγωγών εκπομπών, τραγουδιστών, παρουσιαστών ειδήσεων έδειξε την αποδοχή που απολαμβάνει ο Πάνος Σόμπολος όχι μόνο στη γραφή αλλά και σε επίπεδο χαρακτήρα καθώς κατάφερε για άλλη μια φορά να τους φέρει όλους κοντά.

Η βράβευση του, από την Action Art Όμιλο για την UNESCO Πειραιώς και Νήσων, από την αντιπρόεδρο της ΕΣΗΕΑ  Άρια Αγάτσα με πρόταση του Γιώργου Τσούκαλη, ήταν η ευχάριστη έκπληξη στο κλείσιμο της επιτυχημένης βιβλιοπαρουσίασης. Όπως μου εκμυστηρεύθηκε πάντως ο Πάνος Σόμπολος, μετά τις “Βεντέτες”, έχει ήδη στο μυαλό του σκέψεις για τρία θέματα που επεξεργάζεται για τη συγγραφή του επόμενου βιβλίου του, αντλώντας στοιχεία από το πολύτιμο αρχείο του και τις εμπειρίες που έζησε.

«Η οπλοκατοχή με το κουμπούρι στη μέση πρέπει να σταματήσει οριστικά», είναι το μήνυμα που στέλνει. Παράλληλα, επιδιώκει να δίνει το παρόν, όπως πρόσφατα έκανε στο πολύ ενδιαφέρον συνέδριο των ιατροδικαστών, και σε τηλεοπτικές εκπομπές, σε προσκλήσεις σε σχολεία και φορείς ανά την Ελλάδα, ώστε να μεταδώσει μηνύματα μακριά από την βία, την εγκληματικότητα, τις φυλακές και την τιμωρία εστιάζοντας στην αλληλεγγύη και την φωτεινή πλευρά της ζωής.