Η επιστροφή της αισθητικής στην Ομόνοια

Η ιδιαίτερα καλαίσθητη παρέμβαση του δήμαρχου Κώστα Μπακογιάννη στην πλατεία Ομονοίας, με την επαναφορά σε όμορφη, πολυχρωματική μορφή του ιστορικού της σιντριβανιού, επικροτείται από την κοινή αισθητική της πλειοψηφίας των πολιτών.

Το κέντρο της πρωτεύουσας και της χώρας, η πλατεία Ομονοίας, η ανθρώπινη, στρογγυλή και βολική κυκλοφοριακά πλατεία της νιότης μας, με τους φοίνικες, το πράσινο, το συντριβάνι, τα παγκάκια με θέα την Ακρόπολη, η πλατεία της ευχάριστης πολυκοσμίας, των συγκεντρώσεων, των εκδηλώσεων, είχε μετατραπεί εδώ και πολλά χρόνια σε ένα κακόγουστο, γκρίζο, άψυχο τσιμεντένιο και πανάκριβο τερατούργημα.

Ακολούθησε την καταστροφική μοίρα της όμορφης νεοκλασικής Αθήνας, με ευθύνη αποστεωμένων πολιτικών και θολωμένων αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων. Μόνιμοι θαμώνες της πλατείας ήταν, μεταξύ άλλων, παραβατικά στοιχεία και πλήθος μεταναστών που συχνάζουν στην περιοχή, ως ένα σπάνιο ντοκουμέντο και κακόγουστο “διαφημιστικό σποτ” για τους όποιους ξένους επισκέπτες.

Αυτός ο σύγχρονος κρανίου τόπος, που θα μπορούσε να κερδίσει διεθνές βραβείο ασκήμιας και κακογουστιάς, παρέμεινε εκεί προκλητικός, όπως προκλητικές ήταν οι πινακίδες με τους “υπερήφανους” συντελεστές και μελετητές του τέρατος που κόστισε 1,7 εκ. ευρώ και η ολοκλήρωσή του κράτησε πάνω από τρία χρόνια.

Έχουμε και παλαιότερα υποβάλλει το ερώτημα για το πώς είναι δυνατό διάφοροι μελετητές–αρχιτέκτονες, με τη σύμπραξη περισπούδαστων επιτροπών και εργολάβων, να διαπράττουν σωρεία πολεοδομικών εγκλημάτων, καταστρέφοντας την ιστορική νεοκλασική φυσιογνωμία της πόλης μας και εγκαθιστώντας προσωπικές τους “ενοράσεις” που βρίσκονται σε απόλυτη σύγκρουση με την κοινή περί αισθητικής αντίληψη.

Θαυμασμός για αρχαιοελληνική κληρονομιά

Σε όλη την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, τα περισσότερα δημόσια κτίρια και όχι μόνο, ακολουθούν τις αρχιτεκτονικές γραμμές της αρχαιοελληνικής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς όπου κυριαρχούν οι κίονες και οι αψίδες. Το ίδιο ισχύει και για πολλές ιδιωτικές κατοικίες. Ο Λευκός Οίκος, τα δικαστήρια,τα μουσεία, πολλά, αν όχι τα περισσότερα δημόσια κτίρια, σε ΗΠΑ και Ευρώπη έχουν υιοθετήσει τη μοναδική όσο και αξεπέραστη αρχαιοελληνική αρχιτεκτονική γραμμή. Στη γενέτειρα τους, εδώ στην Ελλάδα, κάνουμε ακριβώς το αντίθετο.

Το Μέγαρο Μουσικής και η Αμερικανική πρεσβεία στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας, τα δικαστήρια και το μέγαρο της αστυνομίας στην Λεωφόρο Αλεξάνδρας, το Ωνάσιο Νοσοκομείο και όλα τα νοσοκομεία, τα σχολεία, τα κτίρια του Πανεπιστημίου Αθηνών στου Ζωγράφου, το νεοσύστατο κτίριο του Ιδρύματος Λάτση στην παραλιακή και σχεδόν όλα τα σύγχρονα κτίρια δημόσιου χαρακτήρα, όχι μόνο δεν έχουν καμιά σχέση με την σπουδαία αρχαιοελληνική ή νεοκλασική μας παράδοση, αλλά αποτελούν κατά κανόνα ακαλαίσθητα, αδιάφορα αν όχι τερατουργήματα αισθητικής.

Απέναντι από το πανέμορφο νεοκλασικό κτίριο της Βουλής και τα άλλα παρόμοιας αισθητικής κτίρια στην πλατεία Συντάγματος, όπως λχ. το νεοκλασικό του υπουργείου Εξωτερικών, τα ξενοδοχεία Μεγάλη Βρετανία, King George κλπ., έχουν δημιουργηθεί άχρωμα και άνοστα γυάλινα πολυώροφα κτίρια του υπουργείου Εξωτερικών κλπ., που χαλάνε την όλη εικόνα.

Το σύμπλεγμα των νεοκλασικών κτιρίων στην οδό Πανεπιστημίου και παντού όπου υπάρχουν τέτοια κτίρια σκόρπια όπως τα δημοτικά θέατρα σε Αθήνα και Πειραιά, φωτίζονται το βράδυ και επιδεικνύονται στους επισκέπτες. Η ασκήμια ή ασημαντότητα των περισσότερων νεότερων κτιρίων παραμένει σκοτεινή, γιατί απλά δεν αρέσουν ούτε την ημέρα ούτε τη νύχτα.

Η Αθήνα και οι άλλες πόλεις μας, αντί να αποτελούν συνέχεια της αρχαιοελληνικής και νεοκλασικής αρχιτεκτονικής ομορφιάς, ή της τοπικής ιστορικής τους ιδιαιτερότητας,να έχουν δηλ. το δικό της στίγμα, πειραματίζονται με κακόγουστες ή άχρωμες δημιουργίες αρχιτεκτόνων που θέλουν να μοιάσουν με τον Ικτίνο, τον Καλλικράτη, τον Τσίλερ, τους πετράδες της Ηπείρους ή τους Λαγκαδινούς μάστορες, με κατά κανόνα τραγικά αποτελέσματα.

Χαρακτηριστικό δείγμα της νεο-ελληνικής αρχιτεκτονικής κακογογουστιάς, είναι και το προγραμματιζόμενο πολυώροφο τερατούργημα στην ανάπλαση του Ελληνικού, που όπως το έχουμε δει σε μακέτες, θυμίζει περίπου κάθισμα τουαλέτας ή ότι άλλο τερατώδες. Αυτή η ογκώδης κτιριακά μεγαλειώδης ασκήμια, θα υποδέχεται τους αφικνούμενους στον Πειραιά Έλληνες και ξένους πολίτες.

Τέλος στη μεταμοντέρνα κακογουστιά

Στις ΗΠΑ, ο αμφιλεγόμενος, απρόβλεπτος αλλά και αντισυμβατικός Ντόναλντ Τραμπ, επέβαλλε με προεδρικό διάταγμα στις ΗΠΑ την κλασική αρχιτεκτονική της αρχαίας Αθήνας, βάζοντας τέλος στη μινιμαλιστική, μπρουτάλ και συχνά αποκρουστική μεταμοντέρνα αρχιτεκτονική σε δημόσια κτίρια. Εφεξής, τα μεγάλα αρχιτεκτονικά γραφεία που θα αναλαμβάνουν σχέδια ανέγερσης ομοσπονδιακών κτιρίων και δικαστηρίων μέσα και γύρω από την Ουάσιγκτον με κόστος κατασκευής άνω των 50 εκατομμυρίων δολαρίων, θα πρέπει να ξεχάσουν τις μινιμαλιστικές αρχιτεκτονικές γραμμές όπως τη χρήση γυαλιού ή γυμνού σκυροδέματος στις προσόψεις.

Αντ’ αυτών, θα πρέπει να ακολουθούν τα κλασικά πρότυπα που υπαγορεύει το μεγαλείο της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής, όπως αποτύπωσαν και καθιέρωσαν με τα ανυπέρβλητα και επιβλητικά τους αρχιτεκτονικά έργα οι αρχαίοι Ικτίνος, Καλλικράτης και άλλοι σπουδαίοι αρχιτέκτονες της εποχής.

Όπως ήταν αναμενόμενο, η είδηση προκάλεσε αντιδράσεις από συλλόγους αρχιτεκτόνων, οι οποίοι εναντιώνονται σε παρόμοιες αποφάσεις, επιδιώκοντας να επιβάλλουν την άναρχη αρχιτεκτονική σύλληψη του κάθε ατάλαντου ή και ταλαντούχου αρχιτέκτονα στις όψεις των πόλεων. Εδώ υπάρχει ο ακόλουθος αντίλογος. Στο εσωτερικό του σπιτιού του, όπως και στο κρεβάτι του, ο καθένας μπορεί να κάνει ότι θέλει. Στις εξωτερικές όψεις των πόλεων όχι.

Ανομοιομορφία και ασχήμια

Η αρχιτεκτονική αναρχία, ακόμα και αν εμπεριέχει κάποιες καλαίσθητες κτιριακές εξαιρέσεις, οδηγεί σε πολεοδομική και αρχιτεκτονικής ανομοιομορφία και ασχήμια. Τις αποφάσεις για τις όψεις των πόλεων θα πρέπει να τις παίρνει η πολιτεία και όχι οι αρχιτέκτονες και πολύ περισσότερο ο κάθε πολίτης που έχει την προσωπική του αισθητική. Και οι καλύτερες σχετικές αποφάσεις είναι αυτές που ταιριάζουν με την τοπική αρχιτεκτονική κληρονομιά.

Ευτυχώς που στις Κυκλάδες, στην ορεινή Αρκαδία, σε ορισμένα σημεία πόλεων όπως η Καστοριά, η Καβάλα, το Ναύπλιο και αλλού, επιβλήθηκε η παραδοσιακή αρχιτεκτονική γραμμή και αυτό αποτελεί έναν τεράστιο πλούτο για τη χώρα μας όλη. Και είναι πολύ κρίμα που οι περισσότερες πόλεις και τα χωριά μας, απώλεσαν τις ιστορική τοπική τους αρχιτεκτονική και η Αθήνα την αξεπέραστη νεοκλασική κληρονομιά του Ερνέστου Τσίλερ. Η αισθητική της πόλης μας είναι, εκτός των άλλων και πολιτικό ζήτημα.

Η επαναφορά της ιστορικής και γενικότερα αποδεκτής αισθητικής στην πλατεία Ομονοίας από τον σημερινό Δήμαρχο Κώστα Μπακογιάννη, ελπίζουμε να συνεχιστεί με την επαναφορά, κατά το δυνατόν, της αρχαιοελληνικής ή της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Αθήνας μας τουλάχιστον στα δημόσια κτίρια. Και γιατί όχι και στις ιδιωτικές κατοικίες και κτίρια επιχειρήσεων. Ποτέ δεν είναι αργά.