Λορέντζος Μαβίλης: Μνήμη και τιμή στον πατριδολάτρη και οικουμενικό

Από πλευράς αγωγής και καταγωγής ευνόησε η Μοίρα τον Λορέντζο Μαβίλη. Πρέσβης της Ισπανίας ο παππούς του, στην Κωνσταντινούπολη. Η γιαγιά του από την ιστορική οικογένεια Δούσμανη. Ο πατέρας του (δικαστικός), η μητέρα του η Ιωάννα Καποδίστρια-Σούφη, ανιψιά του Κυβερνήτη και θεία του Πρωθυπουργού Θεοτόκη. Ο Λορέντζος Μαβίλης γεννήθηκε στην Ιθάκη (7/9/1860) και ήλθε στην Κέρκυρα στα 15 του χρόνια. Στην Κέρκυρα έρχεται στα 1875 και σύντομα του αναγνωρίζεται το δικαίωμα να συμμετέχει (παρά το νεαρό της ηλικίας του) στον πνευματικό Κύκλο του Πολυλά, στην οργανωμένη ομάδα των κληρονόμων του Σολομού. Των κληρονόμων του ιδεώδους του εθνικού Δημοκρατικού Δημοτικισμού.

Η είσοδός του, στον κύκλο των εκλεχτών, δεν του χαρίστηκε λόγω οικογενειακής καταγωγής. Οφείλεται στην εκ μέρους του Γυμνασιάρχη του Ι. Ρωμανού, αναγνώριση των δυνατοτήτων του νέου, μετά από ανάγνωση ελεγείου του, αφιερωμένου στον θάνατο του Κανάρη. Μετά από ένα χρόνο σπουδών, στην Φιλοσοφική των Αθηνών, φεύγει για μια μακρόχρονη (11 χρόνια) περιπετειώδη φοιτητική ζωή στη Γερμανία, περιπετειώδη σε όλα τα επίπεδα φιλοσοφικά, πνευματικά, κοινωνικά.

Κατά τον βιογράφο του Μ. Περάνθη «είναι ιπποτικός στους κινδύνους, ανθεκτικός στην μπυροποσία, ψύχραιμος στις μονομαχίες, αυστηρός στο πρωτόκολλο, επιδέξιος στο σκάκι.
Λύνει τα δυσκολότερα προβλήματα σκακιού που δημοσιεύουν οι Αγγλικές επιθεωρήσεις, έρχεται έβδομος σε παν-Γερμανικό διαγωνισμό… Η μνήμη του και η προσοχή του είναι, λένε, τόσο απέραντες, που μπορεί να κουβεντιάζει σ’ εφτά συγχρόνως ανθρώπους χωρίς να λαθεύει στο παίξιμό του»… Μιλάει άψογα έξι γλώσσες, Ελληνικά, Ισπανικά, Ιταλικά, Γερμανικά, Γαλλικά, Αγγλικά. Είναι ωραίος σαν αρχάγγελος. Οι Γερμανίδες τον αποκαλούν «ο νέος Απόλλων».

Φιλοσοφικές αναζητήσεις

Περισσότερο από τις σπουδές τον απασχολεί η γενικότερη και βαθύτερη παιδεία, το καταστάλαγμα σε μια φιλοσοφία ζωής, ικανή να προσφέρει νόημα, περιεχόμενο, σκοπό, αληθινή γνώση, της ίδιας της ζωής. Για να προσεγγίσει τον κόσμο, να κοιτάξει, να γνωρίσει τον κόσμο και τον κόσμο του, και μέσα από την Ινδική φιλοσοφία, στη Γερμανία μαθαίνει και τα Σανσκριτικά. Στην αναζήτηση απαντήσεων στα υπαρξιακά του και πανανθρώπινα ερωτήματα, τα μεγάλα ηθικά διλήμματα, δεν αρνείται αλλά και δεν αρκείται στις απαντήσεις του καιρού του και του τόπου του, της παράδοσής του. Ό,τι μπορεί να του προσφέρει η Δύση και η Ανατολή θα το εξαντλήσει.

Οι φιλοσοφικές σχολές που μελετάει δεν λειτουργούν γι’ αυτόν ούτε ως καταφύγιο, ούτε ως βάλσαμο, ούτε ως αφιόνι. Ως εναλλακτικά μονοπάτια στην κατανόηση του κόσμου, και των συνανθρώπων του, στην αναζήτηση της αλήθειας αξιοποιούνται. Δεν φιλοδόξησε να γίνει ούτε αρχηγός, ούτε προφήτης, ούτε κατάντησε οπαδός. Με τον εαυτό του αναμετρήθηκε και με την Τέχνη, μπροστά στη ζωή και το θάνατο.

Στην ποίηση (όπως και στη Ζωή) διάλεξε τον δικό του και τον πιο δύσκολο κατά ειδικούς δρόμο, διάλεξε το Σονέτο. Με το Σονέτο δεν σμιλεύει μόνο τον στίχο, δεν ασκείται στο μέτρο, στη μουσική, στην αρμονία, γιατί όπως για το σύνολο της Κερκυραϊκής Σχολής «η Τέχνη δεν ήταν μόνο ζήτημα ομορφιάς αλλά και ηθικής». Κατά γενική αναγνώριση «ο ποιητής επεξεργαζόταν τους στίχους του μέχρι σχολαστικότητας, επιδιώκοντας κατά το παράδειγμα του εθνικού ποιητού, την τελειότητα»…

Η ποίηση του Μαβίλη

Με την ποίησή του ο Μαβίλης σμιλεύει την εσωτερική του ακεραιότητα, καθαρότητα, ομορφιά. Οι στίχοι του, όπως μας λέει ο ίδιος:

«της ζωής μου ακριβό κρυφό καμάρι,
από καθάριο βγαίνεται ζυμάρι
κι είσαστε γεννημένοι όχι όπως τύχει.
Δεν κελαηδείτε ανούσιοι κι άνοστοι ήχοι
σαν τραγούδια ελαφρόμυαλου ερωτιάρη,
μα κι ούτε παρατάτε το συρτάρι
να βρείτε αγοραστή τόσο τον πήχη.
Γιατί είσαστε ψυχούλες και κορμάκια
των πόθων και των πόνων μου, που πλήθεια
πικρά μ’ εσυχνοπότισαν φαρμάκια.
Είδωλα είναι οι χαρές, καημός
η αλήθεια κι αλήθεια είναι η ζωή. Μα τι με μέλει.
Θωρώ εσάς κι ο καημός γίνεται μέλι».

Με την Ποίηση ασκείται ο Μαβίλης. Ασκεί την ικανότητα εις το να μετέχει της Ομορφιάς. Όπως μας αποκαλύπτει στο Σονέτο του Μουσική: «Εις την γλυκιά της νύχτας ήσυχη ηρεμία ενώ λαμποκοπούν τ’ αστέρια μαγεμένα τ’ αέρι παίρνει απ’ τους άνθους την ευωδία και τα νερά μιλούν ερωτευμένα. Τότε αγκαλιάζω αν αγροικώ την αρμονία όπ’ τ’ αηδόνια χύνουν… Κι ευτύχημ’ άλλ. ο νους μου δεν επιθυμάει… τέτοια αρμονία που τα πάθη όλα νικάει..!!»

Και επανέρχεται σε Σονέτα όπως το Χαραυγή (1899), Έρμονες (1903) με μια ποίηση που δεν είναι απλοϊκά φυσιολατρική, αλλά είναι ενδεικτική μιας βαθύτερης σχέσης του ποιητή με την Ομορφιά της φύσης κι ό,τι αυτή μπορεί να εμπνέει και να αποκαλύπτει…

Στης Χαραυγής το ροδόβαμα βλέπει ο ποιητής την απάρθενη θάλασσα να φουσκώνει «σαν γλυκοανασασμός πάναγνης νιότης… βλέπει τη γης ν’ ασκώνει την καταχνιά της για να μας φανερώσει την αιώνια ομορφιά της, άγγιχτη, αφίλητη, αθώρητη. Βλέπει την ψυχή ν’ αναγαλλιάζει ερωτευμένη σαν άγριος κρίνος π’ αφήνεται ν’ ανοίξει μπροστά στην άπειρη ομορφιά…

Στο Σονέτο Έρμονες μας καλεί να μυηθούμε στην επικοινωνία με τη γη και τα μυστήριά της. «Έχ’ η γη γλύκες που άλλη δεν αισθάνθη ψυχή παρά η φιλέρημη, η ανυφάντρα των υπέργειων ονείρων, και μες τ’ άνθη του ίσκιου, στο έμπα από τ’ απόκρυφ’ άντρα το μυστήριο απαλά την αγκαλιάζει. Γίνετ’ ένα μ’ αυτό κι αναγαλλιάζει».

Πέρα απ’ τη Δόξα, τη Δύναμη, τον Πλούτο

Η δόξα, η δύναμη και ο πλούτος δεν έχουν θέση στην ιεράρχηση των αξιών και των αναγκών του. Ξέρει καλά πως: «Σαν η ψυχή δόξας φορεί στεφάνια και για πλούτη ή για δύναμη φουσκώνει, ενάντιο λόγο ή νόημα δεν σηκώνει, συχώριο δεν γνωρίζει η περηφάνια». (Απ’ το Σονέτο Άνθρωπος).

Πέρα κι απ’ τον φόβο του θανάτου, τη ματαιοδοξία και την απαισιοδοξία: Αφού «και τ’ άδολο της Γνώσης ανάμα» κοινώνησε και την χάρη «της φώτισης του Ωραίου» δέχθηκε, πέρασε κι απ’ το έσχατο φόβο του θανάτου που γεύτηκε στα νιάτα του, την απαισιοδοξία, αλλά και την ματαιοδοξία. Αν δεν είχε ποτιστεί απ’ της Γνώσης τ’ άδολο ανάμα και δεν είχε ζήσει του Ωραίου την Φώτιση, δεν θα τ’ αναγνώριζε στους άλλους, όπως τ’ αναγνώρισε στον Νίκο Κογιεβίνα (Βλέπε ομώνυμο Σονέτο).

Το πέρασμά του απ’ το φόβο του θανάτου, την Σκύλα και τη Χάρυβδη της απαισιοδοξίας και της ματαιοδοξίας κι ακόμα, το ανέβασμά του πάνω από μια Ινδική Νιρβάνεια αταραξία, σ’ έναν Ελληνικότατο Όλυμπο, πιστεύω μας το κληροδοτεί στην ποίησή του, όπως θα δούμε, αλλά και το αποπνέει η ύπαρξή του, όπως κάποιες περιγραφές που θα παραθέσουμε μαρτυρούν.

Στο Σονέτο “Ψυχοφίλημα” (1896)

Σ’ έναν παράλληλο, αλλά διαφορετικό τρόπο, απ’ εκείνον του Κάλβου, εις την Ωδήν εις Θάνατον μοιράζεται μαζί μας το ξαναγέννημά του σε μια νέα Ζωή. Μοιράζεται μαζί μας το ξεπέρασμα απ’ τους Λεστρηγόνες και τους Κύκλωπες που η ψυχή του, έστηνε εμπρός του, κι ακόμα την δυνατότητα μετοχής σ’ αυτό που ονομάζει «πανάχραντο μεθύσι».

…Πέρασε η μαύρη νύχτα κι άγρια μπόρα.
άνθι και συ μικρό μες του μεγάλου
κόσμου το περιβόλι, άνοιξε τώρα.
Δεν ήξερε η ψυχή μου να φιλήσει.
τώρα ξέρει. – Ώ πανάχραντο μεθύσι!

Μόνον ένας άνθρωπος που έζησε βαθύτατα την απαισιοδοξία, την υπαρξιακή αγωνία μπορεί να περιγράψει και την έξοδο απ’ αυτήν με τέτοια ομορφιά, καθαρότητα και δύναμη. Μια γεύση από το βάθος της απαισιοδοξίας απ’ όπου πέρασε παίρνουμε από ποιήματα, όπως ελπίδες στα νιάτα.

…πουν’ τώρα η Μούσα, ω Μοίρα,
που τρέμοντας αγκάλιαζα;
Γιατί να σπάσει η λύρα
που κρούοντας αγκάλιαζα
στης ομορφιάς τη θύρα;…

Φιλία Πέταξες κι εσύ

…Σαβανωμένη ομορφιά
σ’ έφαε του κόσμου η φαρμακίλα
θα ηχούν οι στίχοι μου ως καρφιά
μέσα στης κάσας σου τα ξύλα.

…Τα Μυστικά τ’ αγνώστου

«Οι ελπίδες μου όλες εσβησθήκαν. πάει! Οι χρυσόφτερες φύγαν φαντασίες. μόνον αυτός ο πόθος θα με φάει που ‘βαλαν οι Ερινύες στα φρενιασμένα του νοός μου βάθη, για να’ναι ο δαίμονάς του κι ο θεός του: Όλο το εγώ μου λαχταρεί να μάθει τα μυστικά του αγνώστου».

Στο δεύτερο μέρος, οι αγώνες και ο θάνατος του Λορέντζου Μαβίλη.