Μία ξεχασμένη απόδειξη από την Βακτρία των ελληνιστικών χρόνων

Ένα ίσως περιθωριακό εύρημα του δεύτερου προχριστιανικού αιώνα, στοιχειοθετεί την σημασία της διαφάνειας στην καθημερινή ζωή του αρχαίου ελληνικού κόσμου, προκαλώντας μάλλον θλίψη για την νοοτροπία του νεώτερου διαδόχου του. Η απόδειξη είσπραξης φόρου σε περγαμηνή που υπογράφεται από τον εντεταλμένο εισπράκτορα Μηνόδοτο και αναφέρει στο έγγραφο την αλυσίδα των προσώπων που εμπλέκονται στην διαδικασία, με επικεφαλής τον γενικό διαχειριστή εσόδων Διόδωρο.

Ανάγεται χρονολογικά στην περίοδο μετά το 180 π.Χ. και επιβεβαιώνει πως ο Αντίμαχος Ι, κατά την διάρκεια της επέμβασης στην Ινδία, παραμένει υπεύθυνος του ελέγχου της Βακτρίας και Σογδιανής, με το έγγραφο να αναφέρει τα Ασάγγωρνα-Αμφίπολις Βακτριανή στην λοφώδη περιοχή ανατολικά των Βάκτρων Καρελότη (Ashmolean Museum, Department of Eastern Art, EA1994.79).

Το θεσσαλικό ημερολόγιο ίσως υιοθετείται λόγω του ότι στην Αλεξάνδρεια Ωξειανή, το μεγάλο αστικό κέντρο βορειοανατολικά των Βάκτρων, ο πρώτος οικιστής επί Αλεξάνδρου και κατά τα ελληνικά έθιμα θεοποιημένος, είναι ο Κινέας από την Λάρισα. Η απόδειξη αναφέρει τους βασιλείς Αντίμαχο Ι, Ευμένη και Αντίμαχο ΙΙ, πιστοποιώντας πως κατά την διάρκεια της επέμβασης στην Ινδία, ο Αντίμαχος Ι με τον υιό του Αντίμαχο ΙΙ, καλύπτουν τα μετόπισθεν από ενδεχόμενους κινδύνους μεγάλης κλίμακας επιδρομών.

• «…βασιλευόντων θεοῦ Ἀντιμάχου καὶ Εὐμένους καὶ Ἀντιμάχο[υ]»
•  «...τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ ἔτους δ̉ μηνὸς Ὀλωίου ἐν Ἀσαγγώρνοις νομο-»
•  «…φυλακοῦντος …ου ἔχει Μηνόδοτος λογευτὴς συμπαρόντων»
• «…εου του συναπεσταλμένου ὑπὸ Δημώνακτος τοῦ γενομένο[υ]»
• « …ε…εως καὶ Σίμου τοῦ διὰ Διοδώρου τοῦ ἐπὶ τῶν προσόδων»
• «…ε…αποσ…ου τοῦ Δατάου ἐξ ἱερείων τρα[?]»
• .«..ωι…ν…στατήρων κ̉ τὰ καθήκοντα.» (Ashmolean Museum, Department of Eastern Art, EA1994.79 & Frank Lee Holt, THUNDERING ZEUS: THE MAKING OF HELLENISTIC BACTRIA, University of California Press, Berkeley, Los Angeles, London, 1999).

Το εκπληκτικό στοιχείο

Το εκπληκτικό στοιχείο της απόδειξης έγκειται στο γεγονός ότι ο υπεύθυνος για την είσπραξη (Μηνόδοτος) αναφέρει τους υπεύθυνους για την συγκέντρωση εσόδων στην περιοχή (Δημώναξ-Σίμος) και τον γενικό διαχειριστή της συγκεκριμένης υπηρεσίας που φέρει την ευθύνη της εύρυθμης λειτουργίας (Διόδωρος).

Το έγγραφο παρουσιάζει μία αλυσίδα βαθμίδων που καλύπτονται από συγκεκριμένα πρόσωπα, με συνέπεια ο παραλήπτης του να έχει πλήρη επίγνωση των ατόμων που διαχειρίζονται την εισφορά του. Η περίεργη αναφορά στον Ευμένη συσχετίζεται με μία αναφορά από εβραϊκή πηγή (MACCABEES-ΜΑΚΚΑΒΑΙΩΝ, Ι, 8.6-8.9, Bible Society), που σημειώνει πως μετά την ήττα του Αντιόχου III από τους Ρωμαίους στην Μαγνησία το 189 π.Χ., οι τελευταίοι εκχωρούν τον έλεγχο περιοχών των Σελευκιδών στην Λυδία (Μικρά Ασία), στην Μηδία και στην Ινδία.

Παρά το γεγονός ότι η πληροφορία προέρχεται από μία περιφερειακή επαρχιακή πηγή στην Ιουδαία, αν συνδυασθεί με την φορολογική απόδειξη από τα Ασάγγωρνα, στοιχειοθετεί πως ο Ευμένης ΙΙ, ελέγχει περιοχές όπως η Σουσία, η Παρθία, η Αρεία και ίσως και η Ζαραγγαία στην δυτική πλευρά της Βακτρίας και της Αραχωσίας, διευκολύνοντας τους ομολόγους του στην Ινδία.

Ο Αντίμαχος Ι

Με την επέμβαση να εξελίσσεται μάλλον ομαλά, στα μετόπισθεν παραμένει ο Αντίμαχος Ι, γνωστός από τις ινδικές πηγές ως Antimakha, διασφαλίζοντας τις γραμμές επικοινωνίας και κυρίως τον ανεφοδιασμό των εκστρατευτικών σωμάτων που κινούνται στην βορειοδυτική Ινδία. Ο άνθρωπος αυτός αποτελεί έναν από τους αφανείς ήρωες της επέμβασης, αποτρέποντας τις επιχειρήσεις αντιπερισπασμού των Βραχμάνων, πέραν του Ινδού προς την Βακτρία.

Ο Έλληνας ηγεμόνας εμφανίζεται με την παραδοσιακή μακεδονική καυσία που εξελίσσεται στο αφγανικό pakol, με το μονόγραμμα να δηλώνει το νομισματοκοπείο της Οφιανής, της Αλεξανδρείας υπό τον Καύκασο (MIG 124b, Bop 1D, Roma Numismatics). Όπως και οι υπόλοιποι Έλληνες ηγέτες ουσιαστικά και αυτός παρεμβαίνει για να προσφέρει πολιτική υποστήριξη τους αντιπάλους του φανατικού οπαδού του Βραχμανισμού Pushyamitra, οι οποίοι όμως στην πλειοψηφία τους είναι βουδιστές, με αποτέλεσμα για τον απλό κόσμο στην Ινδία να εμφανίζονται αναπόφευκτα όλοι ως υπέρμαχοι του βουδισμού.

Η δυναμική τους παρέμβαση για την διάσωση του πληθυσμού από τις άγριες προθέσεις του Pushyamitra, αφορά φυσικά την επιθυμία τους να ελέγξουν την Ινδία, αλλά οι κοινότητες που ευνοούνται από τις δραστικές τους ενέργειες αποτελούν κέντρα βουδιστών, με αποτέλεσμα ο δεσμός των Ελλήνων με το βουδιστικό κίνημα να εμφανίζεται πανίσχυρος και αδιάρρηκτος.