Ο “τρικάρηνος όφις” από τους Δελφούς στην Κωνσταντινούπολη

Δυόμιση χιλιετίες πριν οι Έλληνες σταμάτησαν την επέλαση των εξ’ ανατολών φιλόδοξων κατακτητών και προστάτευσαν και την Ευρώπη από την υποδούλωση. Σε ανάμνηση της μάχης των Πλαταιών, της τελευταίας μάχης που δόθηκε μεταξύ των Ελλήνων και των Αχαιμενιδών Περσών το 479 π.Χ. στις Πλαταιές, πρόγονοι μας διέθεσαν μέρος των λαφύρων που απεκόμισαν για να ευχαριστήσουν τους Θεούς που πίστευαν. Από αυτά θα προκύψει ο “τρικάρηνος όφις”.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο , οι πρόγονοι μας έλιωσαν τα εχθρικά όπλα που κυρίευσαν και έφτιαξαν ένα υπέροχο ανάθημα, για να το προσφέρουν στο Θεό Απόλλωνα. Το υπέροχο αυτό μνημείο, ύψους οκτώ μέτρων, αποτελείτο από μια ορειχάλκινη κολώνα που σχηματιζόταν από το πλέξιμο τριών φιδιών στην κεφαλή των οποίων, στηριζόταν ένας χρυσός λέβητας.

Στην ορειχάλκινη “φιδίσια” κολώνα μετά από πολλές διαβουλεύσεις και την απόφαση του συμβουλίου της “Αμφικτυονικής Συμμαχίας” (Θουκυδίδης, βιβλ. Α), χαράχτηκαν τα ονόματα των 31 πόλεων που συμμετείχαν στον αμυντικό αγώνα των ελληνικών πόλεων, κατά της πανίσχυρης περσικής αυτοκρατορίας. Το μνημείο αυτό τοποθετήθηκε την άνοιξη του 478 π.Χ. πολύ κοντά στο βωμό του Δελφικού ναού του Απόλλωνος, ως αφιέρωμα για να θυμίζει την νίκη των ενωμένων ελληνικών πόλεων ενάντια στον Ασιάτη εισβολέα.

Η πέτρινη βάση στην οποία τοποθετήθηκε το “ανάθημα”, υπάρχει ακόμη στην “ιερά οδό”, λίγο πριν την είσοδο του ναού του Απόλλωνα στους Δελφούς, αλλά πάνω της δυστυχώς υπάρχει από τον Δεκέμβριο του 2015, ένα “αντίγραφο” του μνημείου. Τι όμως απέγινε το μνημείο αυτό; Ο “τρικάρηνος όφις”, ή “η στήλη των όφεων”, ή “ο τρίποδας των Πλαταιών”, ή “ο τρίποδας των Δελφών”, υπάρχει και βρίσκεται σήμερα στην πλατεία “Σουλτάν Αχμέτ” και το λένε στα τουρκικά «Γιλάνλι Σουτούν».

Το μνημείο αποσπάστηκε από τη πέτρινη βάση του το 324 από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο, τον Μεγάλο Κωνσταντίνο, τον πρώτο Ρωμαίο αυτοκράτορα που ασπάστηκε τον Χριστιανισμό και τοποθετήθηκε μαζί με άλλα μνημεία στον ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης. Μπήκε στη περιοχή από όπου αργότερα το 532, ξεκίνησε η επανάσταση, η γνωστή σε όλους μας “Στάση του Νίκα” .Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α, που αργότερα έγινε Άγιος, ήταν αυτός που σημάδεψε μια λαμπρή εποχή στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Ήταν αυτός που μετονόμασε το Βυζάντιο σε Κωνσταντινούπολη και την έκανε πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας.

Ο φόβος του “Πορθητή” Μωάμεθ

Ο Μέγας Κωνσταντίνος λοιπόν, στη προσπάθεια του να λαμπρύνει την νέα πρωτεύουσα, πήρε από διάφορα σημεία της αυτοκρατορίας πολλά έργα τέχνης του ελληνικού κόσμου και τα μετέφερε στη βασιλεύουσα. Ήθελε στα εγκαίνια της νέας πρωτεύουσας, που έγιναν στις 11 Μαΐου του 330, η Κωνσταντινούπολη να έχει πολλά όμορφα μνημεία και έργα τέχνης. Ανάμεσα σε αυτά ήταν ένα άγαλμα της Αθηνάς από τον Παρθενώνα, ένα χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία από την Ολυμπία και το ανάθημα της μάχης των Πλαταιών που το πήρε τότε, από τους Δελφούς, αφήνοντας πίσω του μόνο την πέτρινη του βάση.

Το χρυσό μέρος του αναθήματος των Δελφών χάθηκε, αλλά η ορειχάλκινη κολώνα μεταφέρθηκε και διακόσμησε τον αρχαίο ιππόδρομο μαζί με άλλα έργα. Τα κεφάλια των φιδιών της κολώνας παρέμεναν ακέραια μέχρι τα τέλη του 17ου αιώνα, αλλά μετά αποσπάστηκαν και ένα μόνο από αυτά υπάρχει και εκθέτεται ακόμη, στο αρχαιολογικό μουσείο της Κωνσταντινούπολης.

Η στήλη, παρόλο που ο χαλκός ήταν πολύτιμος, διασώθηκε από τις αλώσεις της Πόλης, την πρώτη το 1204 κατά τη Δ´ Σταυροφορία και τη δεύτερη το 1453 από τους Οθωμανούς, γιατί είχε διαδοθεί πως είχε μαγικές ιδιότητες. Λέγεται πως ο πατριάρχης Γεννάδιος είχε προειδοποιήσει τον “Πορθητή” Μωάμεθ πως αν κατέστρεφε τη στήλη, η πόλη θα γέμιζε με φίδια.

Αυτός όμως δεν τον άκουσε και κατέστρεψε με τα όπλα του μόνο την μία, αλλά από φόβο σταμάτησε επειδή οι φήμες ήταν “ισχυρές”. Χρόνια πολλά κυκλοφορούσαν και διαδιδόταν από στόμα σε στόμα μεταξύ του πληθυσμού και των Ρώσων, Ισπανών και Βενετών εμπόρων. Πάντως η εξέταση της κεφαλής που διασώζεται σήμερα, δείχνει στο πίσω μέρος της κεφαλής ενδείξεις χτυπημάτων από κοφτερά αντικείμενα, πιθανώς τσεκούρια.

Απροστάτευτος ο “τρικάρηνος όφις”

Η φιδίσια κολώνα, λοιπόν, υπάρχει ακόμη και στέκεται εκεί στον ίδιο χώρο που την έβαλαν, εκεί που παλιά ήταν ο βυζαντινός ιππόδρομος, λίγο πιο κάτω από την Αγιά Σοφιά που χτίσθηκε το 539 στα ερείπια του ομώνυμου ναού που έχτισε ο Άγιος Κωνσταντίνος (και που κάηκε κατά τη “Στάση του Νίκα”).

Είναι ακόμη εκεί που τώρα σχηματίζεται μια πλατεία μεταξύ του τεράστιου σε όγκο Μπλε Τζαμί (ή Τζαμί του Σουλτάνου Αχμέτ που χτίστηκε το 1610) και του μουσείου της Τουρκικής και Ισλαμικής τέχνης.

Η διαφορά είναι πως τότε κοσμούσε την περιοχή ενώ τώρα, ίσως σκόπιμα, το μνημείο της μάχης των Πλαταιών βρίσκεται “ακέφαλο” και “υπό την επιφάνεια” της γης. Περιβάλλεται δε από ένα κιγκλίδωμα σαν να το έχουν καταδικάσει και φυλακίσει εκεί. Το λαμπρό μνημείο μας, βρίσκεται εκεί, στην πιο πολυσύχναστη περιοχή της Πόλης κατακρεουργημένο, απροστάτευτο, εκτεθειμένο και παραδομένο στη φθορά του χρόνου και των καιρικών συνθηκών.

Βρίσκεται εκεί ίσως για να δείχνει σε όλους την γνωστή υποβάθμιση κάθε τι του ελληνικού, για να δείχνει την αντιπάθεια των Ανατολικών στην τέχνη και στις μνήμες, για να δείχνει τη μείωση και τη περιφρόνηση της πίστης των αρχαίων λαών και για να υποτιμά τα πολιτισμικά αγαθά και αξίες. 

Μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς

Ο πολιτισμένος κόσμος πρέπει να κινητοποιηθεί για να σωθεί ότι έχει απομείνει από το περήφανο αυτό μνημείο. Ήδη έχουν σβηστεί τα ονόματα των πόλεων που έστειλαν μαχητές και διερωτώμαι: Αν μείνει έτσι, πόσο καιρό ακόμη θα αντέξει; Μήπως το κράτος μας, το υπουργείο Πολιτισμού, το υπουργείο Εξωτερικών αλλά και η Ευρώπη πρέπει να λάβουν μέτρα ώστε να προστατευτεί σωστά αυτό που θυμίζει σε όλο τον κόσμο πως δυόμιση χιλιετίες πριν  σταμάτησε η εισβολή της περσικής αυτοκρατορίας και σώθηκε η Ευρώπη από την υποδούλωση των Ασιατών;

Μήπως οι γείτονες μας οι Τούρκοι θα έπρεπε είτε να φροντίσουν το ιστορικό αυτό μνημείο. Ο “τρικάρηνος όφις” αποτελεί παγκόσμια κληρονομιά και πρέπει να μας το επιστρέψουν για να το βάλουμε στην δικιά του και γνήσια πέτρινη βάση, αφού όπως φαίνεται η Κωνσταντινούπολη δεν το έχει πια “ανάγκη”…