Πού βρίσκονται οι προτομές του βασιλικού ζεύγους Γεωργίου Α’ και Όλγας
30/09/2025
Σε προηγούμενη ανάρτησή μας έχουμε αναφερθεί σε μετατοπίσεις μαρμάρινων και χάλκινων βασιλικών προτομών στην Ελλάδα από συγκεκριμένους χώρους. Στην ανάρτησή μας αυτή συμπληρώνουμε τις προτομές μελών της βασιλικής οικογένειας, οι οποίες είχαν τη δική τους διαδρομή στη νεότερη Ελλάδα.
Η προτομή της βασίλισσας Όλγας σε καρβουναποθήκη: Πριν από εβδομήντα τρία χρόνια, το 1952, ο γλύπτης Μιχάλης Τόμπρος (1889-1974) γνωστοποιεί, μέσα από το περιοδικό “Νέα Εστία”, την ανεύρεση προτομής της συζύγου του Γεωργίου Όλγας (1851-1926), σε καρβουναποθήκη στο μέγαρο της Παλαιάς Βουλής, σημερινού Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, όπου τότε στεγαζόταν το Υπουργείο Δικαιοσύνης.
Επισημαίνει ότι η προτομή της Όλγας ήρθε στο φως χάρη στις φροντίδες του υπηρεσιακού υπουργού Δικαιοσύνης, Γεώργιου Σ. Μαριδάκη (1890-1979), καθηγητή στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ και μέλους της Ακαδημίας Αθηνών, ο οποίος είχε εξασφαλίσει πιστώσεις για να γίνει δυνατή η ανάσυρσή της από την καρβουναποθήκη.
Από το κείμενο του Τόμπρου μαθαίνουμε ότι η προτομή είναι έργο του Ιωάννη Κόσσου (1822-1873). Μας πληροφορεί επίσης ότι ο Κόσσος είχε φιλοτεχνήσει μαρμάρινη προτομή του Γεωργίου στην αίθουσα του Υπουργικού Συμβουλίου. Ο γλύπτης είχε πλάσει στον γύψο τη μορφή της Όλγας, στο τέλος του 1867, μετά από τον γάμο της με τον Γεώργιο στην Αγία Πετρούπολη. Η προσπάθειά του φυλάσσεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.
Από αυτό το γύψινο πρόπλασμα έχουν βγει μετά από τον θάνατό του από άλλον γλύπτη, πιθανόν τον μαθητή του Γεώργιο Βρούτο (1843-1909), δύο μαρμάρινες προτομές. Η πρώτη, του 1874, είναι αυτή που βρέθηκε στην καρβουναποθήκη της Παλαιάς Βουλής και εκτίθεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, η δεύτερη, του 1885, είναι εκείνη που κατέληξε σε δημοτική αποθήκη στον Πόρο. Στον ακαδημαϊκό κλασικιστή Βρούτο μάλλον οφείλεται η υπερβολή στις διακοσμητικές λεπτομέρειες της προτομής…
Προτομή του βασιλιά Γεωργίου Α΄
Ο Κόσσος είχε πλάσει σε γύψο και την προτομή του βασιλιά Γεωργίου Α΄ (1845-1913), στις 9 Φεβρουαρίου 1866, όπως αναγράφεται στο πίσω μέρος του χρωματισμένου στην απόχρωση του χαλκού προπλάσματός της, το οποίο έχει περιέλθει σε ιδιωτική συλλογή. Είναι σπανιότατη αυτή η νεανική απεικόνιση του Γεωργίου με πτυχωμένο ιμάτιο, μαιανδρωτό στο τελείωμά του. Το βασιλικό ένδυμα στερεώνεται στον δεξιό ώμο του Γεωργίου με πόρπη που την κοσμεί ρόδακας.
Η πραγμάτευση της μορφής του Γεωργίου παραπέμπει σε ρωμαϊκές κλασικιστικές προτομές, που θυμίζουν μαρμάρινες προτομές του Κόσσου στους δύο εξώστες του μεγάρου του Πανεπιστημίου Αθηνών. Και η προτομή του Γεωργίου μεταφέρθηκε σε μάρμαρο, ύστερα από τον θάνατο του Κόσσου, το 1885, προφανώς από τον γλύπτη της Όλγας, που πιθανολογούμε ότι είναι ο Βρούτος. Ο Κόσσος είχε, όμως, φιλοτεχνήσει και προγενέστερη μαρμάρινη προτομή του Γεωργίου το 1864, έργο το οποίο βρίσκεται στην Εθνική Γλυπτοθήκη.
Παραφράζοντας τη φράση “έχουν και τα βιβλία τη μοίρα τους” (habent sua fata libelli), που αποδίδεται στον Λατίνο γραμματικό και λόγιο του 2ου αι. μ.Χ., Τερεντιανό Μαύρο, μπορούμε να πούμε ότι η αλλαγή του υποκειμένου της “βιβλία” ταιριάζει στην περίπτωση των δύο βασιλικών προτομών, που είχαν βρει τη θέση τους στο Γυμνάσιο του Πόρου και έχουν καταλήξει σε αποθήκη του Δήμου Πόρου…
Μαρτυρείται ότι ο Κόσσος, ο οποίος είχε κατηγορηθεί στα χρόνια του από στήλες του αθηναϊκού ημερήσιου Τύπου, ήταν προσωπικός φίλος του λάτρη του γυναικείου φύλου βασιλιά Γεωργίου, ο οποίος σύχναζε στο εργαστήριό του κάτω από την Ακρόπολη, στην οδό Βύρωνος, στο σπίτι του στρατηγού Μακρυγιάννη. Εκεί συναντούσε μυστικά την Ιταλίδα ηθοποιό, Αδελαΐδα Ριστόρι (1822-1906), γοητευμένος από εκείνην, που το 1865 είχε περάσει από την Αθήνα… Μάλιστα, ο Κόσσος έχει φιλοτεχνήσει το 1867 μαρμάρινη προτομή της Ριστόρι, η οποία βρίσκεται στην Εθνική Γλυπτοθήκη.
