Το μαχαίρι στην πληγή! – Για τους άπιστους όλου του κόσμου

Επιλέγει σχολαστικά τις πληβειακές φιγούρες που θα του ποζάρουν (τις ξαναβρίσκουμε και σε άλλες του συνθέσεις σαν έναν θίασο ρεπερτορίου που αλλάζουν οι ίδιοι ηθοποιοί διαφορετικούς ρόλους) και στήνει κυριολεκτικά ένα δράμα δωματίου αποκαθαίροντας την αφήγηση του από οτιδήποτε περιττό. Φωτίζονται μόνο όχι τόσο οι πρωταγωνιστές όσο η παράφορη δράση τους. Ο άφωνος αγώνας του δρώντος αμφισβητία Θωμά και του παθητικά υπομένοντος, αναστημένου Χριστού.

Ο Θεός μοιάζει να υποφέρει από το θρασύ δάχτυλο του ανθρώπου που αναμοχλεύει έτσι ωμά τη πληγή Του. Ένα δάχτυλο-μαχαίρι επώδυνο, φτιαγμένο από έναν ζωγράφο, έμπειρο μαχαιροβγάλτη. Τόσος ενοχλητικός βερισμός εν προκειμένω όσος ποτέ ακόμη και στο πιο ακραίο Χόλυγουντ!

Η ένταση των τεσσάρων προσώπων σ’ αυτό το μοναδικό close up, είναι τέτοια που ο θεατής την αισθάνεται σχεδόν σωματικά. Κυριαρχεί η αισθητική των σκισμένων βρώμικων ρούχων, των λερωμένων χεριών, της βαριάς αναπνοής. Του ιδρώτα από την αγωνία ή τον φόβο. Αυτός ο αδίστακτος, εμπρός στο προσωπικό του διερώτημα, Θωμάς κερδίζει στο τέλος τον θεατή. Θα φτάσει ως το τέλος. Ποιός δεν θα ήθελε να είναι στη θέση του;

Μία μοναδική σύνθεση 

Εξάλλου σ’ αυτή την σύνθεση του αναρχικού Caravaggio η απόσταση ανάμεσα στην εικόνα και την πραγματικότητα, τον θεατή και τον θεώμενο, την μεταφυσική της τέχνης και την φυσική της ζωής έχουν θαυμαστά μηδενιστεί. Μπαρόκ γαρ! Υπάρχει μόνο ό,τι βλέπεται και η όραση γίνεται αφή. Ποτέ άλλοτε τέτοιος και τόσος αισθησιασμός στην τέχνη. Ο Θωμάς και ο δάσκαλος του σε μιαν επαφή στα όρια της ερωτικής βίας. Με τα σώματα να σώζουν τις ψυχές, κόβοντας σαν μαχαίρια.

Και στο βάθος το καθολικό Ιερατείο, οι εκπρόσωποι του κονκλάβιου, να γλείφει τα δάχτυλα του για το θεόπεμπτο δώρο του βλάσφημου ζωγράφου. “Ιδού! Βάλτε τα ίδια τα δάχτυλα σας μέσα στο σώμα του Θεού” είναι σαν να λένε. “Επί των τύπων των ήλων” (στους τύπους θα σταθούμε;). “Μπορείτε!” (Αν μπορείτε, μη πιστεύετε τώρα. Το μείζον επιχείρημα των επαγγελματιών της πίστης).

Ο τυχοδιώκτης Caravaggio αναδεικνύεται έτσι ο μεγαλύτερος προπαγανδιστής του Χριστιανισμού μετά τον Απόστολο Παύλο. Και συγχρόνως ο ίδιος εγκαινιάζει εδώ εκείνη την εποχή όπου ο λόγος θα υποχωρεί σταθερά εμπρός στην γοητεία της εικόνας. Στην υποβολή και την μαγγανεία της. Σ’ εκείνη την σαγήνη που ακόμα και οι πιο άπιστοι εν τέλει θα πιστέψουν…

ΥΓ. Το δάχτυλο του Θωμά διευρύνει εδώ τον χώρο μ’ έναν τρόπο υπερβατικό. Ψαύοντας τη πληγή ψάχνει την ψυχή, τη ζώσα. Βέβαια ο Caravaggio δεν επιτρέπεται ακόμη να κάνει με το μαχαίρι του, αυτό που θα επιχειρήσει στην εποχή μας μέσω του spatialismo του ο επίσης αιρετικός της εικόνας Lucio Fontana (1899-1968).

Να δημιουργήσει δηλαδή τον χώρο όχι με την αναπαράσταση αλλά με την σωματική σχέση, την άσκηση βίας πάνω στον καμβά. Ώστε η πραγματικότητα να υποδύεται τον εαυτό της χωρίς άλλες, ιλουζιονιστικές διαμεσολαβήσεις. Αναφορά στην γενικότερη βία, αλλά και την υπέρβαση των λογής ορίων. Αισθητική του μινιμαλισμού αλλά και της υποβολής της, κερδισμένης μ’ ένα μαχαίρι.

 

---

 

Φωτό (από το αρχείο του συγγραφέα και το βιβλίο του “Μία Ιστορία της Ζωγραφικής” εκδόσεις Καστανιώτη).