Το αμερικανικό παρασκήνιο της κατάπαυσης – Τα κλειδιά και οι διαμεσολαβητές

Για να φτάσουμε στη συμφωνία χρειάστηκαν πέντε εβδομάδες εξαιρετικά επίπονων διαπραγματεύσεων, εξήγησε ο ένας από τους αξιωματούχους των ΗΠΑ, που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του σε συνομιλία του με δημοσιογράφους χθες το βράδυ. Σχεδόν αμέσως μετά την αιματηρή και πρωτοφανή επίθεση της 7ης Οκτωβρίου που εξαπέλυσε η Χαμάς στο Ισραήλ, το Κατάρ πρότεινε να μεσολαβήσει για την απελευθέρωση των περίπου 240 ομήρων, τους οποίους η Χαμάς μετέφερε στη Λωρίδα της Γάζας. Από εκεί άρχισε να εκτυλίσσεται μία δύσκολη διαπραγμάτευση στο προσκήνιο και κυρίως στο παρασκήνιο.

Τότε δημιουργήθηκε μια μικρή ομάδα, ένας πυρήνας, για «να εργαστεί συνετά και πολύ διακριτικά» με στόχο την απελευθέρωση των ομήρων. Η κυβέρνηση Μπάιντεν εκπροσωπούνταν από δύο υψηλόβαθμα στελέχη του Λευκού Οίκου, τον Μπρετ ΜακΓκερκ και τον Τζος Γκέλτζερ.

Ακλούθησαν επί εβδομάδες «καθημερινές επαφές μεταξύ Αμερικανών, Ισραηλινών, Αιγυπτίων και αξιωματούχων του Κατάρ. Η Αίγυπτος, που διαθέτει το μοναδικό πέρασμα για τη Γάζα που δεν ελέγχεται από το Ισραήλ, είναι ιστορική μεσολαβήτρια δύναμη στην ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση. Στο Κατάρ ζει ο επικεφαλής της Χαμάς, αλλά η χώρα διατηρεί καλές σχέσεις και με την Ουάσιγκτον.

Το πρώτο κρίσιμο βήμα έγινε στις 20 Οκτωβρίου, με την απελευθέρωση δύο Αμερικανίδων από τη Χαμάς, «ένα τεστ», όπως εξήγησε ο ένας Αμερικανός αξιωματούχος, επισημαίνοντας ότι ο Λευκός Οίκος είχε παρακολουθήσει τον δρόμο τους προς την ελευθερία σε πραγματικό χρόνο. Η απελευθέρωση των δύο Αμερικανίδων απέδειξε ότι είναι δυνατό να απελευθερωθούν όλοι οι όμηροι και προσέφερε στην Ουάσιγκτον την εμπιστοσύνη ότι το Κατάρ μπορεί να πετύχει τον στόχο αυτό μέσω της μικρής ομάδας που είχε συσταθεί, επεσήμανε ο αξιωματούχος.

Kαι οι Υπηρεσίες Πληροφοριών

Αμέσως μετά ξεκίνησε μια πιο εντατική διαδικασία και ο επικεφαλής της CIA Ουίλιαμ Μπερνς άρχισε να συνομιλεί τακτικά με τον διευθυντή της Μοσάντ Ντέιβιντ Μπαρνέα. Ο Αμερικανός πρόεδρος θεωρούσε ότι μια συμφωνία για την απελευθέρωση των ομήρων ήταν ο μοναδικός ρεαλιστικός δρόμος για την κήρυξη παύσης στις εχθροπραξίες. Το χρονικό της διαδικασίας παραθέτει το CNN.

Στις 24 Οκτωβρίου, την ώρα που το Ισραήλ ήταν έτοιμο να ξεκινήσει χερσαίες επιχειρήσεις στη Γάζα, η αμερικανική πλευρά ενημερώθηκε ότι η Χαμάς συμφώνησε σε βασικές παραμέτρους συμφωνίας για την απελευθέρωση γυναικών και παιδιών, κάτι που θα σήμαινε παύση των συγκρούσεων και αναβολή της χερσαίας επιχείρησης. Αμερικανοί αξιωματούχοι συζητούσαν με τους Ισραηλινούς αν θα έπρεπε ή όχι να καθυστερήσει η χερσαία επιχείρηση.

Οι Ισραηλινοί εκτιμούσαν ότι οι παράμετροι αυτές δεν ήταν αρκετά ξεκάθαρες ώστε να δικαιολογείται η καθυστέρηση, καθώς μάλιστα δεν υπήρχαν αποδείξεις ότι οι όμηροι είναι ζωντανοί. Η Χαμάς ισχυριζόταν ότι δεν μπορεί να γνωρίζει ποιοι κρατούνται μέχρι να υπάρξει παύση στις εχθροπραξίες.

ΗΠΑ και Ισραήλ θεώρησαν ανειλικρινή στη στάση της Χαμάς. Ο ένας Αμερικανός αξιωματούχος εξήγησε ότι το σχέδιο του Ισραήλ για τη χερσαία επιχείρηση τροποποιήθηκε, ώστε να μπορέσει να υπάρξει παύση, εφόσον συναφθεί συμφωνία.
Τις επόμενες τρεις εβδομάδες ο Μπάιντεν είχε συνεχείς συνομιλίες καθώς διατυπώνονταν διάφορες προτάσεις για την απελευθέρωση των ομήρων. Ζητήθηκε από τη Χαμάς να παρουσιάσει κατάλογο με τους ομήρους που κρατά και να προσφέρει εγγυήσεις ότι θα τους απελευθερώσει, εφόσον υπάρξει συμφωνία. Η διαδικασία ήταν μακρά και επίπονη, οι επικοινωνίες δύσκολες και τα μηνύματα έπρεπε να περάσουν από τη Ντόχα ή το Κάιρο για να φτάσουν στη Γάζα, σημείωσε ο αξιωματούχος.

 

To τηλεφώνημα Μπάιντεν στο Κατάρ

Ο Μπάιντεν είχε συνομιλία με τον πρωθυπουργό του Κατάρ -η οποία δεν είχε ανακοινωθεί μέχρι τώρα- όταν άρχισε να παίρνει μορφή μια πρώτη συμφωνία. Βάσει αυτής, σε πρώτη φάση θα απελευθερώνονταν γυναίκες και παιδιά όμηροι, ενώ σε αντάλλαγμα οι Ισραηλινοί θα απελευθέρωναν Παλαιστίνιους κρατούμενους.

Οι Ισραηλινοί επέμεναν ότι η Χαμάς θα πρέπει να αφήσει ελεύθερες όλες τις γυναίκες και τα παιδιά στην πρώτη φάση. Οι ΗΠΑ συμφώνησαν και ζήτησαν μέσω του Κατάρ αποδείξεις ότι οι γυναίκες και τα παιδιά όμηροι της Χαμάς είναι ζωντανοί ή πληροφορίες για την ταυτοποίησή τους. Η Χαμάς αρνήθηκε το αίτημα και απάντησε ότι μπορεί να εγγυηθεί την απελευθέρωση 50 ομήρων σε πρώτη φάση. Στις 9 Νοεμβρίου ο Μπερνς συναντήθηκε στην Ντόχα με τον ηγέτη του Κατάρ και τον Μπαρνέα της Μοσάντ για να εξετάσουν το κείμενο της διαφαινόμενης συμφωνίας. Βασικό εμπόδιο σε εκείνη τη φάση ήταν ότι η Χαμάς δεν είχε διευκρινίσει ποιους κρατά.

Τρεις ημέρες αργότερα ο Μπάιντεν είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον εμίρη του Κατάρ Τάμιμ μπιν Χάμαντ αλ Θάνι και ζήτησε να μάθει τις πληροφορίες ταυτότητας για τους 50 ομήρους, περιλαμβανομένων των ηλικιών, του φύλου και της εθνικότητάς τους. Χωρίς αυτές τις πληροφορίες, τόνισε ο Αμερικανός αξιωματούχος, δεν υπήρχε η βάση να προχωρήσει η συμφωνία. Λίγο αργότερα η Χαμάς παρουσίασε τα στοιχεία των 50 ομήρων.

Ο Μπλίνκεν επέστρεψε στο Ισραήλ στις αρχές Νοεμβρίου για να πιέσει την ισραηλινή κυβέρνηση να αποδεχθεί «ανθρωπιστικές παύσεις», κάτι που οι ΗΠΑ υποστήριξαν ότι θα προωθήσει την πρόοδο στους ομήρους. Αν και υπήρξε συμφωνία επί της αρχής μετά τη συνάντηση του Μπλίνκεν με τον Νετανιάχου και το πολεμικό υπουργικό συμβούλιο, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός απέρριψε δημοσίως την ιδέα λίγες ώρες μετά τη συνάντηση αυτή. Χρειάστηκαν μέρες πίεσης από τις ΗΠΑ για να θεσπίσει η ισραηλινή κυβέρνηση και να αναγνωρίσει «τακτικές παύσεις».

Η κρίσιμη επικοινωνία Μπάιντεν-Νετανιάχου

Στις 14 Νοεμβρίου ο Αμερικανός πρόεδρος είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου και τον προέτρεψε να δεχθεί τη συμφωνία. Ο ΜακΓκερκ συναντήθηκε με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό την ίδια ημέρα στο Ισραήλ. Βγαίνοντας από μια συνάντηση ο Νετανιάχου άρπαξε το μπράτσο του ΜακΓκερκ και του είπε «χρειαζόμαστε αυτή τη συμφωνία», ενώ προέτρεψε τον Μπάιντεν να συνομιλήσει με τον εμίρη του Κατάρ για τους τελικούς όρους της συμφωνίας.

Οι συνομιλίες καθυστέρησαν καθώς διακόπηκαν οι επικοινωνίες στη Γάζα. Όταν αποκαταστάθηκαν ο Μπάιντεν βρισκόταν στο Σαν Φρανσίσκο για τη σύνοδο της APEC. Είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον εμίρη του Κατάρ και του είπε ότι αυτή είναι η τελευταία ευκαιρία. Ο εμίρης δεσμεύθηκε να ασκήσει πιέσεις ώστε να κλείσει η συμφωνία, δήλωσαν οι αξιωματούχοι. «Ο πρόεδρος επέμεινε ότι η συμφωνία πρέπει να κλείσει, τώρα. Ο χρόνος έχει τελειώσει», τόνισε ένας από Αμερικανούς αξιωματούχους.

Στις 18 Νοεμβρίου ο ΜακΓκερκ συναντήθηκε στη Ντόχα με τον πρωθυπουργό του Κατάρ. Στη συνομιλία συμμετείχε τηλεφωνικά και ο Μπερνς, ο οποίος είχε προηγουμένως συζητήσεις με τη Μοσάντ. Στη διάρκεια αυτών των συνομιλιών έκλεισαν και τα τελευταία κενά της συμφωνίας. Η συμφωνία αφορούσε την απελευθέρωση γυναικών και παιδιών ομήρων , σε πρώτη φάση, αλλά με τη δυνατότητα νέων απελευθερώσεων από τη Χαμάς με στόχο να επιστρέψουν όλοι οι όμηροι στις οικογένειές τους.

Το επόμενο πρωί στο Κάιρο ο ΜακΓκερκ συναντήθηκε με τον επικεφαλής των Υπηρεσιών Πληροφοριών της Αιγύπτου Αμπάς Καμίλ. Έγινε γνωστό ότι οι επικεφαλής της Χαμάς στη Γάζα δέχθηκαν σχεδόν όλους τους όρους της συμφωνίας. Ανοικτό έμενε το ζήτημα του αριθμού των ομήρων που θα απελευθερώνονταν στην πρώτη φάση και της τελικής δομής της συμφωνίας για περαιτέρω απελευθερώσεις. Οι επαφές συνεχίστηκαν και τελικά η συμφωνία εγκρίθηκε χθες από όλες τις πλευρές.