Τί γράφει η επιστολή του προέδρου Χριστοδουλίδη προς τον Γκουτέρες

Να παρέμβει προς την Άγκυρα για να σταματήσει τις παραβιάσεις στη νεκρή ζώνη, κάλεσε τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης. Σε επιστολή του, ημερομηνίας 22 Δεκεμβρίου 2023, το περιεχόμενο της οποίας αποκαλύπτουμε σήμερα, ο Πρόεδρος εκφράζει την βαθύτατη ανησυχία του, καθώς «αυτές οι κλιμακούμενες παραβιάσεις από τις Τουρκικές Δυνάμεις μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρή κρίση».

Ο Νίκος Χριστοδουλίδης παρουσιάζει όλες τις παραβιάσεις, πρόσφατες και μόνιμες ενώ παράλληλα αναδεικνύει και δυο γεγονότα, που επηρεάζουν τις εξελίξεις.

• Το κλίμα που διαμορφώνεται στην περιοχή με τον πόλεμο στη Γάζα.
•  Τις προσπάθειες, διά του διορισμού απεσταλμένης για το Κυπριακό, με στόχο την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων.

Η παρέμβαση στον Γκουτέρες

Στην επιστολή του στον Γκουτέρες ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης αναφέρει τα εξής: «Είμαι υποχρεωμένος να απευθυνθώ σε εσάς σχετικά με αφορμή τη δραματική αύξηση των ανησυχητικών παραβιάσεων από τις τουρκικές δυνάμεις κατοχής σε διάφορες τοποθεσίες, στην υπό παρακολούθηση από τον ΟΗΕ ζώνη ασφαλείας στην Κύπρο. Τον Αύγουστο γίναμε μάρτυρες επίθεσης εναντίον Ειρηνευτικών Δυνάμεων της ΟΥΝΦΙΚΥΠ στην περιοχή του δικοινοτικού χωριού Πύλα, όπου οι Τουρκικές Δυνάμεις διεκδικούν μεγάλα τμήματα της νεκρής ζώνης. Από την πλευρά μας, ενεργήσαμε με αυτοσυγκράτηση παρά τη σοβαρή πρόκληση, σε μια προσπάθεια αποκλιμάκωσης και διατήρησης ευνοϊκού κλίματος για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων. Από την άποψη αυτή, συνεργαστήκαμε με τον Ειδικό Εκπρόσωπό σας για τη δημιουργία μιας περιοχής αστικής χρήσης, η οποία κατέληξε σε πρακτικές διευθετήσεις προς όφελος όλων των κατοίκων της Πύλας.

Δυστυχώς, οι Τουρκικές Δυνάμεις αρνούνται τώρα να εφαρμόσουν τις συμφωνηθείσες πρακτικές ρυθμίσεις. Επιπλέον, τον περασμένο μήνα, στην περιοχή του Αγίου Δομετίου, στη δυτική Λευκωσία, οι Τουρκικές Δυνάμεις εισήλθαν στη νεκρή ζώνη, όπου τοποθέτησαν παράνομα μια κάμερα και μια κεραία στην τοποθεσία γνωστή ως “Σπίτι της Μαρίας”, ισχυριζόμενες ότι επεκτείνουν τον στρατιωτικό έλεγχο σε αυτό το τμήμα της νεκρής ζώνης. Ακολούθησαν κι άλλες σοβαρές παραβιάσεις για επέκταση του στρατιωτικού ελέγχου (σ.σ. από τον κατοχικό στρατό) σε πολλές τοποθεσίες στη νεκρή ζώνη, συμπεριλαμβανομένου του γεγονότος ότι οι Τουρκικές Δυνάμεις εμποδίζουν το προσωπικό της ΟΥΝΦΙΚΥΠ να έχει πρόσβαση στο νεκροταφείο Wayne’s Keep, επιβάλλοντας έτσι de facto εξουσία σε περιοχή της νεκρής ζώνης.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το Wayne’s Keep δεν είναι το μόνο νεκροταφείο, εντός της ουδέτερης ζώνης, όπου οι τουρκικές δυνάμεις προσπαθούν να διεκδικήσουν την εξουσία. Τα προαναφερθέντα περιστατικά προστίθενται σε άλλες “μόνιμες” παραβιάσεις στην ουδέτερη ζώνη, όπως στα Στροβίλια, Αυλώνα, το γήπεδο της Τσετίνγκαγια, περιοχή δυτικά του Λήδρα Πάλας συμπεριλαμβανομένης της οδού Ερεχθείου (οδός Μπουρχάν Ταν), καθώς και στο ΤΚ 15.

Η κλιμάκωση των παραβιάσεων στην ουδέτερη ζώνη από τις τουρκικές δυνάμεις, μέσα σε διάστημα λίγων μηνών, μπορεί να ερμηνευθεί μόνο ως σκλήρυνση της στάσης της Τουρκίας στο έδαφος και ως ξεκάθαρη προσπάθεια αρπαγής και δημιουργίας νέων τετελεσμένων.

Ανησυχώ βαθύτατα ότι αυτές οι κλιμακούμενες παραβιάσεις από τις Τουρκικές Δυνάμεις μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρή κρίση. Την εποχή που η Μέση Ανατολή καταστρέφεται από τον πόλεμο, η διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην Κύπρο αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία. Επιπλέον, καθώς αναμένουμε την επικείμενη ανακοίνωση του νέου απεσταλμένου του ΟΗΕ για την Κύπρο, με στόχο τη διευκόλυνση της επανέναρξης των διαπραγματεύσεων εντός του συμφωνημένου πλαισίου, όπως ορίζεται στα σχετικά Ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας, είναι ζωτικής σημασίας η επιτόπια κατάσταση να συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση.

Ως εκ τούτου, σας καλώ, εξοχότατε, να αντιμετωπίσετε το ζήτημα, επαναλαμβάνοντας στην Άγκυρα την ανάγκη για ηρεμία και αυτοσυγκράτηση, ώστε όλα τα μέρη να μπορέσουν να εμπλακούν ουσιαστικά με τον νέο απεσταλμένο του ΟΗΕ και να βρουν έναν τρόπο να εισέλθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Επιπλέον, είναι σημαντικό ο ΟΗΕ να καταγράφει αυτές τις παραβιάσεις στην επικείμενη έκθεση και να είναι κατηγορηματικός στις επαφές του με την Τουρκία, καλώντας την Τουρκία να σεβαστεί το καθεστώς της νεκρής ζώνης και να διασφαλίσει την αποκατάσταση του status quo ante».

Οι ευθύνες του Αττίλα

Είναι προφανές πως με την επιστολή του προς τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης πέραν του γεγονότος ότι ζητά την παρέμβαση του για να υπάρξει αποκλιμάκωση, να τερματιστούν οι παραβιάσεις, θέτει και τον Διεθνή Οργανισμό ενώπιον των ευθυνών του ενόψει και των εκθέσεων της ΟΥΝΦΙΚΥΠ και των Καλών Υπηρεσιών προς το Συμβούλιο Ασφαλείας ( σ.σ. τότε που στάλθηκε η επιστολή οι εκθέσεις “ψήνονταν”). Τα θέτει ενόψει και της ενημέρωσης που θα γίνει από τον ειδικό αντιπρόσωπο του ΟΗΕ στην Κύπρο, Κόλιν Στιούαρτ, στο Συμβούλιο Ασφαλείας, στα μέσα Ιανουαρίου.

Στην επιστολή ο Πρόεδρος αποφεύγει σκοπίμως να κάνει οποιαδήποτε αναφορά στην τουρκοκυπριακή πλευρά. Αναφέρεται στον κατοχικό στρατό, ο οποίος και προβαίνει σε όλες τις παραβιάσεις. Άλλωστε αυτός ελέγχει την κατεχόμενη περιοχή ενώ το κατοχικό καθεστώς, οι εγκάθετοι της Άγκυρας, ακολουθούν τις εξελίξεις, που διαμορφώνονται από το Γενικό Επιτελείου του τουρκικού στρατού και το υπουργείο Εξωτερικών, διά του λεγόμενου “πρέσβη” της Τουρκίας στα κατεχόμενα. Ο τελευταίος διαδραματίζει ρόλο “νομάρχη” στα κατεχόμενα.

Είναι πρόδηλο ότι η σκλήρυνση της στάση της κατοχικής πλευράς, οι ενέργειες επί του εδάφους, διαμορφώνουν έναν άκρως ανησυχητικό σκηνικό, γεγονός που επισημαίνεται και από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στην επιστολή προς τον Γενικό Γραμματέα.
Τεντώνει το σχοινί

Η κατοχική δύναμη τεντώνει το σχοινί κι αυτό φαίνεται από τις ενέργειες της επί του εδάφους. Και το πράττει αυτό ενώ στα άλλα μέτωπα που ανοίγει η Άγκυρα επιχειρεί να λειτουργήσει με τακτικισμούς και να παρουσιάσει άλλη εικόνα. Να ρίξει, σε κάποιες περιπτώσεις, τους τόνους. Στην Κύπρο, ωστόσο, επιλέγει να συντηρεί την ένταση και να προωθεί την επιβολή τετελεσμένων. Πρόκειται για μια τακτική, που φαίνεται ότι στηρίζεται στη λογική πως οι όποιες παράνομες ενέργειες της κατοχικής δύναμης στην Κύπρο δεν αναμένεται να προκαλέσουν μεγάλες αντιδράσεις. Ειδικά όταν διακυβεύονται άλλα συμφέροντα, ευρύτερα.

Ωστόσο, το ζητούμενο για όσους παρακολουθούν από κοντά τα τεκταινόμενα είναι να αντιληφθούν ότι όσο η Τουρκία συνεχίζει τις προκλήσεις στην Κύπρο, τις προσπάθειες κατάληψης εδαφών στη νεκρή ζώνη, δύσκολα θα υπάρξει εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών αλλά και των ευρωτουρκικών σχέσεων. Και δεν μπορεί να εξομαλυνθούν οι σχέσεις επειδή στην Αθήνα υπάρχουν κάποια όρια σε ό,τι αφορά την προσέγγιση με την κατοχική Τουρκία, που δεν μπορεί να ξεπεράσει οποιαδήποτε κυβέρνηση. Στη δε Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι σαφές πως η Λευκωσία διαθέτει εργαλεία, τα οποία μπορεί να αξιοποιήσει φρενάροντας ή μη διαδικασίες, οι οποίες αφορούν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Η συμφωνία του 1974 και η ΟΥΝΦΙΚΥΠ

Οι ενέργειες της κατοχικής Τουρκίας στη νεκρή ζώνη, επαναφέρει στο προσκήνιο ένα ζήτημα, που διαμορφώθηκε επί του εδάφους το 1974, μετά την ολοκλήρωση των τουρκικών στρατιωτικών επιχειρήσεων. Μετά, δηλαδή, που διαμορφώθηκε η γραμμή Αττίλα. Όπως είναι γνωστό, η νεκρή ζώνη καλύπτει το 2,7% του συνόλου της επικράτειας της Κύπρου. Δεν είναι έδαφος που έχει καταληφθεί από τις τουρκικές κατοχικές δυνάμεις τον Ιούλιο και Αύγουστο του 1974.

Είναι έδαφος που έχει παραχωρηθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία στην Ειρηνευτική Δύναμη ως ζώνη ασφαλείας μεταξύ των εκατέρωθεν στρατιωτικών δυνάμεων. Είναι περιοχή, στην οποία δεν μπορούν να εισέρχονται στρατιωτικές δυνάμεις, πέραν εκείνων της ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Η νεκρή ζώνη προφανώς και δεν παραχωρήθηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία στην ΟΥΝΦΙΚΥΠ, ούτε σε κανέναν άλλο. Ο ρόλος της Διεθνούς Δύναμης είναι συγκεκριμένος και διέπεται από τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Ως εκ τούτου, δεν μπορεί να συζητηθεί διαμοιρασμός της, όπως επιδιώκουν οι Τούρκοι.