Μπορούμε να αποκτήσουμε ελίτ που να αγαπούν την πατρίδα τους;

Πολλά κρίνονται από την απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Στα πλαίσια αυτού που οι σημερινές ελίτ φαντάζονται ως μάχη εκμοντερνισμού της κοινωνίας, τίποτα από την ελληνική κληρονομιά δεν αξίζει να διατηρηθεί. Ο αυτοχαρακτηρισμός “εκσυγχρονιστικές” υποδηλώνει ότι τους λείπει η ιστορική γνώση και το εθνικό όραμα, τα οποία αντικαθιστούν με ένα νεοφιλελεύθερο σχέδιο μετασχηματισμού της κοινωνίας.

Θέλουν να ξεκινήσουν από μια κατάσταση tabula rasa (“λευκό διανοητικό μητρώο”) της κοινωνίας —όλη η παραδοσιακή γνώση πρέπει να σβηστεί ώστε να αντικατασταθεί με νέες αντιλήψεις και θεωρίες. Μάλιστα, συνεπείς με το “tabula rasa” που πρεσβεύουν, πολλοί πολιτικοί έχουν “λευκό επαγγελματικό μητρώο” (διαχρονικά ανεπάγγελτοι ή άεργοι). Ποιος είπε ότι οι “εκσυγχρονιστές” δεν έχουν (μαύρο) χιούμορ;

Λόγω της tabula rasa, οι ελίτ στερούνται κάθε βιωματικού ή ιστορικού έρματος που θα μπορούσε να επιβραδύνει τη ξέφρενη προώθηση μιας εκτός ελέγχου ιδεολογίας “δημιουργικής καταστροφής” του πατροπαράδοτου πολιτισμού. Θεωρούν τους δημοκρατικούς ελέγχους για την αποτροπή του αυταρχισμού σαν ενοχλητικά εμπόδια στα κοινωνικά κατασκευάσματα τους, ή σαν περιττούς περιορισμούς στην βιασύνη τους να μεταμορφώσουν τη χώρα και τους ανθρώπους της.

Το παράλληλο σύμπαν του “εκσυγχρονισμού”

Οι προτεραιότητες του “εκσυγχρονισμού” αποκαλύπτονται από το ότι εφαρμόζεται επιλεκτικά. Σε σημαντικά θέματα που επηρεάζουν άμεσα τη ζωή των πολιτών, όπως η δημόσια ασφάλεια, υιοθετεί μια στρατηγική χειμερίας νάρκης. Αντιθέτως, σπεύδει ασμένως να επιβάλει τον έλεγχο της κοινωνίας χρησιμοποιώντας νέες τεχνολογίες και να στηρίξει “πολιτικά ορθές” θεωρίες (π.χ., “το φύλο δεν καθορίζεται από τη φύση, αλλά από τις εκάστοτε κοινωνικές προκαταλήψεις”). Φτιάχνει ένα παράλληλο σύμπαν στο οποίο όλοι οι αποδεκτοί κανόνες της λογικής έχουν ανασταλεί και αντικατασταθεί από ακατάληπτες ιερεμιάδες περί “δικαιωματισμού,” “αφύπνισης” και “ακύρωσης.”

Η εξωτερική πολιτική του “εκσυγχρονισμού” εκφράζεται από το απλοϊκό όσο και επικίνδυνο αφήγημα του “δεδομένου συμμάχου.” Το αφήγημα υφέρπει μια ιδεοληψία ενδοτισμού που αγνοεί βασικές αρχές ρεαλιστικής πολιτικής: Μια χώρα δεν έχει αιώνιους φίλους, αλλά αιώνια συμφέροντα που η ηγεσία της οφείλει να υπηρετεί (γνωστή ως αρχή Πάλμερστον). Παρατηρώντας τα έργα και ημέρες των σημερινών ελίτ δεν είναι πάντα ξεκάθαρο που σταματάει ο εκσυγχρονισμός και που αρχίζει ο εθνομηδενισμός. Μέσα σε μισή γενιά το έργο αιώνων αναιρείται και οι μοχλοί του αυταρχισμού μπαίνουν στη θέση του. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, οι πολίτες εύλογα ερμηνεύουν τη σημασία της λέξης “ελίτ” σαν μια κάστα ατόμων που απειλεί τη δημοκρατία, παρά σαν ένα διανοητικό εργαλείο για την κατανόηση των αναγκών και τη κατεύθυνση μιας κοινωνίας.

Όλο και πιο πολλά περιστατικά της καθημερινότητας δείχνουν ότι στον υλιστικό κόσμο του νεοφιλελευθερισμού οι άνθρωποι μοιάζουν να συμπεριφέρονται σαν ανδροειδή που είναι μέρος ενός πειράματος που βρίσκεται σε εξέλιξη. Η συνείδηση τους σταδιακά συρρικνώνεται και οι ψυχές τους σιγά-σιγά μαραίνονται από τη σκληρή πραγματικότητα. Δεν μπορούν να καταλάβουν την αξία της φροντίδας για τον άλλο όταν δεν την έχουν βιώσει οι ίδιοι. Ζώντας σε ένα υλιστικό κόσμο, χρειάζεται να έχει κάποιος μια πολύ γενναία καρδιά ώστε να νοιάζεται για τον συνάνθρωπο του χωρίς να το υποχρεούται.

Λόγω έλλειψης κλασικής παιδείας, πολλοί άνθρωποι αγνοούν τις αλήθειες που προσφέρει η κληρονομιά τους. Η συλλογιστική τους χαρακτηρίζεται από αποκλεισμούς εννοιών και προσμίξεις ακρωτηριασμένων όρων και ιδεών που ανήκαν σε άλλοτε κραταιά εννοιολογικά συστήματα. Σε συνθήκες πραγματικής ζωής, η ηθική συλλογιστική είναι περίπλοκη και όταν έλθει αντιμέτωπη με ορισμένες δοκιμασίες φορτώνεται με αβεβαιότητες. Προσθέστε τον πνευματικό μαρασμό που προκάλεσε η διανοητική νωθρότητα δεκαετιών, και η ζωή γίνεται αφόρητα ακατάστατη, ενώ η εικόνα των ανθρώπων για την πιθανή βελτίωση της φαντάζει όλο και πιο θαμπή. Όσο μεγαλύτερο είναι το χάος και η υπαρξιακή πολυπλοκότητα, τόσο πιο αποδεκτές γίνονται στους ανθρώπους οι κάθε είδους ηθικές “συντομεύσεις” και “περικοπές” που μοιραία υποβαθμίζουν την αξιοπρέπεια και το νόημα της ζωής.

Η ψευδαίσθηση της τάξης και του ελέγχου

Το πρόβλημα της κοινωνίας σήμερα είναι ότι η λαχτάρα για πνευματική κατανόηση και αντιμετώπιση μιας σύνθετης πραγματικότητας φορτωμένης με αβεβαιότητες ενθαρρύνει τους ανθρώπους να χρησιμοποιούν ένα πολύ περιορισμένο λεξιλόγιο που βάζει όλα τα φαινόμενα της ανθρώπινης ύπαρξης σε μερικά πολύ περιορισμένα καλούπια, δημιουργώντας μια ψευδαίσθηση τάξης και ελέγχου. Έτσι λειτουργούν έχοντας μια στρεβλή άποψη για τον κόσμο, και αυτό έχει σοβαρές συνέπειες στη ζωή τους.

Από τη στιγμή που μια κοινωνία περιορίζεται δραματικά από ένα στενό λεξιλόγιο, οι αλήθειες που δεν ταιριάζουν με αυτό το λεξιλόγιο είναι αόρατες στους ανθρώπους. Έτσι, ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής τους μοιραία ελέγχεται και κατευθύνεται από αόρατες επιρροές. Το περιορισμένο λεξικό της δημοκρατίας ενθαρρύνει τους πολίτες να πιστέψουν λανθασμένα ότι δήθεν ο λαός κυβερνάει. Καθημερινά, στα ανήσυχα αυτιά τους τεχνηέντως φτάνουν ισχυρισμοί ότι η δημοκρατία απειλείται από φανταστικούς εχθρούς (ρατσιστές, φασίστες, ομοφοβικοί) ώστε να επιβληθούν νέοι περιορισμοί στη κοινωνία. Έτσι, με το πρόσχημα της εξάλειψης μιας δήθεν “ρητορικής μίσους,” το ουσιώδες αγαθό της ελευθερίας του λόγου έχει γίνει αόρατο.

Σαν συνέπεια, ανάμεσα στις αλήθειες που χάνονται σε αυτή την ισοπεδωτική λογική είναι η αναπόφευκτη ανάγκη για μια νέα, πραγματική ελίτ. Για τη κοινωνία, το δύσκολο έργο εμπρός της είναι να απαλλαγεί από τις βλαβερές ελίτ που κυριαρχούν στην τέχνη της διαιώνισης του εαυτού τους. Για να δημιουργήσει νέες ελίτ συμβατές με τους σκοπούς της, η κοινωνία χρειάζεται μια “κρίσιμη μάζα” που θα μπορέσει να παίξει ένα αποφασιστικό ρόλο στο μέλλον του τόπου. Αυτό προϋποθέτει ένα κίνημα αντίστασης των πολιτών που θα αφορά την ανάκτηση της κληρονομιάς του έθνους φέρνοντας στο προσκήνιο νέες ελίτ που κατανοούν την Ελλάδα σε όλη της την πολυεπίπεδη πραγματικότητα – τον πλούσιο πλουραλισμό της, την περίπλοκη ιστορία της, τις διαρκείς πεποιθήσεις και φιλοδοξίες της.

Η νέα ελίτ θα πρέπει να εμπνέεται από τη βαθιά και διαρκή αφοσίωση της στη συλλογική ελευθερία σαν τη συγκολλητική ουσία του εθνικού μωσαϊκού, και όχι στην ελευθερία να ζει κάποιος τις φαντασιώσεις του. Επίσης, είναι υπαρξιακό θέμα για το τόπο επιτέλους να κυβερνηθεί από ανθρώπους οι οποίοι είναι ικανοί να σχεδιάσουν και εφαρμόσουν μια πραγματικά εθνική εξωτερική πολιτική. Αυτοί οι άνθρωποι δεν θα βρεθούν στα πολιτικά κόμματα, αφού είναι γνωστό ότι οι κομματικές ελίτ είναι ο βασικός λόγος που είναι αδύνατο για οποιοδήποτε κόμμα, ανεξάρτητα από το σύστημα πεποιθήσεων του, να εφαρμόσει τη δημοκρατία στη πράξη –
η ολιγαρχία με τη μορφή της ελίτ είναι αναπόφευκτη.

Η αναζήτησή μιας πραγματικά πατριωτικής ελίτ θα απαιτήσει πολιτική αναταραχή. Η κοινωνία πρέπει να είναι έτοιμη να υπομείνει δραματικές, επώδυνες, θεσμικές μάχες στα πανεπιστήμια, στους μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, στα μέσα ενημέρωσης, στις τέχνες και στα διαμεσολαβητικά εκείνα ιδρύματα που είναι τα αναγκαία εργαλεία ενός αυτοδιοικούμενου λαού. Οι πολίτες πρέπει να κάνουν μια συνειδητή προσπάθεια να συνδεθούν με τους άλλους σε ένα βαθύ, ουσιαστικό επίπεδο, γιατί τελικά, αυτές οι συνδέσεις είναι που δικαιώνουν τον αγώνα τους και κάνουν τη ζωή να αξίζει.

Μόνο όταν η ζωντανή πολιτιστική οντότητα που γίνεται αντιληπτή με όρους όπως “ο λαός” μπορέσει να βρει έναν υγιή και αυθεντικό τρόπο να αναπτύξει εκείνες τις ελίτ που αγαπούν αυτό που κυβερνούν, θα μπορούμε να πούμε ότι ο σκοπός της πολιτικής αναταραχής έχει επιτευχθεί.