Είναι στην σωστή κατεύθυνση οι αλλαγές Φλωρίδη στην Δικαιοσύνη;

Η ισοβιότητα και η παράλληλη ίδρυση του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου ,που αποφασίζει τις προαγωγές και μεταθέσεις των δικαστών αποσκοπούσαν στη διασφάλιση της δικαστικής ανεξαρτησίας. Στη συνέχεια ακολούθησε το 1930 η ίδρυση του Συμβούλιου της Επικρατείας που αποσκοπούσε στον έλεγχο της κρατικής εξουσίας και η ίδρυση το 1960 των διοικητικών δικαστηρίων.

Με τη θέσπιση της δικαστικής εξουσίας καθορίστηκαν δύο βαθμοί δικαιοδοσίας, πλην των κακουργημάτων που δικάζονταν από τα δικαστήρια ενόρκων μέχρι το 1983 σε ένα μόνο βαθμό και τον Άρειο Πάγο ως ακυρωτικό δικαστήριο, τα δε Ειρηνοδικεία δίκαζαν μικρής αξίας πολιτικές υποθέσεις και τα πταίσματα. Το Ελεγκτικό Συνέδριο αποτελεί κυρίως μηχανισμό οικονομικού ελέγχου και λειτουργεί ως δικαστήριο μόνο για ορισμένες οικονομικού περιεχόμενου υποθέσεις. Επίσης καθιερώθηκε η δικαστική ιεραρχία και η εξέλιξη της με τους Ειρηνοδίκες να αποτελούν χωριστό κλάδο.

Οι δικαστές διορίζονταν απευθείας κατόπιν διαγωνισμού μέχρι το 1996 .Μετά από την ίδρυση της Εθνικής Σχολής Δικαστών οι επιτυχόντες στον διαγωνισμό διορίζονται μετά από την αποφοίτησή τους. Πλέον λόγω μη προσέλευσης ανδρών οι γυναίκες εισάγονται κατά ποσοστό άνω των 80% στο δικαστικό σώμα, γεγονός που δημιουργεί κάποια υπηρεσιακά προβλήματα από προσωπικούς και οικογενειακούς λόγους, ενώ η προσπάθεια για διορισμό των δικαστών με ποσόστωση φύλλου δεν εγκρίθηκε από το ΣΤΕ.

Επειδή όμως η οικονομία, η τεχνολογία, η επιστήμη και οι κοινωνικές σχέσεις έχουν εξελιχθεί σε σημείο ,που ένας μέσος δικαστής χωρίς επαρκή κοινωνική πείρα δεν μπορεί να είναι ενήμερος όλων των θεμάτων και απαιτείται συνεχής επιμόρφωση των δικαστών. Οι δικηγόροι που είναι άμισθοι δικαστικοί λειτουργοί έχουν καθήκον να συνδράμουν στη σωστή απονομή της δικαιοσύνης και όχι να συντελούν στη καθυστέρηση απονομής της με τις αποχές από τα καθήκοντα τους.

Με την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους ως πολιτικός νόμος θεσπίστηκαν οι νόμοι των βυζαντινών αυτοκρατόρων, ο ποινικός νόμος, η ποινική δικονομία και η πολιτική δικονομία θεσπίστηκαν κατά αντιγραφή των βαυαρικών αντιστοίχων και ο εμπορικός νόμος αποτελεί αντιγραφή του γαλλικού και ίσχυσαν μέχρι την εισαγωγή του ΑΚ το 1946, του Ποινικού Κώδικα και Κώδικα Ποινικής Δικονομίας το 1950,του ΚΠολδΔ το 1968. Σε όλους τους τομείς επακολούθησε σωρεία νόμων και τροποποιήσεων με διάφορα πρόσημα και αρίθμηση, όπως νόμοι, αναγκαστικοί νόμοι, νομοθετικά διατάγματα, προεδρικά διατάγματα και υπουργικές αποφάσεις , κώδικες, διεθνείς συμβάσεις και οδηγίες της ΕΕ που εισήχθησαν και αποτελούν εσωτερικό μας δίκαιο χωρίς όμως επιτυχή κωδικοποίηση.

Δικαστής και Δικαιοσύνη

Μέσα σε αυτόν το κυκεώνα των αλλεπαλλήλων νομοθετικών ρυθμίσεων καλείται ο δικαστής να επιλύσει διαφορές με αποτέλεσμα το δίκαιο να αποδίδεται τυχαία και έτσι δημιουργείται έλλειψη ασφαλείας δικαίου, που εκτός των συγκεκριμένων αδικιών που προκαλεί, επιφέρει και ανασφάλεια δικαίου. Η ασφάλεια δικαίου όμως είναι απαραίτητη προϋπόθεση τουλάχιστον για τις συναλλαγές και την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, επειδή κανένας σοβαρός επενδυτής δεν πρόκειται να επενδύσει στη χώρα μας χωρίς αυτή. Όλες οι προσπάθειες που έγιναν στο παρελθόν για κωδικοποίηση των νόμων απέτυχαν και πιστεύω, ότι αν δεν αλλάξει ο τρόπος παραγωγής νομικών διατάξεων με νυκτερινές τροπολογίες στη Βουλή κάθε προσπάθεια θα αποτύχει.

Εξάλλου σύγχυση στη ταχεία και ορθή απονομή της δικαιοσύνης προκαλούν οι συχνές αλλαγές των νόμων ιδίως των ποινικών, επειδή έχουν ως ηπιότεροι αναδρομική εφαρμογή. Η εισαγωγή του νέου Ποινικού Κώδικα και του νόμου Παρασκευόπουλου με τις πολύ επιεικείς διατάξεις τους είχαν αποτέλεσμα να ανοίξουν οι πόρτες των φυλακών και να αποφυλακιστούν εγκληματίες κυρίως αλλοδαποί, ενώ οι βαρύτερες διατάξεις που θεσπιστήκαν με το ν.5090/2024 θα ισχύσουν για τα αδικήματα, που θα τελεσθούν από 1-5-24.

Το αξιόποινο των αδικημάτων εξαλείφεται δια της παραγραφής, δηλαδή μετά τη πάροδο ορισμένου χρονικού διαστήματος από την πράξη, που παρατείνεται λόγω επιδικίας. Με κατάλληλο χειρισμό της διαδικασίας ιδίως με την προδικασία να διαρκεί χρόνια και τις αλλεπάλληλες αναβολές δίκης που χορηγούσαν αφειδώς τα δικαστήρια πολλές σοβαρές υποθέσεις οικονομικού ενδιαφέροντος, όπως της Siemens, Novartis,C41 παρεγράφηκαν και κάποιες άλλες εξίσου σοβαρές οδεύουν προς παραγραφή.

Σε γενικές γραμμές οι ποινικές υποθέσεις εκδικάζονται στα όρια της παραγραφής, ενώ στις πολιτικές δίκες παρατηρείται επίσης πολύ μεγάλη καθυστέρηση, που υπολογίζεται στις 1710 ημέρες. Στα διοικητικά δικαστήρια υπάρχει επίσης καθυστέρηση έκδοσης απόφασης ιδίως στο ΣΤΕ, κυρίως λόγω αναβολής εκδικάσεως των υποθέσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αναβολή υπόθεσης 48 φορές! Ωστόσο πολλές φορές οι αναβολές οφείλονται στο γεγονός ότι οι υπηρεσίες δεν αποστέλλουν εμπρόθεσμα τους σχετικούς φακέλους…

Το πρόβλημα βραδείας απονομής της δικαιοσύνης εμφανίζεται κυρίως στην Πρωτεύουσα, όπου η καθυστέρηση φθάνει στα όρια της αρνησιδικίας και λιγότερο στις μεγάλες πόλεις. Το πρόβλημα καθυστέρησης απονομής της ποινικής δικαιοσύνης είναι διαχρονικό και οφείλεται – κυρίως στα τελευταία χρόνια – και στο ότι οι συνδικαλιστικές ενώσεις των δικηγόρων και δικαστικών γραμματέων δεν συναινούν στην επέκταση λειτουργίας των ποινικών ακροατηρίων, που είναι 9πμ -3μμ επί δίωρο, που θα συνέβαλε στην αποσυμφόρηση των εκκρεμών υποθέσεων.

Η επιλογή Φλωρίδη

Φαίνεται ότι η κυβέρνηση με την επιλογή του κ. Φλωρίδη ως υπουργού Δικαιοσύνης και την ελευθερία κινήσεων που του δόθηκε αλλά και με τη βοήθεια της Παγκόσμιας Τράπεζας, που κατάρτισε ολοκληρωμένη μελέτη των προβλημάτων της δικαιοσύνης μετά προτάσεων καταβάλλει μια ειλικρινή προσπάθεια για τη βελτίωση της. Ήδη με το ν.5090/24 θεσπίστηκε σειρά τροποποιήσεων στον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας που είναι πολύ επιτυχείς, όπως ο περιορισμός των αναβολών της δίκης και η αυτεπάγγελτη δίωξη του αδικήματος της απιστίας… Ο Φλωρίδης εξάγγειλε διαρθρωτικές αλλαγές, όπως τη κατάργηση των Ειρηνοδικείων και την ένταξη των ειρηνοδικών στους πρωτοδίκες και χωροταξικές αλλαγές με την κατάργηση εφετείων και πρωτοδικείων.

Πιθανόν να προκύψουν προβλήματα συνεργασίας μεταξύ δικαστών του πρώτου βαθμού με τη μετάταξη των 962 ειρηνοδικών στις τάξεις των πρωτοδικών με παράλληλη όμως επετηρίδα. Προβλέπεται η κατάργηση 5 εφετείων και τουλάχιστον 10 πρωτοδικείων. Ακόμη, το Πρωτοδικείο Αθηνών θα λειτουργεί ως ποινικό και πολιτικό πρωτοδικείο και σχεδιάζεται να δημιουργηθούν 6 μικρά περιφερειακά πρωτοδικεία, που θα υπάγονται στο Πρωτοδικείο Αθηνών, ενώ αρκετοί δήμοι του Σαρωνικού θα υπάγονται δικαστικά στο πρωτοδικείο Πειραιώς. Απομένουν οι τροποποιήσεις του ΚΠολΔ για την επιτάχυνση των πολιτικών δικών.

Σε μια δημοκρατική χώρα, όπου υπάρχει πραγματικό και όχι ψευδεπίγραφο κράτος δικαίου, κανένας κρατικός ή ακόμα και ιδιωτικός θεσμός δεν μπορεί να λειτουργήσει κανονικά, αν δεν απολαμβάνει τουλάχιστον ένα σεβαστό ποσοστό εμπιστοσύνης από τους πολίτες, το οποίο είναι μέγεθος μετρήσιμο μέσω δημοσκοπήσεων. Κάθε θεσμός πρέπει να αξιολογείται κατά τακτικά χρονικά διαστήματα, ιδιαίτερα η δικαιοσύνη με μέτρηση της εμπιστοσύνης που απολαμβάνει από τους πολίτες. Το 2010 ο καθηγητής Πανάς σε πανελλήνια έρευνα αξιολόγησε την ελληνική δικαιοσύνη, η οποία απολάμβανε την εμπιστοσύνη των πολιτών σε ποσοστό 64%, αλλά στη δημοσκόπηση της KR της 6-9-2021 το ποσοστό αυτό περιορίστηκε στο 15%, ενώ σε πρόσφατη δημοσκόπηση της Public Issue σε 27%.

Φαίνεται ότι η προσπάθεια του κ. Φλωρίδη για ανάκαμψη της δικαιοσύνης είναι ειλικρινής και αξιόπιστη, η επιτυχία της όμως εξαρτάται κυρίως από τη συμβολή των συνδικαλιστικών φορέων των δικαστών και δικηγόρων με γνώμονα το δημόσιο και όχι το συνδικαλιστικό συμφέρον.