Μαρία Χριστοδούλου: “Χειρονομίες στο φως” – Όταν η ποίηση ελευθερώνει αισθήματα

Ας φύγουμε όμως από τα γενικά κι ας πάμε να δούμε το έργο της Μαρίας Χριστοδούλου. Θα σταθώ αρχικά στην επιλογή του τίτλου, καθώς αντιπροσωπεύει το συγκεκριμένο έργο της δημιουργού, όπως το έχει δομήσει στην ψυχή, το μυαλό της και τέλος στο χαρτί. “Χειρονομίες στο φως”. Αυτόματα, μας δίνει αίσθηση θάρρους και καλλιτεχνική αντίληψη. Μέσω των χειρονομιών στο φως, (καθώς αποτελεί το πιο ισχυρό στοιχείο της φύσης), επιτυγχάνεται μια διαφορετική διάσταση στην επικοινωνία και την έκφραση, προσφέροντας έναν ποιητικό και μαγικό τρόπο να μεταδώσουμε τα συναισθήματά μας και να επηρεάσουμε το κοινό μας.

Το έργο μπορεί να χαρακτηριστεί σίγουρα ενδιαφέρον. Η δημιουργός κάνει βαθιές βουτιές στον εσωτερικό της κόσμο και στην συνέχεια έντονα τινάγματα στην μαγεία της φύσης. Τολμηρή η έναρξη του βιβλίου με την τοποθέτηση ενός ποιήματος με θέμα την ποιητική, δηλαδή, μια ακόμα προσπάθεια για τον ορισμό της ποίησης. Τί σημαίνει αυτό; Δηλώνει αυτόματα σεβασμό κι αγάπη προς την ποίηση, τόλμη για την παρθενική της εμφάνιση στον χώρο της αδίστακτης κρίσης και κριτικής.

Η συλλογή χωρίζεται σε δύο ενότητες, η μία τιτλοφορείται “χειρονομίες” και η άλλη “επισκέψεις”. Θα ξεκινήσω με τους πρώτους τέσσερις στίχους του πρώτου ποιήματος και κατά συνέπεια, την πρώτη πρόταση της συλλογής.

Το ποίημα διασκελίζει
με φωνή δυνατή
και ένα τσούρμο σωσίβια
στις σελίδες.

Διαβάζοντας προσεκτικά αυτούς τους στίχους, θα δούμε ότι λείπουν δύο λέξεις ποιητική αδεία. Δηλαδή, το ποίημα διασκελίζει με φωνή δυνατή (το τί διασκελίζει) παραλείπεται. Και ένα τσούρμο σωσίβια στις σελίδες, παραλείπεται το ρήμα, που θα μπορούσε να είναι ( βρίσκεται, υπάρχει, πλέει).

Ενώ, παραλείποντας το (και) στον τρίτο στίχο, αλλάζει τελείως η εικόνα και το νόημα. Και γίνεται:

Το ποίημα διασκελίζει / με φωνή δυνατή / ένα τσούρμο σωσίβια / στις σελίδες.
Ήθελα να σας δείξω με αυτό, το πόσο κόπο, μελέτη κι αφοσίωση χρειάζεται, ώστε να δημιουργήσει κάποιος μια αξιοπρεπή και ευθύβολη ποιητική συλλογή.

Ποίηση λυτρωτική

Μια περιπλάνηση λοιπόν, στις λυτρωτικές αισθήσεις και τα φωτεινά ανοίγματα της πρώτης ποιητικής συλλογής της Μαρίας Χριστοδούλου. Η ποίηση, αποτελεί λύτρωση για τον δημιουργό της, αναζητά διόδους ν’ αγγίξει χορδές σε σταυροδρόμια διερχομένων αναγνωστών και όσων παρίστανται απόψε συνοδοιπόροι μας. Η στιγμή της δημιουργίας, λουσμένη πάντοτε σ’ ένα φως. Η γλώσσα της, ελληνική, ζώσα, αλλάζει φόρμες, ροή, ποτέ τις ρίζες της και τα ιδανικά της. Αφετηρία στο μήνυμα ζωτικής σημασίας που εμπεριέχει, η καθάρια πίστη στη μύχια απαίτηση για ψυχική και πνευματική θεία κοινωνία.

Μετάληψη

Άσε με να βυθιστώ
σε ένα ποτήρι κρασί με λίγο ψωμί
να ξορκίσω τ’ αγριοκέρι
να διασπάσω τους ψεύτικους θεούς
να δώσω ιαχή στη σιωπή.
Δεν έχουν φραγή οι νεόδμητοι
ούτε κορνίζα στη ζωή
αλλά κρυστάλλινη σκέψη
με ιριδισμούς μελωδικούς
και στο πρόσωπο φεγγάρι.

Άσε με να γίνω κοινωνός.

Σιωπή, αδυσώπητη, ανελέητη, άτεγκτη, συνεκτικό στοιχείο της ποίησης, αντίσταση -ανάσταση ενίοτε εμμονή σφραγιδόλιθος ήθους και αξιών.

Αγγίζοντας την ποίηση της Μαρίας Χριστοδούλου συνειδητοποιούμε ότι σε μια ζοφερή εποχή, όπου τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και η επαναστατική τεχνολογία έως την τεχνητή νοημοσύνη, εισέβαλλαν βίαια στο προσκήνιο της κοινωνικής ζωής, προσπαθώντας να θέσει τον καλλιτέχνη στο περιθώριο. Η Μαρία καταφεύγει στους στίχους, τις λέξεις και την οραματική εικόνα ως μοναδική διαφυγή έκφρασης των ανεκπλήρωτων επιθυμιών της. Δίχως κάθε λογής ανώφελους φιλολογισμούς, δημιουργός στην ουσία της με την συσταλτική έννοια του όρου υπηρετεί ασίγαστα, υπομονετικά, την ελευθερία και την ευαισθησία, διαθέτοντας ευφράδεια, τολμηρότητα οραμάτων και στιχουργική δεξιότητα. Κατάθεση ψυχής στους ακροατές-αναγνώστες το πρώτο της ποιητικό έργο.

Μνημονεύει μια πατρίδα

Ο λόγος της εδράζεται στην υπαρξιακή αναζήτηση του σύμπαντος και της προσδοκίας. Συλλαβές, λέξεις, λήμματα, ρήματα, σχήματα σε διάταξη ασύμμετρη, συμμετρική κατ’ επιλογή, μεταλαμβάνουν μια πατρίδα που θρηνεί τους ηρωισμούς και αναζητεί μέλλον αβέβαιο, υπαινίσσεται πόθους δικαίωσης, ειρωνευόμενη το ολέθριο σπάσιμο του ολόκληρου.

Άλλο ένα σπάσιμο του ολόκληρου 

Μόνο το μισό θέλω.
Μ’ αρέσει η ψευδαίσθηση
να ζω με τα σύννεφα
να τα βλέπω να ταξιδεύουν
να γίνονται χίλια κομμάτια
να βρίσκονται σε καρυδότσουφλο
σε μισό καρυδότσουφλο
αλλιώς δεν βάζει μπρος
Αφαιρεί τα βαρίδια και επιπλέει.

Μόνο το μισό θέλω
να στύβω χυμό
και να παίρνω πορτοκάλι.

Η Χριστοδούλου μνημονεύει μια Κύπρο, που πόνεσε διαμελίζοντας τα άκρα της, τραγωδός σε νυχτερινή περιπολία κεντά χρωματιστές μεταφορές, αποκρυσταλλώνει συναισθήματα, μεταγγίζει λέξεις, μεγεθύνει κραυγές. Εικόνες περιπλανώμενες, μες στον πυρήνα τους σιγοκαίει η ελπίδα μιας ζωής που αντιστέκεται σε όποια μορφή υποταγής. Πίσω από το ρυθμικό πλέγμα, την ποικιλία των μέτρων αντικρίζουμε ένα ολοκληρωμένο δημιούργημα, μέσω του οποίου η δημιουργός αποκαλύπτει τους τρεις ζωτικούς πυρήνες της υπόστασής της, υπαρξιακή μελαγχολία, τον κοινωνικό προσανατολισμό και τη συνειδητή ελευθερία του προσωπικού ιδεώδους.

Με ένα καπέλο 

Στήνω σκηνές με ήρωες
τα κατοικίδιά μου
παίρνω ανηφόρες και κατηφόρες
στις χάρτινες τσουλήθρες του κόσμου.
Κάνω παρέα με πολύχρωμες φιγούρες
στα στενοσόκκακα

Η συλλογή
καπέλα ηλίου, φεντόρες, στέκες
ψάθινα με μυρωδιά καλοκαιρινή
καπέλα επίσημα με φίνα κατάλευκη δαντέλα.
Συνειδητή η κάθε επιλογή.

Μ’ ένα καπέλο σχίζω το πέπλο
της αβεβαιότητάς μου
προσπερνώ τα περίεργα στόματα
γίνομαι καταιγίδα έτοιμη
να δαμάσει κάθε αιχμαλωσία.

Είναι εμφανές ότι η ποιήτρια αιμορραγεί, διαρρηγνύει τα σπλάχνα της σε θριαμβικό μοιρολόι για τις πατρίδες που χάθηκαν, για το θαύμα που βαθιά πληγώθηκε. Ήχοι ανεμοθύελλας σιγανοί που όλο γιγαντώνονται αντιλαλούν κόσμους, απόκρημνες φωνές της Οικουμένης, κι ανάμεσά τους η αδέσποτη άσωτη σιωπή της καταιγίδας που απελαύνει. Επιθετικοί προσδιορισμοί σε διαδραστική διάταξη, διακυμάνσεις παρομοιώσεων, συνομωσία σιωπών, όλα βγαλμένα από τα θησαυρίσματα της γενναιόδωρης απέθαντης γλώσσας μας.

Το πνεύμα και η ψυχή της φορούν φτερά, ανεμίζοντας ως να αφανιστούν πέρα από το ασήμι της θάλασσας, πίσω από τις ισχνές γραμμές των οριζόντων, καθώς τα ηχητικά κύματα ενός παρελθόντος- μέλλοντος αντηχούν στα εσώτερα των μύθων της ποίησης. Η Μαρία Χριστοδούλου χειρίζεται τη δυσκολία της τοποθέτησης των σημείων στίξης, προσφέροντας τις απαιτούμενες αναπνοές στον αναγνώστη.. Απεκδύεται τον μανδύα του εγωκεντρισμού, την ευκολία της βιωματικής αφήγησης, υψώνει το εμείς υπεράνω του ατομικού γίγνεσθαι ενός κόσμου που αργοπεθαίνει, αναδύοντας ως πυρήνα της τον άνθρωπο. Τα θέματα της ποίησης σχεδόν πάντα ίδια, θάνατος, έρωτας, χρόνος, άνθρωπος, φύση. Η δημιουργός βουλιάζει στο ανεκπλήρωτο, γίνεται δίκοπη στο άδικο λεπίδα, εγκολπώνεται την ελευθερία του στίχου.

Συνδυάζει ρυθμούς, περνώντας πότε σκληρά κι άλλοτε τρυφερά από τον ρεαλισμό σ έναν ιδιόμορφο σουρεαλισμό. Στο τέλος μόνο η ποίηση μετράει, η οποία δεν μπορεί να ανεχθεί δεσμά κι εφήμερες ταμπέλες. Μια ποιητική συλλογή που σφραγίζεται από το αίσθημα της δημιουργού σε μια εκδοτική έκφραση των εκδόσεων “Θράκα”, που επισφραγίζει το ποιοτικό αποτέλεσμα.
Μας καλεί μελωδικά!
Αυτό χρειάζεται μια πρώτη ποιητική συλλογή.