Το Ισραήλ δεν πέτυχε κανέναν από τους τρεις στόχους του στην Γάζα

O δεύτερος επιζητούσε την στήριξη της παγκόσμιας κοινής γνώμης – ή έστω της ανοχής της στη βία – που αναμφίβολα θα ασκούταν στο θέατρο των επιχειρήσεων και ο τελευταίος αποσκοπούσε στη κάμψη του ηθικού των Παλαιστινίων μαχητών. Με την έναρξη των χερσαίων επιχειρήσεων του Ισραήλ στην Λωρίδα της Γάζας στις 28 Οκτωβρίου και επτά μήνες μετά, θα ήταν ενδιαφέρον να αναλύσουμε αν οι πολιτικοί και πολεμικοί αντικειμενικοί σκοποί της στρατηγικής επικοινωνίας της κυβέρνησης Νετανιάχου είχαν επιτυχία στο εγχώριο και διεθνές περιβάλλον, ή αν αυτοί έχουν καταστεί μέχρι στιγμής ατελέσφοροι…

Δεν αναφέρω σκόπιμα “σκοποί της ισραηλινής κυβέρνησης”, αλλά της κυβέρνησης Νετανιάχου, γιατί βάσει των πολιτικών εξελίξεων όπως αυτές έχουν διαμορφωθεί, θα παρατηρήσουμε ότι αυτοί ήταν εξαρχής ασύμβατοι. Σχετικά με τον πρώτο σκοπό που προανέφερα, δηλαδή την ισχυροποίηση του ηθικού του ισραηλινού λαού, η επικοινωνιακή στρατηγική της κυβέρνησης Νετανιάχου δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα.

Στο επίπεδο της ισραηλινής κοινής γνώμης και με βάση έρευνα που δημοσιεύτηκε στις 10 Νοεμβρίου του 2023, το 57,5% της ισραηλινής κοινής γνώμης θεωρεί ότι ο ισραηλινός στρατός χρησιμοποιεί ελάχιστη δύναμη πυρός, το 36,6% την ανάλογη με την περίσταση και μόλις το 1,8% να θεωρεί ότι η αντίδραση του Ισραήλ είναι δυσανάλογη. Σε αντίστοιχη έρευνα του Pew Research Center που διεξήχθη στο διάστημα 3 Μαρτίου και 4 Απρίλιου το 19% θεωρεί υπερβολική την στρατιωτική αντίδραση του Ισραήλ, το 39% αναλογική και το 34% να υποστηρίζει ότι δεν χρησιμοποιεί την αρμόζουσα δύναμη.

Παρατηρούμε λοιπόν ότι, σε διάστημα πέντε μηνών επιχειρήσεων, το ποσοστό των Ισραηλινών που θεωρεί υπερβάλλουσα την άσκηση στρατιωτικής βίας αυξήθηκε από το 1,8% του Νοεμβρίου στο 19% τον Μάρτιο, ενώ το 57% των ερωτώμενων που θεωρούσε ότι η αντίδραση του ισραηλινού κράτους είναι η ελάχιστη δυνατή, μειώθηκε στο ίδιο διάστημα στο 34%. Η λανθασμένη αυτή επικοινωνιακή πολιτική  – σε συνδυασμό με τις αποτυχίες στους επιχειρησιακούς στόχους που είχε θέσει, όπως η απελευθέρωση των Ισραηλινών ομήρων – έχει προκαλέσει και σημαντικά εσωτερικά ρήγματα στη ισραηλινή κυβέρνηση.

Οι ακροδεξιοί εταίροι του Νετανιάχου απειλούν να άρουν την εμπιστοσύνη τους στην κυβέρνηση, εάν αυτή υποκύψει στις πιέσεις του προέδρου Biden για εκεχειρία, τα θρησκευτικά κόμματα αντιδρούν στη εξαίρεση στράτευσης των υπερορθόδοξων νέων και το κεντρώο κόμμα Resilience ασκεί έντονη κριτική, με τον αρχηγό του Benny Gantz να απειλεί με αποχώρηση από την κυβέρνηση, εάν δεν προταθεί από τον Νετανιάχου ένα σαφές-μακροπρόθεσμο σχέδιο επίλυσης της κρίσης. Όλα αυτά συντείνουν προς μια εικόνα αποσύνθεσης της κυβέρνησης. Επομένως, ο πρώτος στόχος που προανέφερα στην εισαγωγή, δηλαδή η διατήρηση της ενότητας του εσωτερικού μετώπου τόσο σε κρατικό, όσο και κοινωνικό επίπεδο, φαίνεται ότι δεν έχει επιτευχθεί.

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ami Ayalon, πρώην επικεφαλής της υπηρεσίας Ασφαλείας Shin Bet, σε συνέντευξη στο ειδησεογραφικό οργανισμό NPR, ο πόλεμος πρέπει να έχει δύο ευκταία αποτελέσματα: Την επικράτηση στο πεδίο της μάχης, αλλά και τη νίκη στο επίπεδο των ιδεών, δηλαδή την υποστήριξη της διεθνούς κοινής γνώμης και την δημιουργία ενός βιώσιμου ειρηνευτικού σχεδίου.

Σε παρία μετατρέπεται το Ισραήλ

Στο δεύτερο στόχο που έθεσε η κυβέρνηση Νετανιάχου, δηλαδή η ευνοϊκή διαμόρφωση της διεθνούς κοινής γνώμης, είναι πασιφανές ότι τα αποτελέσματα δεν είναι τα αναμενόμενα. Η παγκόσμια εξέγερση των φοιτητών – ιδίως στις ΗΠΑ – και το αντισιωνιστικό κίνημα που αναπτύσσεται σε όλο τον πλανήτη, αποδεικνύει ότι, είτε δεν ήταν επιτυχημένη η επικοινωνιακή διαχείριση της παγκόσμιας κοινής γνώμης, είτε ότι δεν τους ενδιέφερε καθόλου αυτή, προτάσσοντας μία “νταηλίδικη”-αλαζονική συμπεριφορά ισχύος έναντι μιας ανθρωπιστικής, αλλά “αδύναμης” στα μάτια κυρίως του ισραηλινού κοινού.

Ενέργειες, όπως του Ισραηλινού πρέσβη στον ΟΗΕ Gilad Erdan να τεμαχίσει ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης τον καταστατικό χάρτη του ΟΗΕ, αποδεικνύει την παραπάνω συμπεριφορά και την στρατηγική απόφαση της κυβέρνησης Νετανιάχου και των ακροδεξιών εταίρων του να καταστεί ηθελημένος παρίας του διεθνούς συστήματος, υποστηριζόμενος από τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ και μερικών από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες όμως έρχονται σε αντιπαράθεση με τους πολίτες τους, οι οποίοι έχουν διαφορετική γνώμη για την ισραηλινή επέμβαση και την θεωρούν γενοκτονική.

Πολιτικές εξελίξεις, που μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν αδιανόητες, όπως η πρόταση του βρετανικής καταγωγής Εισαγγελέως του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου Karim Khan για παραπομπή Νετανιάχου, αλλά και του υπουργού Άμυνας Yoav Gallant, καταδεικνύει ότι απέτυχε η προσπάθεια να νομιμοποιηθεί η αντίδραση του Ισραήλ στην επίθεση των Παλαιστινίων. Στο Ηνωμένο Βασίλειο η κυβέρνηση των Συντηρητικών που αποτελεί στρατηγικό σύμμαχο του Ισραήλ, κινδυνεύει όπως διαφαίνεται από τις δημοσκοπήσεις, με βαριά ήττα. Το 71% των εν δυνάμει ψηφοφόρων των Εργατικών, που διαφαίνεται ότι θα είναι η επόμενη κυβέρνηση, απαιτεί την διακοπή χρηματοδότησης του Ισραήλ.

Την ίδια στιγμή χώρες όπως η Ισπανία η Ιρλανδία η Νορβηγία και η Σλοβενία, αφουγκραζόμενες τους λαούς τους, αναγνωρίζουν το κράτος της Παλαιστίνης, οδηγώντας σε αναθεώρηση τις μέχρι τώρα πολιτικές τους. Ακόμα και στην Γερμανία – που εξαιτίας της ιστορικής ευθύνης της απέναντι στο Ισραήλ, αποτελεί σταθερό σύμμαχο του και δεύτερο προμηθευτή όπλων – ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς επεσήμανε στον Νετανιάχου την ανάγκη περαιτέρω δικαιολόγησης της στρατιωτικής επέμβασης στην Γάζα, έχοντας υπόψη την μεταστροφή της γερμανικής κοινής γνώμης. Σύμφωνα με έρευνα του έγκριτου κρατικού τηλεοπτικού οργανισμού ZDF, που διεξήχθη στις 22 Μαρτίου του 2024, το 69% του γερμανικού πληθυσμού εκφράζει επιφυλάξεις για την εξέλιξη των πολεμικών επιχειρήσεων στην Γάζα και την αναλογικότητα αυτών.

Χαμάς: Εξουδετέρωση ή ισχυροποίηση της;

Όμως, ούτε ο τρίτος στόχος του Ισραήλ, δηλαδή της κάμψης του ηθικού των μαχητών της Χαμάς στέφθηκε από απόλυτη επιτυχία. Μετά από οκτώ μήνες ισοπεδωτικών βομβαρδισμών της Γάζας, με 36000 θύματα κυρίως αμάχους, η στρατιωτική ικανότητα της οργάνωσης δεν έχει καμφθεί πλήρως, όπως υποδηλώνει η εκτόξευση ρουκετών από την Ράφα την προηγούμενη εβδομάδα. Επιπλέον η Χαμάς εξακολουθεί να ασκεί σημαντική επιρροή σε σημαντικές δραστηριότητες της καθημερινής ζωής των Παλαιστινίων στη Γάζα, όπως η διαχείριση της ανθρωπιστικής βοήθειας, η διαμόρφωση των τιμών τροφίμων κλπ. Για παράδειγμα, ο εκπρόσωπος Τύπου της Χαμάς, Ismail Thawabteh, ανακοίνωσε ότι η οργάνωση προσέλαβε 25.000 εργαζόμενους, αποτελώντας την μοναδική κρατική αρχή των Παλαιστινίων στην Γάζα (λαμβάνοντας υπόψη βέβαια την απουσία άλλων παλαιστινιακών οργανώσεων, όπως η Fatah).

Όπως δήλωσε ο υπουργός Άμυνας του Ισραήλ «για όσο καιρό η Χαμάς διατηρεί τον πολιτικό έλεγχο της περιοχής, αυτό θα της δώσει την δυνατότητα ανασυγκρότησης και ενδυνάμωσης». Η επίθεση της την 7η Οκτωβρίου, όπου στόχοι εκτός των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων ήταν και άμαχοι, δικαιολογημένα χαρακτηρίστηκε τρομοκρατική. Όμως, προσέδωσε στο παλαιστινιακό ζήτημα μια νέα παγκόσμια δυναμική, που δεν μπόρεσε να επιτύχει η Παλαιστινιακή Αρχή υπό τον Mahmoud Abbas με την στρατηγική ηττοπάθειας που ακολουθεί.

Νετανιάχου Über alles?

Στην αρχή της ανάλυσης μου αναρωτήθηκα αν η εισβολή του Ισραήλ, με την αναπόσπαστη επικοινωνιακή διάσταση της, ήταν και μια απέλπιδα προσπάθεια του Νετανιάχου να μην μετατραπεί σε πολιτικό “πτώμα”. Οι εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 2022 έφεραν το κόμμα του Likud στην πρώτη θέση, χωρίς όμως να έχει την απαραίτητη πλειοψηφία. Ο Νετανιάχου για να σχηματίσει κυβέρνηση υποχρεώθηκε να κάνει σημαντικές παραχωρήσεις στους ακροδεξιούς και υπερορθόδοξους συμμάχους του, προωθώντας ένα αυταρχικό πρόγραμμα διακυβέρνησης.

Το πρόγραμμα αυτό είχε προκαλέσει κατακραυγή στις τάξεις της αντιπολίτευσης, επειδή επηρέαζε την άμυνα, την ασφάλεια, την εκπαίδευση και τη δικαιοσύνη στο Ισραήλ. Λίγους μήνες πριν την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, το Ισραήλ συγκλονιζόταν από τις μαζικές διαδηλώσεις των πολιτών του κατά της μεταρρύθμισης της Δικαιοσύνης που προωθούσε η κυβέρνηση Νετανιάχου.

Η πολιτική επιβίωση του Ισραηλινού πρωθυπουργού ήταν εξαιρετικά αμφίβολη και η επίθεση της Χαμάς ήταν για αυτόν ένα “θεόσταλτο” δώρο. Επένδυσε στην πολιτική του επιβίωση, συμπαρασύροντας στα σχέδια του και την αμερικανική κυβέρνηση, η οποία αναγκάστηκε να προσφέρει σε αυτόν απεριόριστη υποστήριξη. Παρόλο που ο πρόεδρος Biden παραδέχτηκε σε συνέντευξη του στο περιοδικό “TIME” ότι η παράταση του πολέμου προσκομίζει πολιτικά οφέλη στον Νετανιάχου, είναι πολύ δύσκολο η Αμερική να αποσύρει την συστημική υποστήριξη της στο Ισραήλ.

Όμως κανένας πόλεμος δεν κρατά αιώνια. Μπορεί σωστά ο Νετανιάχου να υπολογίζει ότι ο πόλεμος του προσφέρει “σανίδα” πολιτικής σωτηρίας, αλλά η διεθνής δικαιοσύνη καραδοκεί για αυτόν, ενώ και η ιστορική δικαιοσύνη θα κρίνει τους ισραηλινούς, όπως έχει κάνει στο παρελθόν και για άλλους λαούς. Ο λαός του θα συνεχίσει να υπάρχει και μετά από αυτόν και θα ήταν κρίμα να βρεθεί στην “ένοχη” πλευρά της ιστορίας.