Χωρίς το Starlink η Ουκρανία θα είχε προ πολλού ηττηθεί

Για πρώτη φορά σε έναν σύγχρονο πόλεμο, ένα ολόκληρο κράτος “έσβησε” από τον χάρτη των επικοινωνιών. Στρατηγοί δεν μπορούσαν να επικοινωνήσουν με τις μονάδες τους. Αμυντικές γραμμές κατέρρεαν χωρίς εντολές. Ακόμη και ο ίδιος ο Πρόεδρος Ζελένσκι έδινε διαταγές μέσω εγγράφων που μεταφέρονταν με αγγελιοφόρους, όπως στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στους δρόμους του Κιέβου και του Χαρκόβου, χιλιάδες στρατιώτες και πολίτες προσπαθούσαν να συνδεθούν στο διαδίκτυο, επί ματαίω. Οι μοναδικές φωνές που ακούγονταν ήταν οι βροντές του πυροβολικού.

Μόλις τρεις ημέρες μετά την έναρξη της εισβολής, ένας άνδρας σε μια μυστική τοποθεσία στο Κίεβο κρατούσε στα χέρια του ένα απλό λευκό κουτί. Δεν ήταν όπλο, δεν ήταν πύραυλος, δεν ήταν αντιαεροπορικό σύστημα – αλλά θα άλλαζε καταλυτικά την μοίρα του πολέμου. Ήταν ο πρώτος δέκτης Starlink. Η αποστολή του έγινε δυνατή μετά από έκκληση του Ζελένσκι στον Έλον Μασκ μέσω Twitter, με τον πρωτοπόρο technologist να απαντάει λακωνικά: «Starlink service is now active in Ukraine. More terminals en route.» (Η υπηρεσία Starlink είναι πλέον ενεργή στην Ουκρανία).

Περισσότεροι δέκτες είναι ήδη καθ’ οδόν.) Μέσα σε λίγες ώρες, δεκάδες τερματικά Starlink έφτασαν σε μυστικές στρατιωτικές τοποθεσίες. Τα πρώτα ενεργοποιήθηκαν σε επιτελικά κέντρα, θέσεις διοίκησης και ουκρανικές ειδικές δυνάμεις. Και για πρώτη φορά μετά από τρεις μέρες σιωπής, οι αξιωματικοί της ουκρανικής άμυνας είδαν να εμφανίζονται στις οθόνες τους οι πρώτες online συνδέσεις. Ο ηλεκτρονικός στραγγαλισμός που είχε επιβάλει η Ρωσία άρχισε να εξανεμίζεται.

Η επικοινωνία αποκαταστάθηκε. Οι μονάδες αναγνώρισης και drones απέκτησαν συντονισμό, και οι ουκρανικές αντεπιθέσεις ξεκίνησαν. Η ροή πληροφοριών στο ουκρανικό μέτωπο αρχίζει να ομαλοποιείται. Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία που μια ιδιωτική διαστημική εταιρεία παρενέβη σε μια στρατιωτική σύγκρουση, αλλάζοντας τη δυναμική ενός πολέμου σε πραγματικό χρόνο.

Η στρατηγική κατανομής του Starlink

Η παράδοση του πρώτου Starlink στην Ουκρανία ήταν μόνο η αρχή. Η πραγματική αποστολή ήταν να διασφαλιστεί ότι οι τερματικοί δέκτες θα έφταναν στα σωστά χέρια, χωρίς να πέσουν σε ρωσικές ενέδρες ή να εντοπιστούν από δολιοφθορείς και διπλούς πράκτορες. Ήταν μια επιχείρηση υψηλού ρίσκου, που στήθηκε μέσα σε λίγες ώρες από την GUR (Haupt Directorate of Intelligence – Κύρια Διεύθυνση Πληροφοριών της Ουκρανίας) και την SBU (Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας).

Η επιχείρηση μεταφοράς και διανομής των Starlink έγινε με τη μέθοδο των Ghost Runners – μια τακτική παρόμοια με τις επιχειρήσεις ανεφοδιασμού ανταρτών στη Μέση Ανατολή. Οι συσκευές δεν αποθηκεύτηκαν ποτέ σε μια κεντρική αποθήκη. Αντιθέτως, κάθε παραλαβή Starlink έσπαγε αμέσως σε μικρότερες παρτίδες, οι οποίες κατευθύνονταν προς διαφορετικές τοποθεσίες μέσω παράλληλων δικτύων διανομής. Τα UAV της SBU και του ουκρανικού στρατού εντόπιζαν πιθανές ρωσικές ενέδρες και roadblocks, εξασφαλίζοντας στους μεταφορείς ασφαλείς διαδρομές. Οι αποστολές γίνονταν στο σκοτάδι, με ελαφρά οχήματα και μικρές ομάδες από πρώην μέλη των ειδικών δυνάμεων.

Κάθε όχημα μετέφερε μόνο 3-5 τερματικά, ώστε ακόμα και αν εντοπιζόταν, η συνολική απώλεια να ήταν ελάχιστη. Στο Κίεβο, την Lviv και το Χάρκοβο, πράκτορες της SBU παρέδιδαν τα Starlink σε κρίσιμες στρατιωτικές μονάδες, αλλά και σε κυβερνητικά κέντρα ελέγχου, εξασφαλίζοντας επικοινωνία σε ανώτατους αξιωματούχους. Οι ειδικές δυνάμεις διακίνησαν δεκάδες Starlink με τρένα και αυτοκίνητα στα καταληφθέντα εδάφη, δίνοντας κρίσιμες δυνατότητες αντίστασης σε αποκομμένες ουκρανικές μονάδες.

Η GRU (Ρωσική Στρατιωτική Υπηρεσία Πληροφοριών) και η FSB (Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας της Ρωσίας) προσπαθούσαν συνεχώς να εντοπίσουν και να καταστρέψουν τα δίκτυα Starlink. Οι Ρώσοι χρησιμοποίησαν συστήματα ηλεκτρονικής κατασκοπείας όπως το Murmansk-BN και το Tobol, για να εντοπίσουν ενεργές μεταδόσεις. Για να παραπλανήσουν τα ρωσικά συστήματα σάρωσης, οι Ουκρανοί ενεργοποιούσαν Dummy Loads, παλιά, μη λειτουργικά τερματικά σε απομακρυσμένες περιοχές, προσελκύοντας ρωσικά χτυπήματα και προστατεύοντας τα πραγματικά επιχειρησιακά δίκτυα.

Το υπερόπλο Starlink

Οι στρατιώτες χρησιμοποιούσαν κρυπτογραφημένες επικοινωνίες, εκπαιδευμένοι σε VPN και εφαρμογές όπως το Signal και το Threema, διασφαλίζοντας ότι οι ρωσικές υπηρεσίες δεν μπορούσαν να παρακολουθήσουν τις συνομιλίες τους. Παράλληλα, κάθε σταθμός μετακινούνταν συνεχώς, αποφεύγοντας τον εντοπισμό από ρωσικά αεροσκάφη ELINT, καθιστώντας αδύνατη την ακριβή στοχοποίησή του.

Μέσα σε λίγες εβδομάδες, χιλιάδες σταθμοί Starlink είχαν διανεμηθεί σε όλη την Ουκρανία, επιτρέποντας την αποκατάσταση του συστήματος διοίκησης (C2) του ουκρανικού στρατού, τον συντονισμό επιχειρήσεων με drones (Bayraktar TB2, DJI Mavic) για στοχευμένες επιθέσεις, την εξασφάλιση επικοινωνίας για τον Ζελένσκι και τους υπουργούς του, ακόμα και από υπόγεια κέντρα διοίκησης (Hardened Command Posts-HCPs) Το πιο κρίσιμο, όμως, ήταν ότι διατήρησαν την πρόσβαση του πληθυσμού στο διαδίκτυο, επιτρέποντας στην Ουκρανία να ελέγχει το αφήγημα του πολέμου και να κερδίζει την υπεροχή στον πόλεμο της ενημέρωσης (Information Resilience Civilian Communication Continuity).

Ως αποτέλεσμα, οι ρωσικές δυνάμεις, που πίστευαν ότι είχαν εξουδετερώσει πλήρως τις επικοινωνίες, σύντομα άρχισαν να δέχονται αντεπιθέσεις και στοχευμένα πλήγματα από ένα στρατό που κανονικά θα έπρεπε να είναι ανύπαρκτος. Ο ηλεκτρονικός αποκλεισμός της Ουκρανίας απέτυχε, και η ρωσική στρατηγική χρειάστηκε να αναπροσαρμοστεί, με το Starlink να αποδεικνύεται ο ψηφιακός νευρικός ιστός της χώρας.

Η αποτυχία των Ρώσων

Η λειτουργία του Starlink στην Ουκρανία ήταν μια στρατηγική αποτυχία των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών (FSB, GRU, SVR), που δεν προέβλεψαν ούτε εμπόδισαν την ανάπτυξή του από τον ουκρανικό στρατό. Το ρωσικό σχέδιο Operation Z βασιζόταν στην ολοκληρωτική αποκοπή των ουκρανικών επικοινωνιών, με την υπόθεση ότι ένας στρατός χωρίς C2 (Command and Control) υποδομή θα κατέρρεε γρήγορα. Η λογική αυτή στηριζόταν στο σοβιετικό δόγμα “Χωρίς επικοινωνία, δεν υπάρχει διοίκηση” (θεμελιώδης αρχή της στρατιωτικής σκέψης της Σοβιετικής Ένωσης) όμως, το Starlink κατέρριψε αυτή τη στρατηγική μέσα σε 72 ώρες.

Οι Ρώσοι θεώρησαν ότι η SpaceX θα χρειαζόταν εβδομάδες ή και μήνες για να στείλει Starlink στην Ουκρανία, καθώς δεν περίμεναν ότι ο Μασκ θα το ενεργοποιούσε μέσα σε λίγες μόνο ώρες. Επίσης, δεν υπήρξε έγκαιρη κυβερνοεπίθεση, αντίμετρα ασφαλείας ή διπλωματικές πιέσεις για να μπλοκαριστεί η αποστολή. Επιπλέον, η GRU απέτυχε να εντοπίσει και να καταστρέψει τα δίκτυα διανομής, καθώς τα Starlink δεν αποθηκεύτηκαν ποτέ σε μία κεντρική αποθήκη, αλλά μοιράστηκαν αμέσως σε μονάδες στρατού και ειδικές δυνάμεις μέσω ενός αποκεντρωμένου δικτύου διανομής.

Παρότι οι Ρώσοι φημίζονται για την κυριαρχία τους στον Ηλεκτρονικό Πόλεμο, τα εξελιγμένα συστήματά τους όπως το Krasukha-4, το Murmansk-BN και το Tirada-2S απέτυχαν να μπλοκάρουν τη λειτουργία του Starlink. Αυτό οφείλεται στο ότι το Starlink αλλάζει συνεχώς συχνότητες (Frequency Hopping) καθιστώντας δύσκολη την παρεμβολή. Επιπλέον, το δίκτυο βασίζεται σε χιλιάδες μικρούς δορυφόρους, μέσω κρυπτογραφημένων επικοινωνιών καθιστώντας αδύνατο το στοχευμένο μπλοκάρισμα.

Ο Μασκ είχε προνοήσει επιτυχώς, θωρακίζοντας το σύστημα απέναντι σε hacking και spoofing επιθέσεις. Ως απόδειξη της παντελούς έλλειψης προετοιμασίας των Ρώσων, οι απεγνωσμένες προσπάθειες τους να παρεμβάλουν το δίκτυο απέτυχαν. Ο ρωσικός στρατός συνέχισε να επιχειρεί με την ψευδαίσθηση ότι οι Ουκρανοί ήταν αποκομμένοι, την ώρα που οι δυνάμεις του Κιέβου συντόνιζαν φονικές αντεπιθέσεις και καταδρομικές επιχειρήσεις υψηλής ακριβείας σε πραγματικό χρόνο.

Μπορεί να ηττηθεί η SpaceX;

Μέχρι τον Απρίλιο του 2022, οι ρωσικές αναφορές περιέγραφαν ανεξήγητες επικοινωνίες σε περιοχές που υποτίθεται ότι είχαν αποκοπεί. Όταν πλέον αντιλήφθηκαν την κλίμακα του προβλήματος, οι σταθμοί Starlink είχαν ήδη εξαπλωθεί παντού, μετακινούνταν συνεχώς και είχαν γίνει ο βασικός άξονας των ουκρανικών επικοινωνιών. Βεβαίως, παραμένει άγνωστο εάν υπήρξαν παρασκηνιακές συνεννοήσεις μεταξύ της SpaceX και του Πενταγώνου πριν από την αποστολή των Starlink στην Ουκρανία, αν το ΝΑΤΟ είχε ήδη ενσωματώσει τη χρήση εμπορικών δορυφορικών δικτύων ως μέρος στρατιωτικών σχεδιασμών ή εάν το δίκτυο είναι στην πραγματικότητα τμήμα του Starshield, της στρατιωτικής του εκδοχής, που παραμένει σε μεγάλο βαθμό απόρρητη.

Η αποτυχία των Ρώσων να προβλέψουν και να καταστείλουν τη λειτουργία του Starlink διατήρησε τον ουκρανικό στρατό ενεργό και ικανό να πολεμήσει, κατέρριψε το ρωσικό Δόγμα Γερασίμοφ – το οποίο βασίζεται στη συνδυασμένη χρήση στρατιωτικών, κυβερνοπολεμικών και πληροφοριακών επιχειρήσεων για την πλήρη αποδιοργάνωση του αντιπάλου – και απέδειξε ότι η σύγχρονη τεχνολογία μπορεί να ανατρέψει ακόμα και στρατηγικές που θεωρούνταν αδιαμφισβήτητες.

Ίσως, τελικά, η Ρωσία χρειάζεται να νικήσει τον Μασκ πρώτα, γιατί όσο το Starlink παραμένει στον ουρανό, ο πόλεμος στον αέρα, στη γη και στον κυβερνοχώρο δεν θα σταματήσει. Ο Τραμπ; Το κρατάει για το τέλος.