Μια επίσκεψη στο Μουσείο των Βαλκανικών Πολέμων

Ενδιαφέρουσα αποκάλυψη αναδεικνύεται για τον επισκέπτη το Στρατιωτικό Μουσείο των Βαλκανικών πολέμων 1912-13, μια ανάσα από την συμπρωτεύουσα μόλις 25 χιλιόμετρα ακολουθώντας τον δρόμο Θεσσαλονίκης-Έδεσσας που τελευταία έγινε γνωστό κι αρχίζει να δέχεται πολλές επισκέψεις.

Αξίζει να δούμε την ιστορία του που στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο αποτελούσε το κεντρικό κτίριο του αγροκτήματος Μοδιάνο, που δημιουργήθηκε το 1906 από τον Γιακό Μοδιάνο, και που περιλάμβανε επίσης πλήθος βοηθητικών κτιρίων για το υπηρετικό προσωπικό.

Ο πατέρας του Γιακό, ο Σαούλ Μοδιάνο, ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος ιδιοκτήτης ακινήτων στην Οθωμανική αυτοκρατορία. To χωριό Γέφυρα όπου βρίσκεται, ονομαζόταν επί τουρκοκρατίας Τοπσίν. Αποτέλεσμα των δύο γεγονότων ήταν το κτίριο να αναφέρεται είτε ως ” βίλα Μοδιάνο” είται ως “βίλα Τοπσίν”.

Η επιλογή του Μορφωτικού Ιδρύματος της Ένωσης Συντακτών Μακεδονίας Θράκης, να το επισκεφθούν 45 δημοσιογράφοι δίνει την δυνατότητα της προβολής και ανάδειξης του. Το μουσείο που βρίσκεται σε ένα υπέροχο κτήμα με το κεντρικό διόροφο κτήριο και άλλα περιφερειακά, περιήλθε στην ιδιοκτησία του υπουργείου Εθνικής Άμυνας επί υπουργού Άκη Τσοχατζόπουλου κι εγκαινιάστηκε τον Οκτώβριο του 1999 από τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο. Μια μαρμάρινη πλάκα αναφέρει αυτά τα στοιχεία στην είσοδο του.

Ο υπαίθριος χώρος των εγκαταστάσεων ιδιαίτερα προσεγμένος και φιλόξενος σε συνδυασμό με ΚΨΜ που λειτουργεί, διαμορφώνει ιδανικές συνθήκες επίσκεψης. Η υποδοχή έγινε από τον διευθυντή του Μουσείου ταγματάρχη Ευδόξιο Κουτσουρά που παρουσίασε με λεπτομέρειες τις πολυθεματικές ενότητες του, τα ιδιαίτερα εκθέματα, τα έργα τέχνης που απεικονίζουν μάχες, στρατιωτικούς έφιππους ή μη με πλήρη εμφάνιση, Έλληνες και ξένους, το χειρόγραφο ημερολόγιο των επισκεπτών που φιλοξενήθηκαν και των εντυπώσεων τους, τους χώρους του ιατρικού εξοπλισμού σε περίοδο εκστρατείας, των μουσικών οργάνων, τις στολές τον οπλισμό Ελλήνων, Βουλγάρων, Οθωμανών στρατιωτικών, τα μετάλλια, εθνόσημα τους κ.α.

Σε προθήκες εκτίθενται επίσης σημαντικά κειμήλια του ρουμανικού στρατού όπως σπάθη έφιππου πυροβολητή, ξίφος αξιωματικού, κιάλια, περίστροφο level 1896 8 χιλιοστών.

Κειμήλια του σερβικού στρατού όπου εκτίθεται ο αργυρός Σταυρός του τάγματος του Αγίου Σάββα, ο σταυρός του ελέους Μ1912, επιστολικό δελτιαριο εποχής, χρυσό μετάλλιο ανδρείας Milos Obilits, πόρπη ζώνης αξιωματικού, σπάθη αξιωματικού ιππικού Μ1893, σκοπευτικό αριστείο πεζικού. Εκθέματα παρουσιάζονται και από τον στρατό του Μαυροβουνίου, όπως τυφέκιο Moisin-Nagant Μ1891, περίστροφο Gasser Nontenegrin 10,4 χιλιοστών Μ1890, σπάθη αξιωματικού Μ1881, κυάλια κι άλλα αντικείμενα που προβάλλονται σε ενότητες και με τις δέουσες επεξηγήσεις.

Στο χώρο υπάρχουν ξυλόγλυπτα έπιπλα του 19ου αιώνα από την εποχή που λειτουργούσε ως παραθεριστική κατοικία, πίνακες ζωγραφικής, φωτογραφίες, λιθογραφίες, χάρτες, ενώ τα τεράστια μαγειρεία με τις τραπεζαρίες, τα πρώτα ψυγεία με πάγο, την μαντεμένια κουζίνα, τις κομψές στολές των υπηρετών, το κελάρι με τα εκλεκτά κρασιά δείχνουν την χλιδή και την αισθητική που επικρατούσε.

]Στον πάνω όροφο υπάρχουν οι κρεβατοκάμαρες, τα μπάνια με γαλλικής προέλευσης πορσελάνη, στις δύο κρεβατοκάμαρες των συζύγων και τα εξωτερικά κτήρια που φιλοξενούν άλλα θεματικά μουσεία. Είναι το κτηνιατρείο με όλο του τον εξοπλισμό, το οινοποιείο, το στρατιωτικό νοσοκομείο, τα μουσικά όργανα, τα γεωργικά και τεχνικά εργαλεία σε μια συλλογή, που μας μεταφέρει στο κοντινό μας παρελθόν.

Περιποιημένος ο υπαίθριος χώρος, με γκαζόν, με κιόσκια και ξύλινες τραπεζαρίες σε σκιερά σημεία, δίνει την δυνατότητα για απολαυστική παραμονή που ειδικά για τους δημοσιογράφους συνδυάστηκε με προσφορά γλυκισμάτων, νερού και αναψυκτικών από ζαχαροπλαστείο χορηγό, ανακεφαλαιωνοντας εμπειρίες και γνώσεις που αποκόμισαν από την ενδελεχή ενημέρωση τους.

Το μουσείο και ο… περιστεριώνας

Η στάση στον περιστερώνα που εντυπωσιάζει με την αρχιτεκτονική του και στο εσωτερικό του για την πετρόχτιστη κατασκευή του είναι απαραίτητη. Ο ένστολος που υπηρετεί την θητεία του στο Μουσείο κάνει αναφορά στο σημαντικό ρόλο των ειδικών περιστεριών που διακινούσαν αλληλογραφία, σε δύσκολες εποχές ενώ παρουσιάζονται σε φωτό εποχής τα ταχυδρομικά περιστέρια με τους Γερμανούς να οργανώνουν τις αποστολές τους.

Μια χρήσιμη πληροφορία που αναφέρεται είναι το πόσο σημαντικός ήταν ρόλος που διαδραμάτισαν τα περιστέρια κατά την διάρκεια των πολέμων αξιοποιώντας την δυνατότητα τους να καλύπτουν μεγάλες αποστάσεις σε όσο το δυνατόν λιγότερο χρόνο χωρίς να παρεκκλίνουν της πορείας τους, χωρίς στάση για τροφή, νερό, ήταν ιδανικά για μεταφορές μηνυμάτων κι όχι μόνο.

Στις αρχές του αιώνα όπως αναφέρεται σε σχετικό φωτογραφικό υλικό που εκτίθεται, ο Γερμανός Dr.Julius Neubronner κατασκεύασε μια φωτογραφική μηχανή λίγων μόλις εκατοστών που την προσάρμοσε στο στήθος των ταχυδρομικών περιστεριών ώστε να βγαίνουν φωτογραφίες από μικρό ύψος, βοηθώντας και με αυτό τον τρόπο τα πουλιά στην διεξαγωγή των δύο Παγκοσμίων Πολέμων!

Τα ταχυδρομικά περιστέρια αξίζει να αναφερθεί ότι έχουν αντοχή, αλάνθαστο ένστικτο, μεγάλη μνήμη και εξαιρετική ικανότητα προσανατολισμού. Ύστερα από προσεκτική εκπαίδευση μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μεγάλες αποστάσεις (1.000 χιλιόμετρα) αναπτύσσοντας ταχύτητα μέχρι 55 χιλιόμετρα την ώρα.

Το σώμα των Διαβιβάσεων του Ελληνικού Στρατού έχει για σύμβολο το χαρακτηριστικό μήνυμα: “εξαπέστειλεν την περιστερά”. Σήμερα χρησιμοποιούνται σε αγώνες από πολλές λέσχες ανθρώπων που τα έχουν ως χόμπι.

Η παράδοση της Θεσσαλονίκης

Μεγάλες οι ιστορικές στιγμές που έζησε η έπαυλη νυν Μουσείο που αποτυπώνονται συμβολικά, όπως η παρουσία του αρχιστράτηγου Κωνσταντίνου μαζί με το Γενικό Επιτελείο Στρατού, εφόσον σ αυτό το κτήριο έγιναν οι διεξοδικές διαπραγματεύσεις για την παράδοση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους το 1912 και συγκεκριμένα από τον Ταχσίν Πασά.

Η αίθουσα στο ισόγειο του μουσείου αναπαριστά την ιστορική αυτή στιγμή με τους πρωταγωνιστές της κι έχει τον δικό της συμβολισμό και χαρακτήρα. Οι δύο άνδρες με το ντύσιμο της εποχής, σχετικά δίπλα, ο Ταχσίν Πασάς κρατά το πρωτόκολλο παράδοσης της πόλης στον αρχιστράτηγο Κωνσταντίνο, δίπλα οι υπασπιστές τους ο αγγελιοφόρος και πάνω από το τζάκι το χαρακτηριστικό χρυσό ρολόι κειμήλιο που γράφει στα γαλλικά “Θεσσαλονίκη -Τουρκία”.

Ένα επίσης σημείο αναφοράς στον εξωτερικό χώρο του μουσείου είναι ο τάφος του Ταχσίν Πασά καθώς και του γιου του Κενάν Μεσαρέ. Ο Ταχσίν Πασάς αξίζει να αναφερθεί ότι ήταν απόφοιτος της Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων και είχε μεγάλη εκτίμηση προς τον ελληνικό πολιτισμό, γεγονός που συνέδραμε στην απόφαση του να μην επιτρέψει την παράδοση της Θεσσαλονίκης στους Βούλγαρους.

Πέφτοντας στη δυσμένεια των Τούρκων έζησε στη συνέχεια στην Ελβετία απολαμβάνοντας την προστασία του ελληνικού κράτους, εξ ου και η επιθυμία του να ταφεί στην Ελλάδα. Ήταν αυτός που μετά από δύο αποτυχημένες προσπάθειες επίτευξης συμφωνίας το μεσημέρι της 26ης Οκτωβρίου 1912, ημέρας του πολιούχου της Θεσσαλονίκης Αγίου Δημητρίου, είχε δεχτεί την άνευ όρων παράδοση της πόλης και για αυτό είχε πέσει στην δυσμένεια.

 

 

 

 

Το ενδιαφέρον των δημοσιογράφων μεγάλο και πολλές οι ερωτήσεις που πρόθυμα απαντήθηκαν. Η παραμονή στο στρατιωτικό Μουσείο των Βαλκανικών πολέμων 1912-13, έκλεισε με την προσφορά του τόμου των 100 χρόνων δημοσιογραφίας που εξέδωσε πέρυσι το Μορφωτικό Ίδρυμα της ΕΣΗΕΜΘ στον διευθυντή του ταγματάρχη Ευδόξιο Κουτσουρά για την βιβλιοθήκη του Μουσείου που ήδη είναι εμπλουτισμένη με αξιόλογα εξειδικευμένα βιβλία που κάποια εκτίθενται ώστε να μπορεί να τα δει ή και να τα φυλομετρήσει το κοινό που επισκέπτεται τον χώρο.