Προσοχή στα φυτικά ροφήματα που δίνετε στα παιδιά σας

Ωστόσο, η θρεπτική τους αξία και η καταλληλότητά τους για τα παιδιά αποτελούν αντικείμενο έντονου επιστημονικού διαλόγου. Τα φυτικά ροφήματα μπορεί να διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους παρουσιάζοντας σημαντικές διαφορές στη σύσταση, στην περιεκτικότητα πρωτεΐνης, στις βιταμίνες και στα μέταλλα.

Η κατανάλωση τους χωρίς κατάλληλη καθοδήγηση μπορεί να οδηγήσει σε διατροφικές ελλείψεις, οι οποίες μπορεί να είναι ιδιαίτερα σοβαρές για τα παιδιά, καθώς έχουν ιδιαίτερα υψηλές ανάγκες σε πρωτεΐνη, ασβέστιο, βιταμίνη D, βιταμίνη Β12 και ιώδιο.

Το ερωτήματα που θέτονται είναι: Μπορούν τα φυτικά ροφήματα να καλύψουν τις ανάγκες των παιδιών; Υπερτερούν έναντι του αγελαδινού γάλακτος; Από ποια ηλικία μπορούν να καταναλωθούν;

Τα πιο συχνά Φυτικά Ροφήματα στην Αγορά

Τα τελευταία χρόνια έχουν κατακλίσει την ελληνική αγορά διαφορά φυτικά ροφήματα με πιο διαδεδομένα τα εξής:

• Γάλα σόγιας: αποτελεί τη μοναδική φυτική επιλογή με περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη ανάλογη του αγελαδινού γάλακτος.
• Γάλα βρώμης: είναι σχετικά χαμηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη και λίπη, αλλά πλούσιο σε διαιτητικές ίνες και βήτα‑γλυκάνες.
• Γάλα αμυγδάλου: είναι πολύ χαμηλό σε πρωτεΐνη και χωρίς τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, εκτός αν είναι εμπλουτισμένο.
• Γάλα ρυζιού, καρύδας, και άλλα ροφήματα, τα οποία συχνά είναι ιδιαίτερα χαμηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη και θρεπτικά συστατικά, εκτός αν είναι εμπλουτισμένα.

Όπως, αναφέρθηκε πολλά από τα εμπορικά φυτικά ροφήματα είναι εμπλουτισμένα, κυρίως με ασβέστιο, βιταμίνη D, Β12, ριβοφλαβίνη και ιώδιο, αλλά ο βαθμός διαφέρει σημαντικά ανά προϊόν και αγορά.

Διατροφικά Πλεονεκτήματα & Μειονεκτήματα στα φυτικά

Ο καταναλωτής οφείλει να ενημερώνεται και να γνωρίζει για τα προϊόντα τα οποία υπάρχουν στην αγορά, για τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα τα οποία έχουν, ώστε να μπορεί να επιλέξει το καταλληλότερο για να να καλύψει την διατροφικές και μη ανάγκες του. Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των φυτικών ροφημάτων αναφέρονται παρακάτω.

• Δεν περιέχουν λακτόζη: τα φυτικά ροφήματα είναι χωρίς λακτόζη και είναι και απαλλαγμένα από ζωικές πρωτεΐνες, και επομένως είναι κατάλληλα για ενήλικες και παιδιά με δυσανεξία στη λακτόζη ή αλλεργίες τις πρωτεΐνες του αγελαδινού γάλακτος.
• Χαμηλότερα κορεσμένα λιπαρά: τα περισσότερα φυτικά ροφήματα είναι πολύ χαμηλά σε κορεσμένα λιπαρά (εκτός από το γάλα καρύδας).
• Φυτικές ίνες: το γάλα βρώμης αποτελεί μια πολύ καλή πηγή διαιτητικών ινών και βήτα‑γλυκάνων, που μπορεί να βοηθήσουν στην ομαλή λειτουργεία του πεπτικού συστήματος.
• Μειωμένες θερμίδες: συνήθως είναι χαμηλής θερμιδικής πυκνότητας και μπορεί να έχουν θετική επίδραση στο βάρος.
• Σόγια: αποτελεί σημαντική πηγή πρωτεΐνης, ενώ παράγει και ισοφλαβόνες που θεωρούνται γενικά ασφαλείς σε φυσιολογικές ποσότητες.

Μειονεκτήματα:

• Χαμηλή πρωτεΐνη: εκτός από το γάλα σόγιας, οι άλλες επιλογές φυτικών ροφημάτων παρέχουν πολύ μικρή ποσότητα πρωτεΐνης και ανεπαρκή στα απαραίτητα αμινοξέα.
• Ανεπαρκείς μικροθρεπτικές συστατικά: τα φυτικά ροφήματα δεν διαθέτουν τα απαραίτητα μικροθρεπτικά συστατικά αν δεν είναι εμπλουτισμένα σε ασβέστιο, βιταμίνη D, βιταμίνη Β12 και ιώδιο.
• Αυξημένη περικτικότητα σε ζάχαρη ή γλυκαντικά: χρησιμοποιείται για τη βελτίωση της γεύσης.
• Πιθανότητα αλλεργιών σε συστατικά όπως σόγια, ξηροί καρποί, βρώμη κ.ά.
• Αυξημένο κόστος: συνήθως τα φυτικά ροφήματα είναι ακριβότερα από το αγελαδινό γάλα.
• Άλλα: π.χ. φυτικό οξύ στη βρώμη μειώνει την απορρόφηση ασβεστίου και σιδήρου.

Είναι Θρεπτικά Υποκατάστατα του Γάλακτος για Παιδιά;

Βρέφη (<12 μηνών)

Τα φυτικά ροφήματα δεν συνιστώνται σε βρέφη. Η καταναλωσή τους συνδέεται με σοβαρές ελλείψεις, ραχίτιδα, υποαλβουμιναιμία και εξασθένηση ανάπτυξης. Επίσης, έχουν περιγραφεί περιπτώσεις σοβαρών διατροφικών διαταραχών σε ηλικίες εξαιτίας αποκλειστικής χρήσης φυτικών ροφημάτων κάτω του ενός έτους. Οι διεθνείς οδηγίες είναι συστισούν ως καταλληλότερες επιλογές το μητρικό ή βρεφικό γάλα και φόρμουλες σόγια/ρυζιού σε ειδικές περιπτώσεις.

Παιδιά από 1 έως ~5 ετών

Υπάρχουν ορισμένες συστάσεις για εμπλουτισμένα ροφήματα σόγιας μετά το 1ο έτος, εφόσον καλύπτονται οι διατροφικές ανάγκες του παιδιού και προσλαμβάνει όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για την ανάπτυξη του. Άλλες μορφές ροφημάτων όπως, γάλα βρώμης, αμυγδάλου και καρύδας δεν συνιστώνται ως κύρια πηγή γάλακτος σε αυτή την ηλικία, λόγω ελλείψεων πρωτεϊνών και μικροθρεπτικών στοιχείων. Πρόσφατή μελέτη έδειξε ότι μόνο το εμπλουτισμένο ρόφημα σόγιας είναι ανάλογο του αγελαδινού, και μπορεί να καταναλώνεται μόνο εφόσον συμμετέχει ως μικρό ή μερικό μέρος μιας ισορροπημένης διατροφής.

Παιδιά άνω των 5 ετών & έφηβοι

Υπάρχουν κατευθυντήριες οδηγίες αναφέρουν ότι ότι τα φυτικά ροφήματα τα οποία είναι εμπλουτισμένα με τα απαραίτητα θρεπτικά μπορεί να χρησιμοποιηθούν ασφαλώς ως μερική ή πλήρης εναλλακτική, καθώς τα παιδιά πλέον έχουν διαφοροποιημένη διατροφή και μπορούν να τρέφονται επαρκώς από όλες τις πηγές.

Κίνδυνοι από Αλόγιστη Κατανάλωση

• Διατροφικές ελλείψεις: Η μακροχρόνια κατανάλωση μη εμπλουτισμένων φυτικών ροφημάτων μπορεί να οδηγήσει σε ελλείψεις ασβεστίου, βιταμίνων D και B12, σιδήρου και πρωτεΐνης, με επιπτώσεις στην ανάπτυξη, οστική υγεία και σε  νευρογνωστικές λειτουργίες.
• Μειωμένη ανάπτυξη: Μελέτες έχουν δείξει ότι η κατανάλωση φυτικών ροφημάτων συνδέεται με χαμηλότερο ύψος και μικρότερο Δείκτη Μάζας Σώματος.
• Ισοφλαβόνες της σόγιας: Σε περιπτώσεις υπερβολικής κατανάλωσης ροφημάτων σόγιας χωρίς ισορροπημένη διατροφή, υπάρχει θεωρητικά κίνδυνος από τις ισοφλαβόνες – φυτικές ουσίες που μιμούνται σε μικρό βαθμό τα οιστρογόνα.
• Θέλεις να το ενσωματωσείς σε περίπτωση αλόγιστου και υψηλού επιπέδου κατανάλωσης χωρίς συνοδευτική επαρκή διατροφή – παρότι οι υπάρχουσες αναλύσεις χαρακτηρίζουν τις επιδράσεις αυτές ως αμελητέες στη φυσιολογική χρήση.
• Τερηδόνα και παχυσαρκία: αν περιέχουν πρόσθετα ζάχαρα ή γλυκαντικά.
• Αλλεργιογόνα: αν το παιδί έχει ευαισθησίες σε συστατικά φυτικών ροφημάτων.

 Τι να προσέχουν οι Γονείς στη Συσκευασία / Ετικέτα

• Εμπλουτισμός: Να επιλέγεται ροφήματα στα οποία αναγράφεται εμπλουτισμός σε ασβέστιο, βιταμίνη D και B12, ριβοφλαβίνη και ιώδιο, διότι χωρίς αυτά, δεν έχουν επαρκή θρεπτική αξία.
• Περιεκτικότητα πρωτεΐνης: Να επιλέγετε κυρίως γάλα σόγια που περιέχει ανάλογη ποσότητα πρωτεΐνης με το αγελαδινό.
• Ζάχαρη ή γλυκαντικά: Να προτιμάτε ροφήματα χωρίς ζάχαρη ή με πολύ χαμηλά πρόσθετα.
• Αλλεργιογόνα: Να ελέγχετε για αλλεργιογόνα όπως, σόγια, ξηροί καρποί και γλουτένη, ιδίως σε βρέφη και μικρά παιδιά.
• Κατάλληλη ηλικία χρήσης: Να μην καταναλώνονται πριν από 12 μήνες, εκτός ειδικών εμπορικών φόρμουλων.

Συγκεκριμένες Παιδιατρικές Οδηγίες

• Διεθνείς φορείς (ΗΠΑ, Καναδάς): Σύμφωνα με το Pediatric Associations των ΗΠΑ και Καναδά μια καλά σχεδιασμένη φυτική, ακόμη και vegan διατροφή, μπορεί να υποστηρίξει υγιή ανάπτυξη, με έμφαση σε επαρκή πρόσληψη B12, D, ασβεστίου, σιδήρου, ψευδαργύρου, πρωτεΐνης κ.ά.
• Ευρωπαϊκές παρεμβάσεις: Οι ΕSPGHAN, Ευρωπαϊκές παιδιατρικές ενώσεις (Βρετανία, Ιταλία κ.ά.) δεν υποστηρίζουν vegan/vegetarian παιδικές διατροφές χωρίς ιατρική επίβλεψη, λόγω κινδύνων διατροφικών ελλείψεων.

Συμπερασματικά,<12 μηνών συστείνονται μόνο μητρικό ή βρεφικό γάλα ή εγκεκριμένες φόρμουλες, 1–2 ετών μπορούν να καταναλωθούν εμπλουτισμένα φυτικά ροφήματα σε συνδυασμό με ισορροπημένη διατροφή και παιδία >2–5 ετών μπορεί να υπάρχει μερική χρήση εμπλουτισμένων ροφημάτων ιδίως σόγιας.

Πρακτικές Συμβουλές για Γονείς

1. Συμβουλευτείτε τον παιδίατρο ή τον διαιτολόγο, ειδικά αν σκέφτεστε πλήρη ή σημαντική αντικατάσταση του ζωικού γάλακτος.
2. Χρησιμοποιείτε μόνο εμπλουτισμένα προϊόντα που αναγράφουν τα θρεπτικά συστατικά.
3. Αποφύγετε την αποκλειστική κατανάλωση φυτικών ροφημάτων.
4. Προσθέστε στη διατροφή του παιδιού άλλες πηγές πρωτεΐνης, ασβεστίου, σιδήρου, βιταμινών, αν το παιδί ακολουθεί φυτόφαγη διατροφή.
5. Παρακολουθείστε την ανάπτυξη, το ύψος, το βάρος και τις εργαστηριακές τιμές των παιδιών (ασβέστιο, βιταμίνες D και B12).
6. Προτιμήστε γάλα σόγια όταν υπάρχει δυσανεξία ή ακολουθείτε vegan διατροφή, εφόσον είναι εμπλουτισμένη και σε σωστή ποσότητα θρεπτικών συστατικών

Συμπέρασμα

Τα φυτικά ροφήματα δεν αποτελούν πλήρεις υποκατάστατες του αγελαδινού γάλακτος για τα παιδιά, ειδικά στα πρώτα έτη της ζωής. Το εμπλουτισμένο ρόφημα σόγιας μπορεί να χρησιμοποιηθεί προσεκτικά από ηλικία 1–2 ετών και πέρα, αλλά μόνο ως μέρος μιας ισορροπημένης διατροφής, ενώ οι άλλες μορφές (βρώμη, αμύγδαλο, ρύζι) συνήθως δεν προσφέρουν επαρκή θρεπτικά συστατικά για την σωτή ανάπτυξη των παιδιών. Οι γονείς καλό είναι να ακολουθούν τις παιδιατρικές οδηγίες, να διαβάζουν προσεκτικά ετικέτες και να παρακολουθούν την ανάπτυξη και τις διατροφικές ανάγκες του παιδιού με την κατάλληλη επιστημονική καθοδήγηση.

 

---

 

Η Νικολία-Δέσποινα Τσινιά είναι Διαιτολόγος-Διατροφολόγος.

Σε συνεργασία με το medNutrition