Πως το δημογραφικό επηρεάζει την ελληνική οικονομία

Η δημογραφία συνήθως προσεγγίζεται χωρίς τη προσήκουσα σημασία, επειδή θεωρείται λανθασμένα ότι οι επιπτώσεις των δημογραφικών μεταβολών στην οικονομία και την κοινωνία αποτελούν μακροπρόθεσμο θέμα. Όμως, η επιστημονική έρευνα έχει αποδείξει και αποδεικνύει ότι οι επιπτώσεις των δημογραφικών μεταβολών είναι και βραχυπρόθεσμες και μεσομακροπρόθεσμες. Κι’ αυτό γιατί οι δημογραφικές μεταβολές επηρεάζουν την συμπεριφορά των καταναλωτών και των επενδυτών.

Επηρεάζουν, μεταξύ των άλλων, δύο σημαντικές παραμέτρους της οικονομικής λειτουργίας και της ανάπτυξης, δηλαδή την κατανάλωση και την αποταμίευση (G. Akerlof & R. Shiller, 2010, How Human Psychology Drives the economy and why it matters for Global Capitalism). Επιπλέον, η δημογραφία και οι μεταβολές των δημογραφικών συνιστωσών συνδέονται με τους γεωπολιτικούς κινδύνους, τα επιτόκια, τις τιμές των επενδυτικών περιουσιακών στοιχείων, τις τιμές των εμπορευμάτων, το χρέος, την ανάπτυξη και τον πληθωρισμό (Credit Suisse, 2009, A Demographic Perspective of Economic Growth).

Ειδικά στην εποχή που διανύουμε με την επιδημία του Covid-19 και τα προγράμματα στήριξης της οικονομίας που εφαρμόζονται σε διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, εκφράζονται σοβαρές ανησυχίες για ενδεχόμενη έκρηξη του πληθωρισμού, με τις κεντρικές τράπεζες να αδυνατούν ως προς την συγκράτησή του, λόγω των χαμηλών έως και των αρνητικών επιτοκίων.

Έτσι, υποστηρίζεται ότι μετά από τέσσερις δεκαετίες, η ενεργοποίηση κυκλικών και μακροπρόθεσμων μεταβλητών, διαμέσου μίας επεκτατικής χρηματοδοτικής πολιτικής της ανάπτυξης μετά την επιδημία, υποθάλπει την αύξηση των πληθωριστικών πιέσεων. Κι’ αυτό γιατί, συγκρίνοντας τις απώλειες που επέφερε η επιδημία στα εισοδήματα και τους οικονομικούς σχηματισμούς, διαπιστώνουν ότι αυτές είναι χαμηλότερες από το επίπεδο της χρηματοδοτικής και δημοσιονομικής στήριξης τους (Θ. Πελαγίδης, 2021).

Μεταβολή πληθυσμιακής δομής

Αντίθετα, ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι τα προγράμματα αυτά στήριξης θα πρέπει να μην ανησυχούν τις κυβερνήσεις σε τόσο μεγάλο βαθμό και ως εκ τούτου θα πρέπει να συνεχιστούν προκειμένου να συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη, στην δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, στην βελτίωση των αναπτυξιακών υποδομών, στην ανασυγκρότηση των κοινωνικών θεσμών και υγειονομικών σχηματισμών. Επίσης, στην αντιμετώπιση των εισοδηματικών και κοινωνικών ανισοτήτων, χωρίς να απειλούνται οι οικονομικοί σχηματισμοί από τον κίνδυνο ανεξέλεγκτων πληθωριστικών πιέσεων.

Κι΄αυτό γιατί στις συγκεκριμένες συνθήκες, το φαινόμενο της γήρανσης του πληθυσμού λειτουργεί, μεταξύ των άλλων, ως αντιπληθωριστική δύναμη. Από την άποψη αυτή, αξίζει να σημειωθεί ότι η μεταβολή της πληθυσμιακής δομής επηρεάζει και μεταβάλλει τις προτιμήσεις και την οικονομική συμπεριφορά του πληθυσμού, δεδομένου ότι θα αυξήσει την αποταμίευση του λόγω της αύξησης της μακροζωίας.

Έτσι, τα κοινωνικο-ασφαλιστικά συστήματα λειτουργούν, μεταξύ των άλλων, ως αντιπληθωριστικές δυνάμεις.  Αυτό γιατί λόγω της αύξησης του προσδόκιμου ζωής, για ένα μελλοντικό συνταξιούχο, για να διατηρηθεί το εισόδημα του στο ίδιο επίπεδο αγοραστικής δύναμης με έναν σημερινό συνταξιούχο, θα πρέπει να καταβληθούν υψηλότερες (35%) εισφορές κατά την διάρκεια του εργασιακού του βίου.

Περίπτωση Ελλάδας

Πράγματι, στην περίπτωση της Ελλάδας, το προσδόκιμο ζωής, σύμφωνα με τις τελευταίες προβολές της Eurostat (2019), μέχρι το 2060 θα αυξηθεί κατά 6 έτη για τους άνδρες (από 79 έτη στα 85 έτη) και κατά 5,5 έτη για τις γυναίκες (από 83,5 έτη στα 89 έτη). Η εξέλιξη αυτή θα οδηγήσει, στον βαθμό που την αφορά, σε μείωση της κατανάλωσης και σε συγκράτηση του πληθωρισμού.

Έτσι, οι αντιπληθωριστικές επιδράσεις των δημογραφικών μεταβολών και της αύξησης του προσδόκιμου ζωής στη χώρα μας, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat (Europop 2019) και τους υπολογισμούς μας, θα διαμορφωθούν στο επίπεδο περίπου του 30%. Αυτό σημαίνει ότι, για παράδειγμα ένα επίπεδο δομικού πληθωρισμού (γενικός δείκτης τιμών καταναλωτή εξαιρουμένων των τιμών των τροφίμων-νωπά οπωροκηπευτικά- και της ενέργειας-καύσιμα) στην Ελλάδα αντίστοιχου με αυτό της ευρωζώνης, το οποίο εκτιμάται από τον μέσο όρο του 2014-2019 του 1% στο επίπεδο του 1,5% το δεύτερο εξάμηνο του 2022 (H.Schmieding, 2021), θα μπορούσε να συγκρατηθεί, λόγω των αντιπληθωριστικών επιδράσεων των δημογραφικών μεταβολών, στο επίπεδο του 1% περίπου.

Κατά συνέπεια, η ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας μετά την επιδημία, με πολιτικές χρηματοδοτικής και επενδυτικής επέκτασης καθώς και αποδέσμευσης της ζήτησης μετά την άρση των περιορισμών, φαίνεται ότι δεν θα απειλήσει τον οικονομικό σχηματισμό στην χώρα μας με σοβαρές πληθωριστικές πιέσεις.