Τα ζόμπι επιστρέφουν στην Ιταλία – Οι Πεντάστεροι σε υπαρξιακή κρίση

Μετά την ηχηρή ήττα στις πρόσφατες περιφερειακές εκλογές στην Αιμιλία Ρωμανία (4,7%) και στην Καλαβρία (7,3%), οι Πεντάστεροι αντιμετωπίζουν σοβαρό υπαρξιακό πρόβλημα. Πώς πρέπει να αντιδράσουν στη φυγή των ψηφοφόρων; Ποια οργανωτική μορφή πρέπει να υιοθετήσουν; Η εκλογική ήττα βεβαίως δεν ήταν αναπάντεχη. Την είχε προαναγγείλει λίγες μέρες πριν από τις κάλπες η καιροσκοπική παραίτηση του Λουίτζι Ντι Μάιο από το αξίωμα του “πολιτικού υπεύθυνου” του Κινήματος.

Δεν επρόκειτο μόνο για μια προσπάθεια να αποφύγει την ευθύνη της ήττας, αλλά και μια έμμεση αμφισβήτηση του Μπέπε Γκρίλο: μόλις στις αρχές Δεκεμβρίου ο ιδρυτής και χαρισματικός ηγέτης του Κινήματος είχε αναλάβει προσωπικά να επέμβει για να αποσοβήσει τις διαμαρτυρίες εναντίον του Ντι Μάιο που πολλαπλασιάζονταν μέρα με τη μέρα στην Κοινοβουλευτική Ομάδα. «Το σημείο αναφοράς είναι ο Ντι Μάιο», είχε γράψει κατηγορηματικά στο Τουίτερ ο Γκρίλο, συνοδεύοντας το τιτίβισμα με μια φωτό που τον απεικονίζει να δείχνει σοβαρός τον υπουργό Εξωτερικών.

Την επομένη της εκλογικής πανωλεθρίας, όταν στην Καλαβρία οι Πεντάστεροι δεν κατάφεραν καν να μπουν στο Περιφερειακό Συμβούλιο, ο γραμματέας του Δημοκρατικού Κόμματος Νικόλα Τζινγκαρέτι πρότεινε στο Κίνημα του Γκρίλο να επισημοποιήσει και να καταστήσει μόνιμη την τωρινή συνεργασία στην κυβέρνηση της Ρώμης. Πιο συγκεκριμένα, ο Τζινγκαρέτι πρότεινε οι δυο πολιτικές δυνάμεις να παρουσιάσουν κοινό υποψήφιο περιφερειάρχη στις έξι Περιφέρειες όπου θα διεξαχθούν εκλογές πριν από το καλοκαίρι. Να σημειώσουμε ότι σε τέσσερις από αυτές κυβερνά η κεντροαριστερά, άρα το Κίνημα του Γκρίλο έχει σοβαρές πιθανότητες να συμμετάσχει και στην διακυβέρνηση της Περιφέρειας, ενός θεσμού που στην Ιταλία διαθέτει σημαντικές αρμοδιότητες.

Η πρόταση του Τζινγκαρέτι δεν έπεσε στο κενό. Από καιρό μέσα στην Κοινοβουλευτική Ομάδα, αλλά και στην ιστοσελίδα Ρουσώ των Πεντάστερων, όπου έχουν πρόσβαση μόνον τα μέλη, διεξάγεται μια σφοδρή διαμάχη για την φύση, την πολιτική και τους στόχους του Κινήματος. Θεωρείται βέβαιο ότι, πέρα από τη νέα οργανωτική δομή, η συνεργασία με την κεντροαριστερά θα είναι ένα από τα πιο σημαντικά αντικείμενα συζήτησης στο συνέδριο, το οποίο αναμένεται να πραγματοποιηθεί σε λίγους μήνες, πριν ξεκινήσει ο μαραθώνιος με τις περιφερειακές εκλογές.

Οι Πεντάστεροι επέλεξαν τον άχρωμο Κρίμι

Το πρόβλημα είναι ότι μέχρι τότε δεν υπάρχει κανείς να συνομιλήσει με τον γραμματέα του Δημοκρατικού Κόμματος. Στη θέση του Ντι Μάιο η Κοινοβουλευτική Ομάδα τοποθέτησε έναν πολύ προσωρινό και πολύ μεταβατικό γερουσιαστή, ονόματι Βίτο Κρίμι. Είχαμε την ευκαιρία να τον γνωρίσουμε, καθώς ήταν ο πρώτος πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας μετά τις εκλογές του 2013, όταν το Κίνημα μπήκε για πρώτη φορά στο Κοινοβούλιο. Είναι άχρωμος, άοσμος, άβουλος, αναποφάσιστος, με ελάχιστες ιδέες κι αυτές συγκεχυμένες: ο ιδεώδης άνθρωπος να αναλάβει μια τιμητική θέση, προκειμένου να μην κάνει απολύτως τίποτε και μην ταράξει τις ευάλωτες εσωκομματικές ισορροπίες μέχρι να βγουν τα μαχαίρια στο συνέδριο.

Αυτές τις ημέρες οι Ιταλοί δημοσιογράφοι προσπαθούν να ερμηνεύσουν την επιλογή του ανθρώπου που ανέλαβε το δεύτερο ad interim αξίωμα. Πρόκειται για τον υπουργό Δικαιοσύνης Αλφόνσο Μποναφέντε, ο οποίος, σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην ιστοσελίδα Ρουσώ, επελέγη δια βοής από τους υπουργούς και υφυπουργούς του Κινήματος ως επικεφαλής τους στον κυβερνητικό συνασπισμό. Ο εν λόγω υπουργός, ένας από τους λίγους των Πεντάστερων που γνωρίζει γραφή και ανάγνωση, έχει στενές σχέσεις με τον Ντι Μάιο και θεωρείται εκπρόσωπος της παραδοσιακής θέσης ότι το Κίνημα πρέπει να παραμείνει στη γραμμή “ούτε αριστεροί ούτε δεξιοί”.

Αυτός ήταν μάλλον και ο λόγος που οδήγησε στην απόφαση της ηγετικής ομάδας (δηλαδή του Γκρίλο και του Καζαλέτζο, ιδιοκτήτη της ιστοσελίδας Ρουσώ) να κρατηθούν οι ισορροπίες και η επιλογή του να γίνει μόνον από τα μέλη της κυβέρνησης. Εάν η απόφαση περνούσε στα χέρια της Κοινοβουλευτικής Ομάδας, τότε οι βουλευτές μάλλον θα προτιμούσαν τον οικονομολόγο Στέφανο Πατουέλι, υπουργό Ανάπτυξης και σφοδρό υποστηρικτή του παρόντος κυβερνητικού συνασπισμού.

Εν αναμονή του Γκρίλο

Κινήσεις προσεκτικές και αβέβαιες, λοιπόν, αναμένοντας τις αποφάσεις του Μπέπε Γκρίλο, το blog του οποίου από την Κυριακή των εκλογών παραμένει σιωπηλό: ο συνήθως λαλίστατος Γκρίλο κατανόησε την κρισιμότητα της κατάστασης και μάλλον θέλει να αποφύγει εύκολες και βιαστικές λύσεις. Ο μόνος που τόλμησε μέχρι τώρα να σχολιάσει την κατάσταση που δημιουργήθηκε μετά την εκλογική ήττα ήταν ο υφυπουργός Εξωτερικών Μάνλιο Ντι Στέφανο, στενότατος συνεργάτης του Ντι Μάιο. Σε ανάρτηση του στο Facebook, ο Ντι Στέφανο σχολίασε το αποτέλεσμα της κάλπης, λέγοντας πως το Κίνημα «έκανε από μόνο του κακό στον εαυτό του, επιβάλλοντας υπερβολικά περιοριστικούς κανόνες».

Ποιοι είναι αυτοί; ο υφυπουργός κατέθεσε ολόκληρο κατάλογο: τις αδιάκοπες διαμάχες με τους αιρετούς για την επιστροφή της αποζημίωσης, καυτό θέμα που στο προηγούμενο Κοινοβούλιο είχε προκαλέσει την αποπομπή με συνοπτικές διαδικασίες του ενός τρίτου των βουλευτών και στο τωρινό οι διαγραφέντες κοντεύουν να φτάσουν τις δυο δεκάδες. Επίσης, τους αυστηρούς κανόνες εγγραφής στην ιστοσελίδα Ρουσώ.

Ακόμα ανέφερε την αναγκαιότητα ο νέος πολιτικός υπεύθυνος να αφοσιωθεί εξ ολοκλήρου στη διαμόρφωση της πολιτικής του Κινήματος και όχι «να φορτώνεται κυβερνητικά αξιώματα», όπως έκανε ο Ντι Μάιο, ο οποίος εκτός από υπουργός Εξωτερικών ήταν και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και επικεφαλής των μελών του Κινήματος στην κυβέρνηση. Κατά την εκτίμησή μας όλα με ολέθρια αποτελέσματα.

Κόμμα ή διάλυση

Το κυριότερο όμως πρόβλημα, που ο Ντι Στέφανο άγγιξε μόνον en passant, είναι η κατάργηση του κανόνα που επιβάλει μόνο δυο θητείες σε αιρετή θέση. «Πώς θα διαμορφώσουμε τα πολιτικά μας στελέχη που μόλις τώρα άρχισαν να αποκτούν κάποια εμπειρία;» αναρωτιέται. Με άλλα λόγια, η ψηφιακή μορφή πολιτικής οργάνωσης φάνηκε να λειτουργεί και να αποδίδει στη φάση της εφόδου προς την εξουσία. Όταν όμως το Κίνημα 5 Αστέρων ανέλαβε να κυβερνήσει, η ψηφιακή μορφή έδειξε όλες τις αδυναμίες της.

Σύμφωνα με τον Μάουρο Καλίζε, καθηγητή Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Νάπολης, ή το Κίνημα θα μετατραπεί σε «πραγματικό πολιτικό κόμμα», ή μοιραία θα οδηγηθεί προς τη διάλυση του. Κατά την άποψη του, είναι ενδεικτική η διαμάχη που ξέσπασε για τον τρόπο συμμετοχής των Πεντάστερων στις εκλογές στην Αιμιλία Ρωμανία: ο Ντι Μάιο ήταν της άποψης ότι το Κίνημα δεν έπρεπε να προτείνει δικό του υποψήφιο περιφερειάρχη.

Οι κανόνες, όμως, ορίζουν το θέμα να υποβληθεί σε εσωτερικό δημοψήφισμα στην ιστοσελίδα Ρουσώ, όπου τα μέλη αποφάνθηκαν διαφορετικά. Με το γνωστό μας αποτέλεσμα. «Μια πολιτική δύναμη σαν το Κίνημα 5 Αστέρων που βασίζεται στην ιστοσελίδα Ρουσώ, όταν πρέπει να πάρει μια τόσο σοβαρή απόφαση, ή αφήνει την ηγεσία να αποφασίσει, να πληρώσει το όποιο τίμημα και να προχωρήσει σύμφωνα με τη στρατηγική που έχει επιλέξει, ή θεωρεί ικανοποιητικό επίπεδο άμεσης δημοκρατίας το γεγονός ότι κάποιες δεκάδες μέλη ψήφισαν στο ηλεκτρονικό δημοψήφισμα και τους αφήνει να αποφασίσουν τι πρέπει να κάνει», σχολίασε ο Ιταλός καθηγητής.

Ο ίδιος πρόσθεσε: «Οι ψηφοφόροι του Κινήματος 5 Αστέρων προέρχονταν κατά το ένα τρίτο από την Αριστερά, κατά το άλλο τρίτο από τη Δεξιά και κατά το τελευταίο τρίτο από το χώρο της χρόνιας αποχής και από τοπικές λίστες. Ο Σαλβίνι πήρε αμέσως πίσω εκείνο το ένα τρίτο που ανήκε στη Δεξιά. Ο Ντι Μάιο έπρεπε να καταλάβει ότι αυτούς τους ψηφοφόρους τους είχε ήδη χάσει και να ξεκινήσει μια ανταγωνιστική συμμαχία με το Δημοκρατικό Κόμμα, ώστε να δώσει στους αριστερούς ψηφοφόρους του το μήνυμα ότι ακολουθούν την ίδια κατεύθυνση. Αλλά για να γίνουν αυτοί οι λεπτοί ελιγμοί χρειάζεται όχι μόνον ικανή πολιτική ηγεσία, αλλά και ένας κομματικός κορμός, διάχυτος στη χώρα, που να λειτουργεί ως ενδιάμεσος ανάμεσα στην κοινωνία και την πολιτική ηγεσία. Πολλοί λένε ότι αυτά τα κόμματα ανήκουν στον περασμένο αιώνα. Να λοιπόν που είναι απαραίτητα».

Ο Σαλβίνι μονοπωλεί την ψήφο διαμαρτυρίας

Αντικείμενο συζήτησης στην Ιταλία είναι και το γεγονός ότι με την κρίση των Πέντε Αστέρων ο Σαλβίνι μπορεί να διεκδικήσει την αποκλειστικότητα της ψήφου διαμαρτυρίας. Η αλήθεια είναι ότι το χαρτί της διαμαρτυρίας ο ηγέτης της Λέγκας το έπαιξε ευθύς εξ αρχής και συνεχίζει να το παίζει. Τώρα δε που βρίσκεται στην αντιπολίτευση θυμήθηκε ότι δεν υπάρχουν μόνο οι μετανάστες, αλλά και η Ευρωζώνη.

Ο νέος στόχος του είναι ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Ασφαλείας, το γνωστό μας EMS, θεσμός κάπως παλιός, που φέρει όλα τα πασίγνωστα αμαρτήματα της Ευρωζώνης. Το γεγονός ότι όσο ήταν υπουργός το EMS υπήρχε, αλλά ο Σαλβίνι απέφυγε κάθε αναφορά σε αυτό, βεβαίως δεν πέρασε απαρατήρητο, αν κρίνουμε από την πτώση της Λέγκας την περασμένη Κυριακή.

Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα των περιφερειακών εκλογών, ένας πνευματώδης Ιταλός συνάδελφος μίλησε για «επιστροφή των ζωντανών νεκρών». Τα ζόμπι στην περίπτωση μας είναι τα παλιά παραδοσιακά κόμματα που βγήκαν κερδισμένα, το Δημοκρατικό στη Περιφέρεια της Μπολόνιας και το Forza Italia του Μπερλουσκόνι στο Ρήγιο της Καλαβρίας.
Η υποψία είναι ότι, τουλάχιστον σε σημαντικό μέρος του ιταλικού εκλογικού σώματος, η ψήφος διαμαρτυρίας αρχίζει να μειώνεται.

Ο απολογισμός της πρώτης κυβέρνησης Κόντε δεν ήταν καθόλου θετικός και το εκλογικό σώμα μάλλον κατανόησε πως η χειραφέτηση από τους ασφυκτικούς κανόνες της Ευρωζώνης αποδείχτηκε, για ακόμη μια φορά, ουτοπική. Άρα η ενδεχόμενη μονοπώληση της ψήφου διαμαρτυρίας από τον Σαλβίνι πιθανώς να αποτελέσει μικρό πρόβλημα για το Κίνημα 5 Αστέρων.

Εν κατακλείδι, η εκλογική πανωλεθρία της Κυριακής 26 Ιανουαρίου μάλλον σημαίνει ότι στην πρώτη του κυβερνητική δοκιμασία, το πείραμα ηλεκτρονικής πολιτικής εκπροσώπησης ναυάγησε. Το κίνημα του Γκρίλο βρίσκεται μπροστά σε κρίσιμες αποφάσεις γύρω από τη φύση και τη στρατηγική του. Το θέμα τώρα είναι αν θα το αναγνωρίσει και η ηγεσία του και θα αποφασίσει να αλλάξει πορεία.