Χτίζει συμμαχίες η Ελλάδα στον Κόλπο – Σε γεωπολιτική λαβίδα η Τουρκία

Το Συμβούλιο Συνεργασίας στον Κόλπο και η Ελλάδα υπέγραψαν ένα μνημόνιο συνεννόησης πριν λίγες ημέρες, δημιουργώντας μια νέα μορφή πολιτικής, οικονομικής και πολιτιστικής δέσμευσης. Παρόλο που η adhoc συνεργασία και οι συζητήσεις σχετικά με το πλαίσιο συνεργασίας ήταν σε εξέλιξη για αρκετό καιρό, αυτή είναι η πρώτη συμφωνία με τόσο ευρύ πεδίο.

Σαουδαραβικά Μέσα αναφέρουν ότι η συμφωνία έχει δημιουργήσει μια άνευ προηγουμένου στρατιωτική συνεργασία με την Ελλάδα, την οποία μια ιστοσελίδα αποκαλεί «ιστορική Νέμεση για τους Τούρκους». Οι προσπάθειες του Ριάντ να πετύχει μια τέτοια σχέση έρχονται μετά από χρόνια δισταγμού, καθώς προσπαθούσε να συγκρατήσει τις τουρκικές επεκτατικές βλέψεις που θεωρούσε ότι ήταν επιζήμιες για το συμφέρον του.

Οι σχέσεις των δύο χωρών έφτασαν σε νέο επίπεδο κι αυτό φαίνεται από το ότι η Αθήνα συμφώνησε να εκμισθώσει αντιπυραυλική μονάδα Patriot στους Σαουδάραβες για να βοηθήσει σε αποτροπή πυραυλικών επιθέσεων κυρίως από τους Χούτι. Η πράξη αυτή στέλνει το μήνυμα ότι το Ριάντ αλλάζει για τα καλά στάση αναφορικά με την ελληνοτουρκική διένεξη. Η εν λόγω συμφωνία έρχεται μετά την ανακοίνωση των ΗΠΑ τον Μάιο 2020 ότι θα αποσύρει τέσσερις από τις δικές της πυροβολαρχίες Patriot από τη Σαουδική Αραβία.

Η συνάντηση των Δένδια και Παναγιωτόπουλου με τον ισχυρό άνδρα της Σαουδικής Αραβίας διάδοχο Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν σηματοδότησε την σημασία που δίνει το Ριάντ στις διμερείς σχέσεις. Άραβες αναλυτές αναφέρουν ότι η Σαουδική Αραβία δεν θα βρει πιο αξιόπιστο σύμμαχο από την Ελλάδα για να αντιμετωπίσει τους Τούρκους, ειδικά στην Ανατολική Μεσόγειο, που ενδέχεται να γίνει ο νέος Κόλπος λόγω ανακάλυψης κοιτασμάτων.

Αυτή η συνεργασία είναι κάτι περισσότερο από μια απλή ενοικίαση στρατιωτικού εξοπλισμού, τον οποίο θα μπορούσε να αποκτήσει η Σαουδική Αραβία από άλλες χώρες. Οι Σαουδάραβες στέλνουν σαφές μήνυμα στην Άγκυρα ότι η συνεχιζόμενη αποστολή στρατευμάτων της στο Κατάρ ωθεί το Ριάντ να συνεργαστεί με την Ελλάδα και να επεκτείνει την υποστήριξη στον άτυπο συνασπισμό της Ανατολικής Μεσογείου που αντιτίθεται στις αυξανόμενες ηγεμονικές φιλοδοξίες της Τουρκίας.

Η τουρκική παρουσία στο Κατάρ

Οι χώρες-μέλη του Συμβουλίου του Κόλπου συμφώνησαν τον περασμένο Ιανουάριο σε μια διαδικασία συμφιλίωσης με το Κατάρ και έμμεσα με την Τουρκία. Οι Σαουδάραβες, όμως, θεωρούν την παρουσία της τουρκικής βάσης στο Κατάρ, δίπλα στα σύνορά τους, απειλή για την εθνική τους ασφάλεια και την σταθερότητα της περιοχής. Το ίδιο αισθάνονται και τα Εμιράτα.

Γι’ αυτό και η συμφιλίωση κόλλησε. Στα μέσα Μαρτίου, η Σαουδική Αραβία έστειλε μαχητικά της αεροσκάφη F-15C στην Κρήτη για να συμμετάσχουν σε ασκήσεις με την Ελλάδα στην Ανατολική Μεσόγειο. Με την κίνηση αυτή έριξε τον κύβο. Παρατηρητές πιστεύουν ότι το Ριάντ απαντά στην τουρκική παρουσία και παρέμβαση στον Κόλπο, σφυρηλατώντας συμμαχία με την Ελλάδα και την Αίγυπτο. Το Ριάντ και το Άμπου Ντάμπι ανησυχούν για τις δραστηριότητες της Τουρκίας στη Σομαλία, στο πλαίσιο του σχεδίου της να επεκτείνει τη στρατιωτική της παρουσία στην Ερυθρά και στο Κέρας της Αφρικής με τρόπο που περικυκλώνει τις χώρες του Κόλπου και δυνάμει απειλεί τα συμφέροντά τους.

Το βασίλειο κινείται σύμφωνα με ένα ολοκληρωμένο όραμα για τον Κόλπο που βασίζεται στην οικοδόμηση συμμαχιών. Ταυτόχρονα παίζει ρόλους και σε άλλες περιοχές, καθώς επανέρχεται σε μία αναδιαμορφωμένη αντίληψη για την περιφερειακή ασφάλεια. Αυτό εξηγεί την παρουσία της Σαουδικής Αραβίας και των Εμιράτων στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και στην Αφρική.

Σφήνα σε Τουρκία-Πακιστάν

Ο πολιτικός αναλυτής από το Μπαχρέιν Αμπντουλάχ Αλ-Τζούνιντ αναμένει αύξηση των στρατιωτικών ασκήσεων με Ελλάδα, Κύπρο και χώρες του Κόλπου. Θεωρεί ότι η ασφάλεια και η σταθερότητα στη Μεσόγειο είναι σημαντικές για την ασφάλεια ολόκληρης της Μέσης Ανατολής. Ο ίδιος επισημαίνει ότι η Σαουδική Αραβία είναι οικονομική και στρατιωτική δύναμη στην περιοχή «και είναι φυσικό να φιλοδοξεί να αναπτύξει σχέσεις με χώρες εντός του γεωπολιτικού της χώρου».

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών, η Σαουδική Αραβία αύξησε τις στρατιωτικές ασκήσεις της με τις ΗΠΑ, την Ελλάδα, το Σουδάν και το Πακιστάν. Προσπαθεί, μάλιστα, να μπει “σφήνα” μεταξύ Άγκυρας και Ισλαμπαμπάντ. Με τις ασκήσεις επιδιώκει να βελτιώσει το αξιόμαχο και την ετοιμότητα των ενόπλων δυνάμεών της για να αντιμετωπίσει τους Χούτι στην Υεμένη. Σε δεύτερο επίπεδο, οι στρατιωτικές συνεργασίες στοχεύουν να στείλουν μήνυμα ετοιμότητας και αποτροπής οποιωνδήποτε απειλών.

Η Άγκυρα βλέπει με ανησυχία την προσέγγιση της Σαουδικής Αραβίας και των Εμιράτων με την Ελλάδα. Θεωρεί αρνητικό για τα συμφέροντά της το γεγονός ότι η Ελλάδα κατάφερε να διεισδύσει σε μια περιοχή που οι Τούρκοι θεωρούν ιστορικά, πολιτισμικά, οικονομικά και γεωπολιτικά δικό τους χώρο επιρροής. Ο Αράμ Νεργκουιζιάν, ερευνητής στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS) με έδρα την Ουάσινγκτον, δήλωσε ότι είναι προς το συμφέρον της Ελλάδας και στο ναυτιλιακό τομέα η στρατιωτική συνεργασία με τη Σαουδική Αραβία.

Απομόνωση της Τουρκίας στον Κόλπο

Η προσέγγιση με την Ελλάδα πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο της αντίδρασης του Ριάντ στις απειλές ασύμμετρου πολέμου και επιθέσεων με drones, όπως οι επιθέσεις της 14ης Σεπτεμβρίου 2019 στις εγκαταστάσεις πετρελαίου Abqaiq και Khurais. Η προσέγγιση αυτή ενδέχεται να τορπιλίσει και τη σχεδιαζόμενη συμπαραγωγή τουρκικών droneς στη Σαουδική Αραβία.

«Οι ασκήσεις της Σαουδικής Αραβίας και της Ελλάδας καταδεικνύουν την υποστήριξη του Ριάντ στις περιφερειακές πολιτικές της Αθήνας, οι οποίες έρχονται σε σύγκρουση με τα τουρκικά συμφέροντα», δήλωσε ο Τούρκος αμυντικός αναλυτής Κάλγκαρ Κορκ. Τόνισε ότι η Άγκυρα έχει αρχίσει να συνειδητοποιεί ότι η στρατιωτική επίδειξη ισχύος δεν αρκεί στην Ανατολική Μεσόγειο, χωρίς την υποστήριξη σημαντικών παραγόντων στην περιοχή.

Ο Κορκ πρόσθεσε: «Η προτεραιότητα της Τουρκίας τώρα είναι να τερματίσει την απομόνωσή της, επιδιορθώνοντας τις κατεστραμμένες σχέσεις, όπως φαίνεται από την προσέγγιση της Τουρκίας με την Αίγυπτο καθώς και με τη Σαουδική Αραβία». Ο Τούρκος αναλυτής υποβάθμισε τη συνεργασία Σαουδικής Αραβίας-Ελλάδας, εκφράζοντας την άποψη ότι «σε αυτό το στάδιο, οι κοινές ασκήσεις δεν θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη διαδικασία, διότι προτεραιότητα είναι η αποκατάσταση των σχέσεων».

Κοινό σχέδιο δράσης

Στη Σαουδική Αραβία και στον Κόλπο, όμως, επικρατούν άλλες σκέψεις. Μετά την υπογραφή της συμφωνίας, το επόμενο βήμα είναι να συμφωνηθεί ένα κοινό σχέδιο δράσης για να προχωρήσει περαιτέρω η συνεργασία. Το τρέχον σχέδιο, το οποίο αναμένεται να ολοκληρωθεί σύντομα, καλύπτει τον πολιτικό διάλογο, το εμπόριο και τις επενδύσεις, την εκπαίδευση και την κατάρτιση, τον πολιτισμό, τον τουρισμό και το περιβάλλον.

Η ανανεωμένη δέσμευση Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου και Ελλάδας αναμένεται να συμβάλει σημαντικά στη διατήρηση της ειρήνης και της ασφάλειας στην περιοχή ανέφερε ο Δρ. Abdel Aziz Aluwaisheg Βοηθός Γενικός Γραμματέας Πολιτικών Υποθέσεων του Συμβουλίου. Ο ίδιος τόνισε ότι είναι μια φυσική συνεργασία μεταξύ δύο ομοϊδεατών και συμπληρωματικών μερών.

Ο Δρ. Aluwaisheg, στηρίζοντας τις πάγιες ελληνικές θέσεις, ανέφερε ότι «οι διαφορές απόψεων πρέπει να αντιμετωπίζονται ειρηνικά σε διεθνή φόρα και να μην επιτρέπεται να αποσταθεροποιούν την περιοχή. Για παράδειγμα, σχετικά με τη διαμάχη της Ανατολικής Μεσογείου, η Ελλάδα και το Συμβούλιο του Κόλπου συμφωνούν ότι το διεθνές δίκαιο, ιδίως η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, παρέχει το καταλληλότερο παγκοσμίως αναγνωρισμένο νομικό μέσο που διέπει τις θαλάσσιες διαφορές και ότι το Διεθνές Δικαστήριο είναι το καλύτερο φόρουμ για την επίλυση συνοριακών συγκρούσεων».

Συμφωνία Ελλάδας-Εμιράτων

Υπενθυμίζεται ότι η αμυντική συμφωνία που η Ελλάδα και τα Εμιράτα υπέγραψαν πέρυσι έχει επίσης στρατηγικές επιπτώσεις για την Τουρκία, δεδομένης της αμιβαίας αντίθεσης αυτών των χωρών. Αυτή η στρατηγική συνεργασία, σύμφωνα με τον Πρίγκιπα των Εμιράτων Mohammed bin Zayed al-Nahyan, στοχεύει στην «ενίσχυση της πολιτικής, οικονομικής και πολιτιστικής συνεργασίας» μεταξύ των δύο χωρών.

Η στρατιωτική πτυχή της εταιρικής σχέσης είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτη δεδομένου ότι υποχρεώνει κάθε χώρα να βοηθήσει την άλλη αν απειλείται η εδαφική ακεραιότητά τους. Αναλυτές στο BlueMelange (ανεξάρτητη ερευνητική ομάδα της Turkish Defense News) πιστεύουν ότι το σύμφωνο είναι με τα Εμιράτα πολύ πιο περίπλοκο και προωθημένο από την τριμερή συμφωνία άμυνας και ασφάλειας Ισραήλ-Ελλάδας-Κύπρου που επετεύχθη τον περασμένο Σεπτέμβριο.

Σύμφωνα με την ανάλυσή τους, αυτή η συμφωνία μπορεί να ανοίξει το δρόμο για ορισμένες σημαντικές συμβάσεις πωλήσεων και αγορών όπλων το επόμενο έτος. Η BlueMelange αναμένει ότι τα Εμιράτα θα χρηματοδοτήσουν αναβαθμίσεις του ελληνικού οπλοστασίου, απηχώντας τον φόβο της Άγκυρας. Υπενθυμίζεται ότι η συμφωνία ακολουθεί το σύμφωνο συνεργασίας που είχαν υπογράψει Ελλάδα και Εμιράτα πέρυσι.

Η δημιουργία ενός πολυμερούς αντιτουρκικού μπλοκ, ενός “συμβολικού διπλωματικού χώρου”, θα προσφέρει τόσο στην κυβέρνηση Μπάιντεν όσο και στην ΕΕ εναλλακτικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση της τουρκικής αποσταθεροποιητικής συμπεριφοράς Η συνεργασία με τα Εμιράτα έχει ακμάσει τον τελευταίο χρόνο, ειδικά επειδή τα Εμιράτα έχουν επικρίνει το παράνομο μνημόνιο Ερντογάν-Σάρατζ διμερώς, αλλά και σε κοινή δήλωση με Ελλάδα, Κύπρο, Γαλλία και Αίγυπτο τον περασμένο Μάιο.

Είναι θετικό ότι η εξωτερική πολιτική της Ελλάδας είναι πλέον πολυδιάστατη, αλλά αυτό δεν μπορεί να λύσει τις διαφορές της Ελλάδας με την Τουρκία. Η στρατιωτική συνεργασία και οι συνασκήσεις με τις χώρες του Κόλπου είναι επιθυμητές και εποικοδομητικές. Τυπικά δεν μπορούμε να περιμένουμε την στρατιωτική συνδρομή των νέων συμμάχων μας, επειδή η Τουρκία μπορεί να επικαλεστεί το Άρθρο 4 σε περίπτωση που εμπλακούν τρίτες χώρες σε μια ελληνοτουρκική σύρραξη. Σε μία τέτοια περίπτωση, όμως, αυτό θα είναι μάλλον λεπτομέρεια.