Ο νέος “πόλεμος των άστρων” – Η στρατιωτικοποίηση του διαστήματος

Ο ανταγωνισμός ΗΠΑ και Κίνας σε τομείς όπως η οικονομία και η τεχνολογία, αναπόφευκτα θα τις οδηγούσε και στο διάστημα (στο οποίο οι δυνατότητες ανάπτυξης και πειραματισμού είναι απεριόριστες). Είναι χαρακτηριστικές οι δηλώσεις του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ για την συμπερίληψη του διαστήματος στα domain δράσης της Συμμαχίας μαζί με τη γη, θάλασσα, αέρα και κυβερνοχώρο.

Το γεγονός αυτό πρακτικά σημαίνει πως οι ηγέτες της Συμμαχίας αναγνωρίζουν πως το διάστημα συνιστά έναν εξαιρετικά δυναμικό τομέα, ραγδαία αναπτυσσόμενο, ο οποίος είναι σημαντικός για την άμυνα των κρατών-μελών και την αποτροπή απειλών προερχόμενων από αυτό. Το νατοϊκό μανιφέστο για το διάστημα ήρθε λίγους μήνες μετά την ίδρυση της Αμερικανικής Διοίκησης Διαστήματος (US Space Command) και της Αμερικανικής Δύναμης Διαστήματος (US Space Force) από τον πρόεδρο Τραμπ.

Ο Τραμπ δήλωσε παράλληλα πως το διάστημα θα αποτελέσει ένα «μελλοντικό πεδίο στρατιωτικών αναμετρήσεων». Η ίδρυση της Διοίκησης Διαστήματος θα συμβάλλει στη διατήρηση της αμερικανικής ηγεμονίας στο διάστημα, η οποία απειλείται (κατά δήλωση του Αμερικανού προέδρου), από τις ανεπτυγμένες ικανότητες της Κίνας και της Ρωσίας, οι οποίες μπορεί να απειλήσουν την αμερικανική εθνική ασφάλεια.

Το κινεζικό διαστημικό πρόγραμμα έχει αναπτυχθεί σε μεγάλο βαθμό από το 2003, ενώ το 2007 η χώρα έπληξε δικό της δορυφόρο με πύραυλο εδάφους-αέρος, καταστρέφοντάς τον. Αντι-δορυφορικά όπλα φαίνεται ήδη να έχει αναπτύξει και δοκιμάσει η Ρωσία, εντείνοντας τους αμερικανικούς φόβους για την ασφάλεια του δορυφορικού συστήματος των ΗΠΑ.

Επιπροσθέτως, οι ΗΠΑ θα συνεργαστούν με τους στενότερους συμμάχους τους στον τομέα των μυστικών υπηρεσιών (“Five Eyes”, ήτοι Καναδάς, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο), καθώς και με τη Γερμανία, την Ιαπωνία και τη Γαλλία (ο πρόεδρος Μακρόν δήλωσε πως η χώρα του σκοπεύει να ιδρύσει Στρατιωτικό Σώμα Διαστήματος). Η δήλωση Τραμπ φυσικά προκάλεσε αντιδράσεις από συμμάχους κι ανταγωνιστές.

Αντιδρούν Κίνα και Ρωσία

Η Κίνα εξέφρασε την αντίθεσή της στην στρατιωτικοποίηση του διαστήματος από τις ΗΠΑ, κατηγορώντας την Ουάσιγκτον για την συνέχιση της κούρσας εξοπλισμών και την κατάφορη παραβίαση της Συνθήκης για την ειρηνική χρήση του Διαστήματος. Στο ίδιο μήκος κύματος η Ρωσία, μέσω του Υπουργείου Εξωτερικών, κατηγόρησε τις ΗΠΑ ότι επιδιώκουν με προφάσεις την συνέχιση της κούρσας εξοπλισμών στο διάστημα.

Είναι προφανές ότι οι αντιδράσεις των κυριότερων ανταγωνιστών της Ουάσιγκτον δεν αντικατοπτρίζουν πλήρως τις προθέσεις τους, μιας και έχουν ρίξει και οι ίδιες το βάρος τους εκεί (αφού το εκλαμβάνουν δυνητικά ως το αδύναμο σημείο της αμερικανικής άμυνας). Όπως σημειώσαμε σε προηγούμενο κείμενο, η Κίνα έχει αναπτύξει ήδη ένα παγκόσμιο σύστημα εντοπισμού ανταγωνιστικού του αμερικανικού GPS, όπως άλλωστε και η Ρωσία με το GLONASS.

Η αποκλεισμένη Κίνα από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό φιλοδοξεί να αναπτύξει τον δικό της, αφού έχει ήδη πετύχει μη επανδρωμένη προσελήνωση και μάλιστα στην “σκοτεινή” πλευρά της Σελήνης (ενώ σκοπεύει μέσα στη τρέχουσα δεκαετία και επανδρωμένη προσελήνωση). Αντίστοιχα, η ρωσική παρουσία στο διάστημα είναι μακροχρόνια, αφού ανάγεται από την πρώτη κιόλας εκτόξευση τεχνητού δορυφόρου το 1957, του διάσημου Sputnik.

Πόλεμος των άστρων

Τα παραπάνω στοιχεία δεικνύουν έναν ειρηνικό ανταγωνισμό στο διάστημα μεταξύ των μεγαλύτερων δυνάμεων, όμως αυτό που απασχολεί περισσότερο τις δυτικές κυβερνήσεις είναι τα στρατιωτικά προγράμματα Κινέζων και Ρώσων που σχετίζονται με αυτό. Οι δυτικές μυστικές υπηρεσίες έχουν συμπεράνει ότι Κίνα και Ρωσία θεωρούν το διάστημα ως δυνητικό πεδίο μιας μελλοντικής σύρραξης.

Ως εκ τούτου, επιδιώκουν την ανάπτυξη οπλικών συστημάτων, κατάλληλων για το διαστημικό περιβάλλον, ώστε να πλήξουν την Δύση όταν απαιτηθεί. Ήδη κατά το παρελθόν η Ρωσία έχει παρεμβάλλει το σύστημα εντοπισμού GPS κατά τη διάρκεια NATOϊκών ασκήσεων, ενώ διαθέτει εκτεταμένο πυρηνικό οπλοστάσιο κι ανεπτυγμένες πυραυλικές δυνατότητες.

Εκτός από τις δύο σημαντικές δυνάμεις, υπάρχουν κι άλλα εχθρικά κράτη προς την Ουάσιγκτον, τα οποία αναπτύσσουν ολοένα και περισσότερο τις πυραυλικές τους δυνατότητες, όπως το Ιράν και η Βόρεια Κορέα. Το διεθνές περιβάλλον είναι ρευστό και χαρακτηρίζεται από ποικίλες απειλές ασφαλείας, στις οποίες εντάσσεται πλέον και το διάστημα.

Οι ανταγωνισμοί των Μεγάλων Δυνάμεων σε ένα ρευστό μα και εξαιρετικά παγκοσμιοποιημένο διεθνές σύστημα, εντείνονται με αποτέλεσμα όλες οι πλευρές να επιδιώκουν και το παραμικρό πλεονέκτημα. Η φύση του διαστήματος επιτρέπει την ανάπτυξη τεχνολογιών, οι οποίες είναι σημαντικότατες σε περίοδο ειρήνης και κρίσιμες στην περίπτωση πολέμου (χωρίς αυτές οι policymakers και οι διοικητές σε όλες τις βαθμίδες της Διοίκησης θα ήταν χωρίς πληροφορίες, “τυφλοί και κουφοί”, για τις κινήσεις/προθέσεις του εχθρού).

Τι προβλέπει η δέσμευση των Ηνωμένων Εθνών

Όμως, η στρατιωτικοποίηση του διαστήματος έρχεται σε απευθείας αντίθεση με τη δέσμευση των Ηνωμένων Εθνών για την αποκλειστικά ειρηνική χρήση του. Πιο συγκεκριμένα, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ έχει ιδρύσει την Επιτροπή για τις Ειρηνικές Χρήσεις του Διαστήματος (Committee on the peaceful uses of outer space-COPUOS). Σκοπός της Επιτροπής είναι η διευκόλυνση της συνεργασίας των κρατών για την ειρηνική χρήση του διαστήματος και η οργάνωση προγραμμάτων στο πλαίσιο αυτό υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.

Επιπροσθέτως ενθαρρύνει την έρευνα και τη διάδοση των πληροφοριών για θέματα που άπτονται με το διάστημα, ώστε να αποτελούν κτήμα ολόκληρης της ανθρωπότητας, ενώ μελετά νομικά ζητήματα που εγείρονται από την εξερεύνηση του διαστήματος. Η ανάμειξη των Ηνωμένων Εθνών με το Διάστημα ανάγεται από την αρχή της Διαστημικής Εποχής το 1957. Έκτοτε, τα Ηνωμένα Έθνη έχουν δεσμευτεί στην ειρηνική χρήση του.

Το 1958, εν μέσω δηλαδή Ψυχρού Πολέμου, δημιουργήθηκε η COPUOS από την ΓΣ/ΟΗΕ, όπως σημειώσαμε παραπάνω, η οποία το 1959 έγινε Μόνιμο Σώμα με 24 μέλη και δύο υποεπιτροπές, την Επιστημονική/Τεχνολογική και την Νομική. Σήμερα τα μέλη της Επιτροπής ανέρχονται σε 95 (η Ελλάδα εντάχθηκε στην Επιτροπή το 1980, ενώ όλες οι Μεγάλες Διαστημικές Δυνάμεις είναι μέλη), καθιστώντας την μια από τις μεγαλύτερες στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών.

Ταυτόχρονα διαθέτει πολλούς Διεθνείς Οργανισμούς-Παρατηρητές, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ και της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας (ESA). Παράλληλα το United Nations Office for Outer Space Affairs (UNOOSA) λειτουργεί ως γραμματεία της Επιτροπής και είναι υπεύθυνο για την εφαρμογή των αρμοδιοτήτων του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ στο πλαίσιο του Διεθνούς Διαστημικού Δικαίου.

Οπλικά συστήματα στο διάστημα

Εν κατακλείδι, από την αυγή της διαστημικής εποχής το 1957 υπάρχουν δορυφόροι στρατιωτικής χρήσεως οι οποίοι πλέον διαθέτουν εκπληκτικές ικανότητες, ενώ χρησιμοποιούνται από πολλά κράτη. Παράλληλα, οι διεθνείς συνθήκες απαγορεύουν ρητά την εγκατάσταση οπλικών συστημάτων και στρατιωτικών βάσεων στο διάστημα. Οι στρατιωτικές δραστηριότητες είναι αμυντικού χαρακτήρα, με συνέπεια να μην παραβιάζουν την συμφωνία των κρατών για ειρηνική χρήση του διαστήματος (τουλάχιστον μέχρι την πρόσφατη δοκιμή της Κίνας αντι-δορυφορικών πυραύλων, η πρώτη στην ιστορία).

Μέχρι σήμερα, η τεχνολογία δεν επέτρεπε την εγκατάσταση επιθετικών οπλικών συστημάτων στο διάστημα, με συνέπεια η στρατιωτικοποίηση να ήταν αμυντική και ως εκ τούτου συμβατή με την έννοια της ειρηνικής χρήσης του. Όμως τα τεχνολογικά άλματα και ο δριμύς ανταγωνισμός των Μεγάλων Δυνάμεων αποτελούν αιτίες βάσιμης ανησυχίας για τη συνέχιση ή μη της πρακτικής αυτής.

Η κινεζική ανάπτυξη αντι-δορυφορικών όπλων, τα οποία δύναται να πλήξουν δορυφόρους σε γεωστατική τροχιά, είναι ένα δείγμα την τεχνολογικής προόδου, αλλά και των προθέσεων ορισμένων δυνάμεων, καθιστώντας την ακροβασία μεταξύ ειρηνικής χρήσης και στρατιωτικοποίησης ακόμα δυσκολότερη. Ας μη λησμονούμε πως ορισμένα οπλικά συστήματα και οι δυνατότητες που αυτά προσφέρουν, αποτελούν επτασφράγιστα μυστικά για τα κράτη που τα δοκιμάζουν κι αναπτύσσουν.

Επίσης, η φύση του διαστήματος επιτρέπει την ανάπτυξη απόρρητων συστημάτων για τα οποία θα λάβουμε γνώση ίσως και χρόνια μετά την ανάπτυξή τους. Για τους παραπάνω λόγους, είναι επιτακτική ανάγκη να υποστηριχθεί η αρμόδια επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών από όλα τα συμβαλλόμενα μέλη ώστε να διατηρηθεί το διάστημα μακριά από τις συγκρούσεις/ανταγωνισμούς των Μεγάλων Δυνάμεων.