Σκληρό πόκερ Δύσης-Ερντογάν

του Αλέξανδρου Τάρκα  – 

Η κλιμάκωση των επιθετικών δηλώσεων και της χρήσης αεροναυτικών μέσων εκ μέρους της Τουρκίας, ταυτόχρονα στα Ίμια και στην κυπριακή ΑΟΖ, αποτελεί μόνον την αρχή μιας πολύ δύσκολης περιόδου. Αξιολογείται ως σύμπτωμα της συνειδητής απόφασης του προέδρου κ. Ερντογάν για απομάκρυνσή του από την ΕΕ και τις ευρωατλαντικές δομές, οπότε εκλείπουν αρκετοί από τους λόγους της λεγόμενης “αυτοσυγκράτησής” του έναντι της Ελλάδας, αν υποτεθεί ότι όντως υπήρξε τα τελευταία χρόνια.

Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες διπλωματικές πηγές, οι τουρκικές κινήσεις θα πρέπει να εκτιμηθούν, λαμβάνοντας υπόψη και τα ακόλουθα στοιχεία:

Πρώτον, η Ουάσιγκτον επανέλαβε, πολύ πρόσφατα, στην Άγκυρα τη θέση της υπέρ του δικαιώματος της Κυπριακής Δημοκρατίας να εκμεταλλευθεί τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ της. Με δεδομένο ότι οι έρευνες της αμερικανικής ExxonMobil θα πραγματοποιηθούν το δεύτερο εξάμηνο του 2018, η τουρκική πλευρά (μέχρι να συναξιολογήσει όλες τις παραμέτρους των σχέσεων με τις ΗΠΑ), έκρινε κατάλληλες τις παρούσες συνθήκες για να εμποδίσει μια ευρωπαϊκή εταιρεία, την ιταλική ENI.

Σημειώνεται ότι, παρά τα ζωτικά οικονομικά συμφέροντα της ΕΝΙ, η Ρώμη είναι διστακτική έναντι της Άγκυρας. Πριν από λίγους μήνες, είχε προβεί σε προληπτική ενημέρωσή της για τις παρόμοιες εργασίες από ιταλικό σκάφος της κοινοπραξίας EastMed, αντί να αρκεστεί στις άδειες των αρμόδιων ελληνικών και κυπριακών αρχών.

Υπενθυμίζεται, επίσης, ότι η Τουρκία δεν είχε τολμήσει, τον περασμένο Ιούλιο, παρενόχληση των γεωτρήσεων της TOTAL. Εκείνες οι γεωτρήσεις, βάσει σχεδίου, είχαν συμπέσει με τον ελλιμενισμό πλοίων του γαλλικού πολεμικού ναυτικού στην Κύπρο, καθώς και με επαφές της Λευκωσίας με τον Γάλλο υπουργό Εξωτερικών κ. Λε Ντριάν και τον διπλωματικό σύμβουλο του προέδρου Μακρόν πρέσβη κ. Ετιέν.

Δεύτερον, σε αντίθεση με προηγούμενες φάσεις γεωτρήσεων και ίσως λόγω της προεκλογικής περιόδου, η Λευκωσία υποτίμησε αυτή τη φορά την τουρκική αντίδραση. Η εκτίμηση, ήδη κατά την αρχική φάση της τεχνικής προετοιμασίας και του πλου του γεωτρύπανου της ENI τις ημέρες των Χριστουγέννων στο “οικόπεδο 6” (πριν προχωρήσει στο “οικόπεδο 3” της παρούσας φάσης), ήταν ότι η Τουρκία μόνον θα δήλωνε την παρουσία της, χωρίς άλλες επικίνδυνες ενέργειες.

Τρίτον, από τις αρχές του 2018 ο πρόεδρος Ερντογάν δέχεται καταιγισμό αρνητικών μηνυμάτων από την Κομισιόν, τη Γαλλία και τη Γερμανία ως προς τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις και ως προς το αίτημα συμμετοχής του στη Σύνοδο Κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων τον Μάιο στη Σόφια. Η ευρωπαϊκή πολιτική απόφαση είναι ότι τον Απρίλιο θα καταστεί σαφές πως δεν πρόκειται να προχωρήσουν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις, ενώ η απάντηση Ερντογάν είναι ότι δεν δέχεται οτιδήποτε άλλο.

Οι εκτιμήσεις της ΕΕ 

Οι ισχυροί της ΕΕ εκτιμούν πως ενδεχομένως ο έξαλλος Ερντογάν να δεχθεί τελικά ένα πλαίσιο αναθεωρημένης σχέσης έμπνευσης του προέδρου κ. Μακρόν, ή ένα εναλλακτικό σχέδιο έμπνευσης της καγκελαρίου κ. Μέρκελ. Οι πρόεδροι κ.κ. Γιούνκερ και Τουσκ και ο προεδρεύων στο πρώτο εξάμηνο του 2018 Βούλγαρος πρωθυπουργός κ. Μπορίσοφ θα συναντηθούν με τον Ερντογάν στα τέλη Μαρτίου, αλλά δεν αναμένεται ουσιαστική πρόοδος.

Είναι χαρακτηριστικό ότι, αν και η Άγκυρα επιθυμεί διακαώς τη χρηματοδοτική ενίσχυση της ΕΕ για την αντιμετώπιση του Μεταναστευτικού-Προσφυγικού, δεν έχει επιδώσει, εδώ και μήνες, κανένα σχετικό έγγραφο στις Βρυξέλλες. Ούτε καν την έκθεση εκπλήρωσης κριτηρίων για την κατάργηση της βίζας για τους Τούρκους πολίτες που έκαιγε τον κ. Ερντογάν μέχρι πρότινος.

Εν μέσω όλων αυτών των παρασκηνιακών διπλωματικών διαβουλεύσεων, υποστηρικτής της πλήρους ένταξης, υπό την προϋπόθεση εκπλήρωσης συγκεκριμένων όρων, παραμένει μόνον η Ελλάδα με τη βάσιμη λογική ότι μια ευρωπαϊκή Τουρκία είναι προτιμότερη έναντι ενός γείτονα μακριά από την ΕΕ και τη Δύση.

Η πολιτική όμως αυτή φτάνει σε ύψιστο σημείο δοκιμασίας –ίσως και πλήρους εξάλειψης– από τη στιγμή που ο ίδιος ο κ. Ερντογάν είτε την υποβαθμίζει είτε την εγκαταλείπει. Ενόψει ακριβώς αυτής της σημαντικής ανατροπής, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών κ. Τίλερσον επισκέπτεται την Άγκυρα, καθώς «το Στέιτ Ντιπάρτμεντ σχεδιάζει κάποια ειδική πρωτοβουλία κατευνασμού του κ. Ερντογάν, ώστε να μην επέλθει ρήξη του με το ΝΑΤΟ και δημιουργηθεί κενό στην άμυνα της Δύσης στην περιοχή».