Γιατί έμπλεξε η Ελλάδα στο τουρκικό πραξικόπημα

Πολλά είναι αυτά που συνέβησαν -και θα συμβούν απ’ ότι φαίνεται τα επόμενα χρόνια της διακυβέρνησης Ερντογάν- από το γεγονός ότι οι Τούρκοι αξιωματικοί που πήραν μέρος στο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016, θεωρήθηκαν από την ελληνική Δικαιοσύνη «πολιτικοί πρόσφυγες». Η ιδιότητα του πολιτικού πρόσφυγα αποδίδεται σε ένα άτομο που διώκεται για τη φυλή του, την εθνικότητά του, τη θρησκεία του, τις πολιτικές του απόψεις ή τη συμμετοχή του σε μια ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα.

Όχι γιατί απέτυχε το αιματηρό πραξικόπημα που επιχείρησε ενόπλως εναντίον της δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης της χώρας του. Όμως, οι Έλληνες δικαστές, λαμβάνοντας τις συγκεκριμένες αποφάσεις, υποχρέωσαν την Ελλάδα να πάρει θέση στις ενδοτουρκικές αντιπαραθέσεις και να υποστεί τις συνέπειες αυτής της τοποθέτησης.

Το ερώτημα είναι για ποιους λόγους η Ελλάδα πήρε θέση στο πραξικόπημα, μέσω της προστασίας των πραξικοπηματιών. Και ακριβώς στο σημείο αυτό έρχεται στο νου ένας διάλογος που παραθέτει ο Πλάτωνας στον «Τίμαιο» και αφορά τη συνάντηση κάπου κατά τον 7ο-6ο αι. π.Χ. μεταξύ του σοφού Σόλωνα και των Αιγυπτίων ιερέων:

«Ὦ Σόλων, Σόλων, Ἕλληνες ἀεί παῖδές ἐστε, γέρων δέ Ἕλλην οὐκ ἔστιν. Νέοι ἐστέ τάς ψυχάς πάντες. Οὐδεμίαν γάρ ἐν αὐταῖς ἔχετε δι’ ἀρχαίαν ἀκοήν παλαιάν δόξαν οὐδέ μάθημα χρόνῳ πολιόν οὐδέν». Ο Αιγύπτιος ιερέας, κληρονόμος μιας πανάρχαιας σοφίας, λέει για το μόλις αναδυόμενο ελληνικό έθνος: «…εσείς οι Έλληνες μένετε πάντα παιδιά και δεν υπάρχει κανένας γέροντας Έλληνας. Νέοι είστε στις ψυχές σας όλοι. Γιατί δεν έχετε πεποιθήσεις ριζωμένες σε κληρονομικές δοξασίες, ούτε γνώσεις που έρχονται από παλαιούς χρόνους».

Με δυό λόγια του λέει ότι είστε μωροί και ευκολόπιστοι, δεν σοβαρεύεστε ποτέ και αντιμετωπίζετε τις καταστάσεις με απίστευτη ελαφρότητα και επιπολαιότητα σαν τα παιδιά.

Το κόστος

Απόρροια αυτής της έμμεσης ελληνικής τοποθέτησης υπέρ του πραξικοπήματος υπήρξε η άμεση σύνδεσή του από πλευράς της Τουρκίας του ζητήματος αυτού με τη μοίρα των δύο Ελλήνων αξιωματικών, καθώς και με την πρόσφατη αναστολή της συμφωνίας του 2001 με την Ελλάδα για την επανεισδοχή προσφύγων. Στο μέτρο της αναστολής προχώρησε η Τουρκία μετά την απελευθέρωση από των Άρειο Πάγο και των 8 Τούρκων αξιωματικών -που κατηγορούνται για συμμετοχή στο αποτυχημένο πραξικόπημα κατά της εκλεγμένης δημοκρατικής κυβέρνησης. Σ’ αυτά μπορεί να συμπεριληφθεί η έντεχνη όξυνση των ελληνοτουρκικών προβλημάτων στο Αιγαίο.

Πολλοί μελετητές εκτιμούσαν πριν τις εκλογές, ότι η όξυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων με αφορμή τους 8 πραξικοπηματίες εντάσσεται στα προεκλογικά παίγνια. Η επόμενη των εκλογών απέδειξε ότι αυτή ήταν μια φρούδα ελπίδα. Όσο το πραξικόπημα ήταν υπαρκτό, στοίχισε τη ζωή εκατοντάδων πολιτών, αμφισβήτησε τη δημοκρατία στη γειτονική χώρα –η οποία ούτως ή άλλως είναι προβληματική- και απείλησε τη ζωή του Ερντογάν, τόσο η επιθυμία να λογοδοτήσουν στη χώρα τους θα παραμείνει ισχυρή.

Και στο στόχαστρο φυσικά της νέας πανίσχυρης τουρκικής εξουσίας δεν θα είναι πλέον μόνο οι πραξικοπηματίες «πολιτικοί πρόσφυγες», άλλα και όσοι τους καλύπτουν. Η γνώμη μου είναι ότι οι Τούρκοι έχουν πεισθεί ότι η Ελλάδα –παρόλες τις αρχικές προσπάθειες της κυβέρνησης για το αντίθετο- έχει συνταχθεί με τους πραξικοπηματίες και γι’ αυτό τους καλύπτει.

Το ερώτημα είναι γιατί η Ελλάδα επέλεξε αυτή τη στάση, που εκφράστηκε στο υψηλότατο επίπεδο με δύο αποφάσεις του Άρειου Πάγου. Με την πρώτη του απόφαση ο Άρειος Πάγος παρεμβαίνει στην εσωτερική ζωή της Τουρκίας εκτιμώντας ότι με την επιστροφή τους για να δικαστούν «κινδυνεύει η ζωή τους» και με τη δεύτερη, που μπαίνει στην ουσία της υπόθεσης, αποφαίνεται ότι οι οκτώ δεν είναι πραξικοπηματίες.

Ο φιλοδυτικός προσανατολισμός του πραξικοπήματος

Ο φιλοδυτικός προσανατολισμός του αποτυχημένου πραξικοπήματος ενίσχυσε την υποψία των Τούρκων ότι αυτό υποκινήθηκε από τη CIA. ‘Οπως έγραψα σε μια παρέμβαση, αυτό «ίσως να μπορεί να ερμηνεύσει την ακατανόητη στάση της Ελλάδας να το υποστηρίξει ηθικά, δίνοντας πολιτικό άσυλο σε πραξικοπηματίες. Είναι ήδη φανερό πλέον ότι συγκεκριμένοι κύκλοι ενεργοποιήθηκαν δυναμικά, αξιοποιώντας τις ανοχές και τα περιθώρια που δίνει μια δυτικού τύπου μισοδιαλυμένη δημοκρατία. Κατάφεραν να κινητοποιήσουν έναν κόσμο στη βάση των ‘ανθρώπινων δικαιωμάτων’ των πραξικοπηματιών και εν τέλει να επηρεάσουν τη Δικαιοσύνη, η οποία έδωσε το πολιτικό άσυλο ενάντια στη βούληση της ελληνικής κυβέρνησης και στα αντικειμενικά ελληνικά συμφέροντα…».

Φυσικά τις απαντήσεις θα τις δώσουν οι ιστορικοί του μέλλοντος. Εμείς το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να συνθέσουμε τις διάφορες παραμέτρους και να καταλήξουμε σε μια υπόθεση εργασίας. Η υπόθεση αφορά εμάς, και μόνο σε σχέση με το ότι στην εποχή αυτή των τεράστιων ενδοτουρκικών μετασχηματισμών, καταφέραμε να αυτοστοχοποιηθούμε με αποτέλεσμα να πληρώσουμε τη στάση μας ακριβά, τόσο οικονομικά όσο και γεωπολιτικά

Γιατί ίσως κάποιοι ηθελημένα αγνοούν ότι όντως έχουμε ζητήματα στο Αιγαίο, τα οποία δεν θα θέλαμε να αποτελέσουν αντικείμενο της όποιας διαφοράς με το τουρκικό καθεστώς. Τουλάχιστον όχι αυτή τη στιγμή! Η κράτηση των δύο Ελλήνων στρατιωτικών, καθώς και η πρόσφατη ακύρωση της ελληνοτουρκικής συμφωνίας επανεισδοχής παράνομων μεταναστών, νομίζω ότι είναι κάποιες πρώτες επιπτώσεις από τη στάση αυτή.

Νεοελληνικός ανορθολογισμός;

Εδώ μάλλον έχουμε να κάνουμε με πλήρη κυριαρχία του ανορθολογισμού. Γιατί το μόνο δεδομένο είναι το εξής: με την καταστολή της απόπειρας πραξικοπήματος στην Τουρκία εισβάλλει στην Ελλάδα ένα εξοπλισμένο στρατιωτικό ελικόπτερο με ένοπλους Τούρκους αξιωματικούς, οι οποίοι ευθαρσώς δηλώνουν «κεμαλιστές» (δηλαδή κοσμικοί ακροδεξιοί εθνικιστές).

Εάν δεν ήταν επίδοξοι πραξικοπηματίες θα μπορούσαν να είναι είτε επίδοξοι τουρίστες είτε ουδέτεροι στο πραξικόπημα (όπως χιλιάδες αντίστοιχοι Τούρκοι αξιωματικοί) που όμως οι συγκεκριμένοι -σε αντίθεση με όσους παρέμειναν στην πατρίδα τους- φοβήθηκαν κάτι άγνωστο.

Παράλληλα στην Ελλάδα διατυπώνονται από αυτούς που ηγήθηκαν του «κινήματος αλληλεγγύης» βεβαιότητες ότι το πραξικόπημα ήταν στημένο από τον ίδιο τον Ερντογάν, ότι οι συγκεκριμένοι αξιωματικοί δεν είχαν καμιά σχέση με αυτό και ότι η υπόθεση της παροχής ασύλου ήταν υποχρέωση της Ελλάδας. Ένας από τους ηγέτες αυτού του παράδοξου και δυναμικού κινήματος εκείνη την εποχή είχε ως σύνθημα «Ελευθερία ή θάνατος».

Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι όντως τα ανθρωπιστικά συναισθήματα κατακλύζουν σε απόλυτο βαθμό ένα σημαντικό τμήμα των συμπατριωτών μας. Όμως, αυτό δεν αποδεικνύεται από τη συγκεκριμένη στάση των συγκεκριμένων κύκλων απέναντι σε άλλους αντιπάλους (Τούρκους ή Κούρδους) του τουρκικού καθεστώτος που κατά καιρούς απελαύνονται στην γειτονική χώρα. Το τελευταίο παράδειγμα αφορά την απόφαση του Αρείου Πάγου για έκδοση στην Τουρκία του αληθινού αγωνιστή Τουργκούτ Καγιά και την απόλυτη αφωνία όσων είχαν επιδείξει μαχητική αλληλεγγύη προς τους πραξικοπηματίες.

Άρα και το επιχείρημα της ανθρωπιστικής ευαισθησίας αποδεικνύεται εντελώς σαθρό. Ας ελπίσουμε ότι τα πολλά εσωτερικά προβλήματα της τουρκικής κοινωνίας, η εμπλοκή στη μεσανατολική κρίση και το κουρδικό ζήτημα θα υποβαθμίσουν στις προτεραιότητες της τουρκικής ηγεσίας το ζήτημα της ελληνικής στάσης στο πραξικόπημα. Προσωπικά δεν είμαι και τόσο αισιόδοξος, αναλογιζόμενος τι θα έκανε οποιαδήποτε αρχή σε οποιοδήποτε κράτος όταν είχε να αντιμετωπίσει το ζήτημα της διαφυγής των εχθρών που αποπειράθηκαν να την καταλύσουν. Δυστυχώς, καταφέραμε για άλλη μια φορά -ως περήφανοι «παίδες» κατά τον Αιγύπτιο ιερέα- να αυτοστοχοποιηθούμε!